13.3 Transport

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Welkom 

Denk om…

Je jas uit, pet af.

Mobiel in de telefoontas (op stil).

Boek (dicht) + schrift, pen op tafel. Tas op de grond.

Zitten op je eigen plek!

Eten en drinken doe je in de kantine.

5 minuten de tijd.

Hoofdstuk 13: Dieren en planten

Planning

• Herhaling paragraaf 13.2
• Start paragraaf 13.3
• Zelfstandig aan de slag 

Herhaling 

Quizlet live

wat hoort waar?

Trachee

Stigma

Huidmondje

Kieuwboog

Lamel

Tegenstroom principe

Kieuwplaatje

Tegenstroomprincipe

Bloed -->

Bloed -->

Bloed stroomt in de zelfde richting

Bloed stroomt in tegengestelde richting

<--Water

Water -->

Fotosynthese

                   +                      -->                       +

Verbranding

                   +                      -->                       +

______________________________________________________

Koolstofdioxide

Koolstofdioxide

Zuurstof

Zuurstof

Water

Water

Glucose

Glucose

Doelen

Aan het eind van de les..

• Kun je uitleggen hoe stoffen door een insect stromen
• Weet je hoe stoffen door vissen getransporteerd worden 
• Kun je uitleggen hoe planten hun stoffen vervoeren

Bloedsomloop

Bij eencellige organismen en dieren geen bloedsomloop: transport van stoffen alleen dmv diffusie.

Bij grotere dieren een speciaal transportmechanisme nodig: de bloedsomloop.

Hoe vervoeren insecten stoffen?

• Het bloed vervoert de voedingsstoffen en de afvalstoffen
• 1 groot bloedvat
• Aan de achterkant het hart: een aantal kamers achter elkaar
• Samentrekken v/d kamers -->                   bloed stroomt van achter naar voren
• Bloedvat eindigt in de kop
• Uit het bloedvat en stroomt vrij door het lichaam (open bloedsomloop)

Hoe vervoeren vissen stoffen?

-Het bloed vervoert  zuurstof, afvalstoffen en voedingstoffen naar alle cellen.

-Vanuit het verteringstelsel komen de voedingsstoffen in het bloed

-Enkelvoudige  bloedsomloop (gesloten)

Kleine bloedsomloop

linker

boezem

linker

longader

linker

long

slagader

haarvaten

rechter

long

rechter

kamer

Grote bloedsomloop:

onderste

holle

ader

linker

boezem

linker

kamer

rechter

boezem

bovenste

holle

ader

aorta-->

slagader

aorta

ader

haarvaten

been

haarvaten

arm

long

slagader

long

ader

linker

kamer

De grootste boom ter wereld

Reuzensequoia (83,8 m/7,7 m)

(General Sherman = grootste boom)

dit zijn +/- 8 huizen op elkaar

Hoe vervoeren planten stoffen?

• Zuigen met hun wortels water en mineralen op
• Door de vaten vervoerd
• Vaatbundel(liggen in groepjes)

Vaatbundels

Lopen van wortel tot in de bladnerven en bloemen, liggen in een kring en bestaan uit 2 soorten: 

 1. Houtvaten: vaten voor water en mineralen (binnenring) 

2. Bastvaten: vaten voor glucose en andere voedingstoffen (buitenring)

Opname water

Een boom neemt iedere dag 240 - 400 liter water op!

De boom heeft geen hart en toch moet al die liters water vanuit grond naar de bladeren tegen zwaartekracht in. Hoe??

3 krachten:

Worteldruk

Capillaire werking

Zuigkracht

CAPILLAIRE WERKING

Aan de slag

Wat?                  Maken Paragraaf 13.3 

Hoe?                  met een buurman of buurvrouw

Hoe lang?        ong. 20 minuten

Vraag?               Vraag het fluisterend aan je buurman/vrouw.

                              Weet die het ook niet? Steek dan je vinger op

Klaar?                 Afmaken 13.1/13.2

Het bloed van de insect vervoert zuurstof

1. juist
2. onjuist

Heeft een insect een open of een gesloten bloedsomloop?

1. open
2. gesloten

wat vervoert het bloed bij de vis

1. zuurstof
2. zuurstof en voedingsstoffen
3. voedingsstoffen en afvalstoffen
4. zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen

Hoe heet het onderdeel dat de voedingstoffen vervoerd in de plant?

1. vaatbuisjes
2. vaatbundels
3. haarvaten

Wat vervoeren de houtvaten?

1. water en mineralen
2. water en glucose
3. water en zuurstof
4. water

Heeft een vis een open of een gesloten bloedsomloop

1. open
2. gesloten

Bij de plant zit in de buitenring de

1. Houtvaten
2. Bastvaten