3.1 klassikaal

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

De Middeleeuwen

Tijdvak 3 Tijd  van monniken en ridders

500-1000

3.1 - Leenheren, leenmannen en horigen

Tijd van monniken en ridders (500 - 1000)

In het wit zie je een helm, zoals ridders die droegen. Op de achtergrond zie je een deel van een klooster. Ridderschap en de christelijke kerk horen bij de Tijd van monniken en ridders.

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Kenmerkende aspecten

9. Het ontstaan en de verspreiding van de islam

10. De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.

11. Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur.

12. De verspreiding van het christendom in geheel Europa.

Leer ze uit je hoofd!

Aan de slag!

Aan de slag met de skilltree

of meedoen met de klassikale les.

Kies maar!

Leerdoelen 3.1 (blz 61)

1. Je kunt beschrijven hoe West-Europa zich na de val van het Romeinse Rijk bestuurlijk ontwikkelde. 

2. Je weet wat feodale verhoudingen zijn en hoe ze ontstonden. 

3. Je kunt de oorzaken beschrijven van de verbrokkeling van de macht in de late negende en tiende eeuw.  

4. Je kunt beschrijven door welke oorzaken West-Europa in de vroege Middeleeuwen weer een landbouwsamenleving werd.

5. Je kunt het ontstaan van horigheid verklaren

6. Je kunt uitleggen dat domeinen via het hofstelsel zelfvoorzienend waren.

Kenmerkende aspecten:

10. De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.

11. Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur. 

Je kunt beschrijven hoe West-Europa zich na de val van het Romeinse Rijk bestuurlijk ontwikkelde

Je kunt het ontstaan van horigheid verklaren

Je weet wat feodale verhoudingen zijn en hoe ze ontstonden. 

Je kunt beschrijven door welke oorzaken West-Europa in de vroege Middeleeuwen weer een landbouwsamenleving werd.

Je kunt uitleggen dat domeinen via het hofstelsel zelfvoorzienend waren.

Je kunt de oorzaken beschrijven van de verbrokkeling van de macht in de late negende en tiende eeuw. 

1. Je kunt beschrijven hoe West-Europa zich na de val van het Romeinse Rijk bestuurlijk ontwikkelde.

Het vroegmiddeleeuwse koningschap

• Germaanse volken o.l.v. krijgsheren dringen het R.R. binnen.
• Dappersten worden vaak koning .
• koningschap wordt erfelijk. (rijk wordt soms verdeeld tussen verschillende zonen....kon er bloederig aan toe gaan....)
• Romeins bestuursysteem was niet houdbaar en verdween.
• Karel de Grote (keizer in 800) nam maatregelen om zijn grote rijk te kunnen besturen (paltsen).

2. Je weet wat feodale verhoudingen zijn en hoe ze ontstonden. 

2. Je weet wat feodale verhoudingen zijn en hoe ze ontstonden. 

• Leenheer en leenman/vazal
• Hoge adel - lage adel
• ook de geestelijkheid pikte een graantje mee en kon leenheer en leenman zijn.
• Vazallen: zijn trouw aan de leenheer 

Versterkt dit systeem de macht van de leenheer of verzwakt dit juist?

3. Je kunt de oorzaken beschrijven van de verbrokkeling van de macht in de late negende en tiende eeuw. 

Deling van het rijk

• 843 kleinzonen Karel de Grote verdelen het rijk.
• Verbrokkeling van de macht
• Leenmannen doen ook erfopvolging, dit was niet afgesproken! Mocht niet!
•  Macht van koning neemt af ten gunste van de hertogen en graven.

4. Je kunt beschrijven door welke oorzaken West-Europa in de vroege Middeleeuwen weer een landbouwsamenleving werd.

Landbouwsamenleving

• Klassieke oudheid: landbouw-stedelijke samenleving (Agrarisch-Urbaan).
• Middeleeuwen: Landbouwsamenleving, zelfvoorzienend (Autarkisch)
• Oorlogsgeweld/epidemieën na val R.R. 
• Handel nam af, onveilige wegen.

5. Je kunt het ontstaan van horigheid verklaren

Boeren gebonden aan de grond.

• Boeren waren gebonden aan de grond.
• vrije boeren
• als  een vrije boer kiest voor veiligheid en wordt een pachtboer/ horige.
• lijfeigenen = slaven

6. Je kunt uitleggen dat domeinen via het hofstelsel zelfvoorzienend waren.

Het domein

• Het landgoed van de leenheer / klooster, incl bos, weide, akkers ed.
• hofstelsel: deel direct voor de heer /  deel bewerkt door pachters/horigen.
• zelfvoorzienend / autarkisch, want er was weinig handel tussen domeinen onderling.

Vroonland

Land direct van de heer, werd meestal bewerkt door de lijfeigenen. Hierop staan ook de woning van de heer, de opslagruimten en plaatsen om de oogst te bewerken, molen, bakkerij etc.

De hof

De woning, vaak ommuurd of versterkt, waar de heer en zijn familie wonen.

Hoeven

De boerderijen van de horigen en de weinig vrije boeren.

Aan de slag

1. Maken Kennen en Kunnenlijst van 3.1. 

blz 61  stelling:  1 t/m 6

Klaar?

2. Maak de opdrachten par 3.1:  1, 3, 4, 6, 8 en 10 op blz 51-52 of online via de site

Schrijf 3 dingen op die
je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je
deze les nog niet zo goed hebt begrepen

huiswerk!

Maak de opdrachten, samenvatting en de zelftest af.

van par 3.3