§2.6 Blik over de grens

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

§2.9 Uitdagingen van de rechtsstaat                  4 HAVO

Dilemma's van de rechtsstaat

1. Botsende grondwetten

2. Digitale technologie en de botsing met privacy

1. Botsende grondrechten

www.rechtspraak.nl

1. Botsende grondrechten

2. Technologie - privacy

Hoe een rechtsstaat onder druk komt te staan: 

1. Verkiezingen => een leider of partij wint (al dan niet eerlijk) de verkiezingen

2. Er komt nieuwe wetgeving, vaak grondwettelijk, over:

de media

cultuur en onderwijs

de centrale bank

het juridisch apparaat 

mensenrechten 

3. Oppositie wordt steeds meer de mond gesnoerd, vrijheid wordt ingeperkt

Rechtsstaat onder druk

Een rechtsstaat onder druk: Hongarije

2010: verkiezingen => Orbán komt aan de macht, partij Fidesz

2011: Nieuwe grondwet ingevoerd die macht constitutioneel hof beperkt

2011: mediawaakhond o.l.v partijgenoten. Boetes voor media die niet 'objectief' berichten

2011: nieuwe grondwet. O.a. Regeringsinvloed op centrale bank 

2012: Kieswet aangepast: herindeling kiesdistricten in voordeel Fidesz

2013: nieuwe grondwet, regeringsinvloed op de rechterlijke macht, beslissingen constitutioneel hof vóór 2012 ongeldig, beperking bevoegdheden lokale overheden

2015: voorstel voor invoeren doodstraf (in EU verboden) 

2017: bemoeienis met universiteiten - 1 universiteit moet vertrekken.

2020: noodwet ivm corona, die parlement buitenspel zet

2021: anti-lhbtiwet, 2022 - nog meer controle op media, protesten worden beperkt

De mediawetgeving uit 2022-2023:

Invoering van strengere regels voor mediaconcentratie, waardoor het voor onafhankelijke media moeilijker werd om te fuseren of samen te werken

Uitbreiding van de bevoegdheden van de mediatoezichthouder NMHH om vergunningen in te trekken

Nieuwe regels voor 'misleidende berichtgeving' met hoge boetes, waarbij de regering bepaalt wat als 'misleidend' wordt gezien

Verplichting voor online media om zich te registreren bij de overheid

Mogelijkheid voor de mediaraad om advertentie-inkomsten van kritische media te blokkeren

Verplichte 'balans' in berichtgeving, waarbij media gedwongen kunnen worden om regeringsstandpunten prominenter weer te geven

Een rechtsstaat onder druk: Turkije 

2016 mislukte coup in Turkije => Erdogan roept de noodtoestand uit

2016: journalisten worden opgepakt en veroordeeld tot lange gevangenisstraffen

2017: grondwetswijziging met veel macht voor de president

2018: 80% van de media is in handen van de overheid

2020: o.a. voor de aanpak van corona werd alles nog strenger: duizenden maatschappelijke activisten, journalisten en politici worden onderzocht in 

het kader van een "antiterrorismewet",

110.000 mensen zijn uit hun functie ontheven of ontslagen, 

(politieagenten, rechters, openbaar aanklagers, 

advocaten, academici en anderen)