1.2 Politieke stromingen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

BIJ BINNENKOMST...

LEG OP JE TAFEL:

Memo

Een schrift

Schrijfspullen

Politieke stromingen

Staatsinrichting van Nederland

Terugblik vorige les

Uitleg §1.2

Aan de slag

Afsluiting

DOEN

...uitleggen welke stromingen in het parlement bestonden 

en dat de liberalen de macht hadden.

...beschrijven dat aanhangers van de verschillende politieke stromingen niet hetzelfde dachten over bijzonder onderwijs en de sociale kwestie

...uitleggen hoe politieke stromingen zich onderling 

steeds meer gingen onderscheiden.

Aan het einde van de les kan je...

Nederland werd in 1813 een constitutionele monarchie: een koninkrijk met een grondwet.

De ministers luisterden naar de koning, het parlement had weinig te zeggen.
Kortom: De koning had veel macht.

In 1848 kwam er een nieuwe grondwet, geschreven door Thorbecke. De koning had bijna geen macht meer:

 

De koning werd onschendbaar en er kwam ministeriële verantwoordelijkheid

Nederland werd een parlementaire democratie. 

Het werd pas duidelijk dat de koning geen macht meer had door de Luxemburgse kwestie

Terugblik

§1.2

Politieke stromingen

A

Een liberaal parlement

Leerdoel:

Je kan uitleggen welke stromingen in het parlement bestonden en dat de liberalen de macht hadden.

Begrippen:

liberalisme

socialisme

confessionalisme

B

Sociale kwestie en schoolstrijd

Leerdoel:

Je kan beschrijven dat aanhangers van de verschillende politieke stromingen niet hetzelfde dachten over bijzonder onderwijs en de sociale kwestie

Begrippen:

industriële revolutie

verstedelijking

sociale kwestie

C

Stromingen organiseren zich

Leerdoel:

Je kan uitleggen hoe politieke stromingen zich onderling steeds meer gingen onderscheiden.

Begrippen:

emancipatie

verzuiling

 

censuskiesrecht

algemeen kiesrecht

 

sociale wetten

schoolstrijd

Leerdoel:

Je kan uitleggen welke stromingen in het parlement bestonden en dat de liberalen de macht hadden.

Begrippen:

liberalisme

socialisme

confessionalisme

§1.2

Politieke stromingen

A

DeBoze burgers

Een liberaal parlement

 

censuskiesrecht

algemeen kiesrecht

Stroming	Kernwoord	Kern
Liberalisme	Vrijheid	Hogere burgerij. Liberalen willen dat mensen zoveel mogelijk vrij zijn. De overheid moet zich niet veel bemoeien met mensen en de economie.
Socialisme	Gelijkheid	Socialisten vinden dat iedereen gelijkwaardig is. De regering moet armen (arbeiders) helpen met wetten en regels
Confessionalisme	Geloof	Het geloof moet centraal staan bij het besturen van het land. Er waren twee groepen confessionelen: protestanten en katholieken

Leerdoel:

Je kan uitleggen welke stromingen in het parlement bestonden en dat de liberalen de macht hadden.

Begrippen:

liberalisme

socialisme

confessionalisme

§1.2

Politieke stromingen

A

DeBoze burgers

Een liberaal parlement

 

censuskiesrecht

algemeen kiesrecht

Stroming	Kernwoord	Kern
Liberalisme	Vrijheid	Hogere burgerij. Liberalen willen dat mensen zoveel mogelijk vrij zijn. De overheid moet zich niet veel bemoeien met mensen en de economie.
Socialisme	Gelijkheid	Arbeiders. Socialisten vinden dat iedereen gelijkwaardig is. De regering moet armen (arbeiders) helpen met wetten en regels.
Confessionalisme	Geloof	Het geloof moet centraal staan bij het besturen van het land. Er waren twee groepen confessionelen: protestanten en katholieken

Leerdoel:

Je kan uitleggen welke stromingen in het parlement bestonden en dat de liberalen de macht hadden.

Begrippen:

liberalisme

socialisme

confessionalisme

§1.2

Politieke stromingen

A

DeBoze burgers

Een liberaal parlement

 

censuskiesrecht

algemeen kiesrecht

Stroming	Kernwoord	Kern
Liberalisme	Vrijheid	Hogere burgerij. Liberalen willen dat mensen zoveel mogelijk vrij zijn. De overheid moet zich niet veel bemoeien met mensen en de economie.
Socialisme	Gelijkheid	Arbeiders. Socialisten vinden dat iedereen gelijkwaardig is. De regering moet armen (arbeiders) helpen met wetten en regels.
Confessionalisme	Geloof	Het geloof moet centraal staan bij het besturen van het land. Er waren twee groepen confessionelen: protestanten en katholieken De protestanten werden ook wel de kleine luyden genoemd

• Nederland was vanaf 1848 een parlementaire democratie, maar lang niet iedereen mocht stemmen.
• Dat kwam door het censuskiesrecht: alleen mensen die rijk genoeg zijn om een bepaald bedrag aan belasting te betalen, mogen stemmen.
• Vrouwen hadden geen stemrecht.
• Alleen rijke mannen mochten dus stemmen in 1848. Dat was ongeveer 11% van de volwassen mannen.
• Veel rijke mannen stemden op de liberalen. Zij hadden dan ook de macht in het parlement
  
  
• De socialisten wilden het anders. Zij wilden algemeen kiesrecht 

§1.2

Politieke stromingen

A

DeBoze burgers

Een liberaal parlement

Je kan uitleggen welke stromingen in het parlement bestonden en dat de liberalen de macht hadden.

In het parlement bestonden de volgende politieke stromingen:

• Liberalisme, komt op voor de hoge burgerij, willen dat de overheid zo weinig mogelijk wetten en regels maakt. De overheid moet wel zorgen voor veiligheid.
• Socialisme, komt op voor de arbeiders. Strijden voor algemeen kiesrecht.
• Confessionalisme, baseert haar politieke ideeën op het geloof (christendom). 

Vanwege het censuskiesrecht mochten alleen mannen die een bepaald bedrag aan belasting betaalden stemmen. Veel van deze mannen stemden op de liberalen en daardoor was die partij het grootst in het parlement.

Gevolgen industriële revolutie:

• Verstedelijking
  
• De sociale kwestie

Leerdoel:

Je kan beschrijven dat aanhangers van de verschillende politieke stromingen niet hetzelfde dachten over bijzonder onderwijs en de sociale kwestie

Begrippen:

industriële revolutie

verstedelijking

sociale kwestie

§1.2

Politieke stromingen

B

DeBoze burgers

Sociale kwestie en schoolstrijd

 

sociale wetten

schoolstrijd

Verstedelijking:

• Veel arme mensen trokken naar de fabriek voor werk
• Gevolg: ontstaan steden. Dit noem je verstedelijking

§1.2

Politieke stromingen

B

DeBoze burgers

Sociale kwestie en schoolstrijd

De verslechtering van leef- en werkomstandigheden werd de sociale kwestie genoemd:

• Lage lonen
• Massale werkloosheid
• Vrouwen- en kinderarbeid
• Slechte woonomstandigheden
• Slechte werkomstandigheden

§1.2

Politieke stromingen

B

DeBoze burgers

Sociale kwestie en schoolstrijd

Er waren nog weinig wetten om arme arbeiders te helpen. Dit soort wetten noem je sociale wetten.

De enige wet die er was:

• armenwet: armen krijgen beetje steun van het armenfonds van de Gemeente.
  Voor de rest waren ze aangewezen op liefdadigheid. 

§1.2

Politieke stromingen

B

DeBoze burgers

Sociale kwestie en schoolstrijd

Er waren nog weinig wetten om arme arbeiders te helpen. Dit soort wetten noem je sociale wetten.

De enige wet die er was:

• armenwet. 

Socialisten: Maak meer sociale wetten om armen te helpen.

Liberalisten: Tegenstander van dit soort wetten. Regering moet zich niet bemoeien met burgers. 

Confessionelen: God had rijk en arm bepaald. Wetten waren dus niet nodig.

§1.2

Politieke stromingen

B

DeBoze burgers

Sociale kwestie en schoolstrijd

Een belangrijk conflict tussen liberalen, socialisten en confessionelen ging over het onderwijs.

• In Nederland was Openbaar onderwijs en Bijzonder onderwijs (protestants of katholiek onderwijs).
• De overheid betaalde alleen het neutrale Openbaar onderwijs. Confessionelen vonden dat Bijzonder onderwijs ook betaald moest worden door de overheid. De liberalen waren hier tegen.
• Deze politieke ruzie wordt de schoolstrijd genoemd

§1.2

Politieke stromingen

B

DeBoze burgers

Sociale kwestie en schoolstrijd

Je kan beschrijven dat aanhangers van de verschillende politieke stromingen niet hetzelfde dachten over bijzonder onderwijs en de sociale kwestie

Ideeën over de sociale kwestie:

• Socialisten: de overheid moet meer sociale wetten maken.
• Liberalen: zo min mogelijk sociale wetten en regels in de economie.
• Confessionelen: wetgeving is niet nodig. Armoede en rijkdom worden door God bepaald en armenzorg is een taak van de kerk.

Ideeën over het onderwijs:

• Confessionelen: de overheid moet ook het bijzonder onderwijs betalen.
• Liberalen: De regering is niet verantwoordelijk voor godsdienstlessen en hoeft het bijzonder onderwijs dus niet te betalen.

Situatie 2e helft 19e eeuw:

• Liberalen aan de macht. 
• Arme burgers voelen zich achtergesteld
• Burgers streven naar gelijke rechten: emancipatie

Leerdoel:

Je kan uitleggen hoe politieke stromingen zich onderling steeds meer gingen onderscheiden.

Begrippen:

emancipatie

verzuiling

§1.2

Politieke stromingen

C

DeBoze burgers

Stromingen organiseren zich

Ontstaan verzuiling:

• Protestanten gaan eigen scholen, ziekenhuizen en politieke partijen oprichten om het leven van hun groep te verbeteren.
  Zij willen achterban beschermen tegen 'verkeerde' ideeën
• Socialisten volgen. Zij wilden kiesrecht en sociale wetten voor arbeiders
• Katholieken wilden einde aan discriminatie. 

Nederland kwam in de verzuiling:

• Eigen scholen
• Eigen verenigingen
• Eigen vakbonden
• Eigen media (krant, radio)

§1.2

Politieke stromingen

C

DeBoze burgers

Stromingen organiseren zich

Om op te komen voor hun belangen, richtten de stromingen elk eigen politieke partijen op. Deze partijen moet je (her)kennen:

§1.2

Politieke stromingen

C

DeBoze burgers

Stromingen organiseren zich

Stroming	Partijnaam	Personen	Opgericht
Protestanten	Antirevolutionaire partij (ARP)	Abraham Kuypers	1879
Liberalen	Liberale Unie	nvt	1885
Socialisten (sociaal-democraten)	Sociaal-democratische arbeiderspartij (SDAP)	Pieter Jelles Troelstra	1894
Katholieken	Rooms-Katholieke Staatspartij (RKSP)	Herman Schaepman	1926

Om op te komen voor hun belangen, richtten de stromingen elk eigen politieke partijen op. Deze partijen moet je (her)kennen:

§1.2

Politieke stromingen

C

DeBoze burgers

Stromingen organiseren zich

Stroming	Partijnaam	Personen	Opgericht
Protestanten	Antirevolutionaire partij (ARP)	Abraham Kuypers	1879
Liberalen	Liberale Unie	nvt	1885
Socialisten (sociaal-democraten)	Sociaal-democratische arbeiderspartij (SDAP)	Pieter Jelles Troelstra	1894
Katholieken	Rooms-Katholieke Staatspartij (RKSP)	Herman Schaepman	1926

Om op te komen voor hun belangen, richtten de stromingen elk eigen politieke partijen op. Deze partijen moet je (her)kennen:

§1.2

Politieke stromingen

C

DeBoze burgers

Stromingen organiseren zich

Stroming	Partijnaam	Personen	Opgericht
Protestanten	Antirevolutionaire partij (ARP)	Abraham Kuypers	1879
Liberalen	Liberale Unie	nvt	1885
Socialisten (sociaal-democraten)	Sociaal-democratische arbeiders partij (SDAP)	Pieter Jelles Troelstra	1894
Rooms-Katholieken	Rooms-Katholieke Staatspartij (RKSP)	Herman Schaepman	1926

Om op te komen voor hun belangen, richtten de stromingen elk eigen politieke partijen op. Deze partijen moet je (her)kennen:

§1.2

Politieke stromingen

C

DeBoze burgers

Stromingen organiseren zich

Stroming	Partijnaam	Personen	Opgericht
Protestanten	Antirevolutionaire partij (ARP)	Abraham Kuypers	1879
Liberalen	Liberale Unie	nvt	1885
Socialisten (sociaal-democraten)	Sociaal-democratische arbeiders partij (SDAP)	Pieter Jelles Troelstra	1894
Rooms-Katholieken	Rooms-Katholieke Staatspartij (RKSP)	Herman Schaepman	1926

Je kunt uitleggen hoe politieke stromingen zich onderling steeds meer gingen onderscheiden.

De politieke stromingen richtten eigen organisaties op zoals scholen, ziekenhuizen en politieke partijen. Zo raakte de samenleving steeds meer verdeeld in aparte groepen die we zuilen noemen. Iedere politieke stroming had zijn eigen sportclub, vakbond, krant, muziekvereniging en radio-omroep.

Afsluiting

Stroming	Kernwoord	Kern
Liberalisme	Vrijheid	Hogere burgerij. Liberalen willen dat mensen zoveel mogelijk vrij zijn. De overheid moet zich niet veel bemoeien met mensen en de economie.
Socialisme	Gelijkheid	Arbeiders. Socialisten vinden dat iedereen gelijkwaardig is. De regering moet armen (arbeiders) helpen met wetten en regels.
Confessionalisme	Geloof	Het geloof moet centraal staan bij het besturen van het land. Er waren twee groepen confessionelen: protestanten en katholieken De protestanten werden ook wel de kleine luyden genoemd

Je mocht in Nederland alleen stemmen als je rijk genoeg was. Dit noemen we het censuskiesrecht.
Vrouwen mochten sowieso niet stemmen.
De liberalen hadden de macht in het parlement. De socialisten wilden dit anders.
Zij wilden algemeen kiesrecht. 

De opkomst van de industriële revolutie zorgde voor veranderingen in de maatschappij: verstedelijking en de sociale kwestie. Voorbeelden zijn lage lonen, massale werkloosheid, kinderarbeid en slechte woon- en werkomstandigheden. Er waren nog maar weinig sociale wetten die de armen konden helpen.

Een belangrijk conflict tussen liberalen, socialisten en confessionelen was de schoolstrijd. 

De burgers willen in de tweede helft van de 19e eeuw meer gelijke rechten. Dit noem je emancipatie. Om dit voor elkaar te krijgen gaan burgers samenwerken. Hierdoor raakt de samenleving verdeeld in groepen: de verzuiling.

Afsluiting

Afsluiting

Stroming	Partijnaam	Personen	Opgericht
Protestanten	Antirevolutionaire partij (ARP)	Abraham Kuypers	1879
Liberalen	Liberale Unie	nvt	1885
Socialisten (sociaal-democraten)	Sociaal-democratische arbeiders partij (SDAP)	Pieter Jelles Troelstra	1894
Rooms-Katholieken	Rooms-Katholieke Staatspartij (RKSP)	Herman Schaepman	1926