13.3 Transport

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Hebben alle organismen zuurstof nodig?

Zie daarvoor blz. 221 tekstboek

Hoofdstuk 13: Dieren en planten

Wat gaan we doen?

Uitleg 13.3

+ stukje herhaling

Leerdoelen

• Je kan uitleggen hoe stoffen door een insect stromen
• De leerlingen weten hoe stoffen door vissen getransporteerd worden 
• De leerlingen kunnen uitleggen hoe planten hun stoffen vervoeren

Tegenstroomprincipe

Bloed -->

Bloed -->

Bloed stroomt in de zelfde richting

Bloed stroomt in tegengestelde richting

<--Water

Water -->

Fotosynthese

                   +                      -->                       +

Verbranding

                   +                      -->                       +

______________________________________________________

Koolstofdioxide

Koolstofdioxide

Zuurstof

Zuurstof

Water

Water

Glucose

Glucose

Hoe stromen stoffen door een insect?

Ademhalingsstelsel

Bloedvatenstelsel

Waar bestaat het ademhalingsstelsel van een insect uit, en welke stoffen vervoert het?

Hoe vervoeren insecten stoffen?

• Het bloed vervoert de voedingsstoffen en de afvalstoffen
• 1 groot bloedvat
• Aan de achterkant het hart: een aantal kamers achter elkaar
• Samentrekken v/d kamers -->                   bloed stroomt van achter naar voren
• Bloedvat eindigt in de kop
• Uit het bloedvat en stroomt vrij door het lichaam (open bloedsomloop)

Bloedvatenstelsel insect

• Het bloed vervoert de voedingsstoffen en de afvalstoffen
• 1 groot bloedvat
• Aan de achterkant het hart: een aantal kamers achter elkaar
• Samentrekken v/d kamers -->                   bloed stroomt van achter naar voren
• Bloedvat eindigt in de kop
• Uit het bloedvat en stroomt vrij door het lichaam (open bloedsomloop)

open bloedsomloop 

Hoe vervoeren vissen stoffen?

-Het bloed vervoert  zuurstof, afvalstoffen en voedingstoffen naar alle cellen.

-Het hart pompt bloed naar kieuwen en vervolgens naar alle andere organen

- Vanuit het verteringsstelsel komen de voedingsstoffen in het bloed

Enkelvoudige bloedsomloop (gesloten)

Kleine bloedsomloop

linker

boezem

linker

longader

linker

long

slagader

haarvaten

rechter

long

rechter

kamer

Mensen en andere zoogdieren hebben een dubbele bloedsomloop.

Vissen hebben een enkele bloedsomloop.

Ken jij de onderdelen nog?

Bestudeer ook nog even bron 6 blz. 209 tekstboek

Grote bloedsomloop:

onderste

holle

ader

linker

boezem

linker

kamer

rechter

boezem

bovenste

holle

ader

aorta-->

slagader

aorta

ader

haarvaten

been

haarvaten

arm

long

slagader

long

ader

linker

kamer

Hoe vervoeren planten stoffen?

• Zuigen met hun wortels water en mineralen op 
• Door de vaten vervoerd 
  
• In de bladeren maken ze voedingsstoffen

Vaatbundel(liggen in groepjes)

Vaatbundels

lopen van wortel tot in de bladnerven en bloemen, liggen in een kring

Twee soorten:

1. Houtvaten: water en mineralen (binnenring) 

Stroomrichting= omhoog

2. Bastvaten: glucose en andere voedingstoffen (buitenring)

Water stroomt tegen zwaartekracht in (?)

1. Zuigkracht bladeren

2. Worteldruk

3. capillaire werking

Wat heb je onthouden?

Het bloed van de insect vervoert zuurstof

1. juist
2. onjuist

Heeft een insect een open of een gesloten bloedsomloop?

1. open
2. gesloten

Wat is de stroomrichting van de houtvaten?

1. Omhoog
2. Omlaag
3. Naar het blad
4. Van het blad af

wat vervoert het bloed bij de vis

1. zuurstof
2. zuurstof en voedingsstoffen
3. voedingsstoffen en afvalstoffen
4. zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen

Hoe heet het onderdeel dat de voedingstoffen vervoerd in de plant?

1. vaatbuisjes
2. vaatbundels
3. haarvaten

Wat vervoeren de houtvaten?

1. water en mineralen
2. water en glucose
3. water en zuurstof
4. water

Welke begrip horen bij welke omschrijving

Zuigkracht

Worteldruk

Capillaire werking

Het water "kleeft"aan de wanden van de dunne buisjes omhoog

De wortels nemen water en mineralen op en drukken dit omhoog in de houtvaten

De bladeren "zuigen" ,door verdamping uit de huidmondjes, de vloeistof omhoog 

Voor nu

Aan de slag met  13.3 opdracht 1,2,3,4,5,6,7,8,9,11,12,13,14,19,20,21

Voor donderdag