Samenvatting voor SE

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vmbo b, k, g
• Leerjaar 3

Schrijf mee! 

Thema - Samenleving

Deze les...

1. De maatschappij

Thema - Samenleving

Regels als wetten

Bijvoorbeeld regels voor verkeer, milieu, huisdieren, eigendom van grond enz.

• Hier zijn wetten over gemaakt.
  
• Geschreven regels gemaakt door de overheid.
• Wie zich niet aan deze wetten houdt, krijgt straf, een boete bijvoorbeeld.

Overheid

Alle mensen en organisaties die werken in de Nederlandse politiek.

Wie zich niet aan deze wetten houdt, krijgt straf, een boete bijvoorbeeld.

Regels als fatsoen

Het is normaal dat je bijvoorbeeld opstaat voor mensen die minder goed ter been zijn in het openbaar vervoer of niet dat je niet door iemand heen praten.

• Dat noemen we fatsoen.
• Ben je niet fatsoenlijk, dan krijg je geen boete van de overheid, maar misschien wel straf van je ouders of docent.
  
• Maar wie bepaalt wat fatsoenlijk is? En wat is normaal?

Ongeschreven regel

Regels die we belangrijk vinden, maar die niet in een wet opgeschreven staan.

Waarden

Uitgedrukt in één woord wat voor iemand belangrijk is. 

Bijvoorbeeld: Gezondheid, betrouwbaarheid, eerlijkheid etc.

• Bij deze waarden horen gedragsregels die mensen maken voor anderen of zichzelf.
  
• Deze gedragsregels zijn normen.

Normen

Een gedragsregel. Vaak een uiting van een waarde.

Waarden en normen

Gezondheid -> Je sport 2 keer in de week.

Betrouwbaarheid -> Je moet afspraken nakomen.

Eerlijkheid -> Je moet de waarheid spreken.

Belang...

... iets waar je voordeel uithaalt.

• Doordat mensen van elkaar verschillen, hebben zij niet altijd dezelfde belangen.
• Je wil bijvoorbeeld muziek luisteren want je wil ontspannen, maar de docent wil dat je luistert en oplet.

Belangentegenstelling

Wanneer verschillende belangen niet met elkaar overeenkomen.

2. Socialisatie

Thema - Samenleving

Aangeboren eigenschappen...

... eigenschappen die je hebt vanaf je geboorte.

Bijvoorbeeld: 

• Uiterlijke kenmerken 
• Karakter eigenschappen

Aangeleerde eigenschappen

Eigenschappen die je kunt leren.

Bijvoorbeeld: 

• Een taal 
• Een sport
• Iemand begroeten
• Piano spelen
• Tekenen

Socialisatie...

... het levenslange proces van omgang met anderen, waardoor iemand zich de cultuur van een groep of samenleving eigen maakt

• 
  

Socialiserende instituties

Mensen die van invloed zijn op het socialisatieproces.

• familie
• vrienden 
• organisaties 
• media 
• de overheid 
• school

Dit zijn allemaal voorbeelden van socialiserende instituties.

Denk aan opvoeding

Social controle

De omgeving reageert op (on)gewenst gedrag door middel van een positieve of negatieve reactie.

Voorbeelden:

• boze ouders
• boete van de politie bij een overtreding
• leerplichtambtenaar die op bezoek komt, door te veel afwezigheid

Drie manieren om te leren

1. Imitatie: je doet iets na wat anderen ook doen. 
2. Identificeren: Jezelf vergelijken met mensen die ouder zijn en een rolmodel voor je zijn. 
3. Sanctie: belonen en straffen voor goed of afgekeurd gedrag. 

Referentiekader

Alles van wat je als persoon met je meedraagt: 

• je waarden 
• je normen 
• je standpunten 
• je socialisatie 
• je cultuur 

Met die "bril" kijk jij naar de samenleving.

3. Cultuur

Thema - Samenleving

Cultuur...

... een groep met gemeenschappelijke kenmerken, zoals...

• waarden, 
• normen, 
• gewoonten, 
• tradities, 
• feestdagen.

Dat wat voor iemand belangrijk is. Uitgedrukt in één woord. Bijvoorbeeld: Gezondheid, betrouwbaarheid, gelijkheid etc.

Een gedragsregel. Vaak een uiting van een waarde.

Een handeling die regelmatig terugkeert en waar je niet meer over nadenkt.

Een gewoonte binnen een cultuur die regelmatig terugkeert bij vaste gebeurtenissen.

Een dag in het jaar waarin de samenleving een gemeenschappelijke gebeurtenis viert. Bijvoorbeeld: Koningsdag.

Dominante cultuur...

... een overheersende cultuur binnen een samenleving.

• Overal aanwezig in een samenleving.
• Grote groep mensen!
• De Nederlandse cultuur is dominant in Nederland.

Een groep mensen die bij elkaar woont en daarom met elkaar moet omgaan.

Denk aan opvoeding

Subculturen...

... een cultuur die bij een kleine groep hoort. Bijvoorbeeld: De Surinaamse gemeenschap of de jeugdcultuur gothics.

• Kleinere groepen mensen.
• Om het 'makkelijker' te 

     maken 5 soorten 

     subculturen.

1. Generaties => groep mensen ingedeeld op leeftijd.

2. Etnische subculturen => groep mensen ingedeeld op afkomst (waar kom je vandaan?).

3. Regionale subculturen => groep mensen ingedeeld op regio (streek, stad, dorp, e.d.)

4. Religieuze subculturen => groep mensen ingedeeld op godsdienst.

5. Jeugdculturen => groep jonge mensen ingedeeld op muziek, kleding, straattaal, e.d.

We zijn “groepsdieren” en willen dus niet buiten de groep vallen.

Denk aan opvoeding

4. Multiculturele samenleving

Thema - Samenleving

Multiculturele samenleving

Nederland = een multiculturele samenleving. 

Meerdere (multi) culturen (culturele) die met elkaar samenleven. 

We kijken naar afkomst, etnische subculturen: Surinamers, Marokkanen, Turken, Polen, Indonesiërs en ga zo maar door.

Een samenleving bestaande uit mensen met verschillende afkomsten.

Groep mensen ingedeeld op afkomst (waar kom je vandaan?).

Denk aan opvoeding

Integreren

Migranten moeten integreren in de samenleving van de overheid:

1. Je moet de Nederlandse taal leren.
2. Je moet een inburgeringsexamen doen.
3. Je respecteert de Nederlandse waarden en doet mee in onze samenleving.

Eerste en tweede generatie migranten.

Je grotendeels aanpassen aan de dominante cultuur in de samenleving waar je woont, met behoud van je eigen cultuur.

Een migrant is iemand die oorspronkelijk niet uit Nederland komt.

Alle mensen en organisaties die werken in de Nederlandse politiek.

Eerste generatie:

Een immigrant (dus iemand die verhuisd is van land). 

Tweede generatie:

Zijn/haar kinderen zijn tweede generatie migranten).

Nederlanders zijn over het algemeen tolerant = accepteren van migranten dat ze hun eigen cultuur niet zomaar 'wegdoen'.

Andere feestdagen, kleding of religie mogen in de Nederlandse samenleving.

5. Sociale ongelijkheid

Thema - Samenleving

Kansarm en Kansrijk

Kansarm

• Minder kansen hebben voor verbetering van je maatschappelijke positie.

Kansrijk

• Meer kansen hebben voor verbetering van je maatschappelijke positie.

Wanneer kansarm of kansrijk?

Er zijn verschillende redenen waarom een persoon kansarm of kansrijk is.

• Aangeboren eigenschappen: 

     Goed leren, creatief (kansrijk), beperking (kansarmer).

• Aangeleerde eigenschappen: 

     Goed in sport of muziek (kansrijk), niet leren hoe je je huiswerk moet maken (kansarm).

• Omgeving: 

     Fijne thuissituatie (kansrijk), onveilige wijk met veel problemen (kansarm).

• Discriminatie: 

     Gelijke behandeling (kansrijk), je wordt gediscrimineerd (kansarm).

Vooroordelen

• Diversiteit

Mensen verschillen van elkaar. Bijvoorbeeld: In seksuele voorkeur, bevolkingsgroep, culturele achtergrond en geslacht.

• Verschillende kansen

Vrouwen minder vaak aangenomen, lager salaris voor zelfde werk, door een beperking niet serieus genomen worden, buitenlandse naam geeft je minder snel een baan. 

• Negatieve vooroordelen 

Mensen geven een oordeel over iemand op basis van hun gevoel, in plaats van het daadwerkelijk te weten.

Discriminatie

Een gevolg van negatieve vooroordelen is discriminatie. 

Discriminatie is iemand in gelijke gevallen ongelijk behandelen. 

Mensen die discrimineren, handelen naar hun negatieve vooroordeel over een ander.

Eerste artikel in de Grondwet: 

• Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.

Minderheden die bevooroordeeld worden

•  Afkomst (antilianen, afrikanen etc.) 
•  Mensen met een beperking (verstandelijk gehandicapten).
• Geloof/religie  (hindoeïsme)

6. Gelijke kansen

Thema - Samenleving

Maatschappelijke positie

Maatschappelijke positie = maatschappelijke ladder

Sociale status => De plek die je inneemt op de maatschappelijke ladder.

Bepalend voor je plaats op de maatschappelijke ladder zijn:

• inkomen, 
• opleiding, 
• functie en/of beroep.

https://schooltv.nl/video/sociale-status-wat-bepaalt-je-plek-op-de-maatschappelijke-ladder/

Sociale mobiliteit

Het veranderen van maatschappelijke positie, bijvoorbeeld door een verandering van inkomen, opleiding, beroep of functie.

Veranderen maatschappelijke positie

Ben je kansarm of wil je meer in het leven? 

Je kunt je maatschappelijke positie veranderen, maar dit vraagt wel wat van je...

Je best doen

• Goed je best te doen op school.
• Bijbaan nemen, je maakt dan meer kans op een goede baan en positie. 
• Hard werken.

Elkaar helpen

• Familie, buren of vrienden kunnen elkaar helpen met het schrijven van sollicitatiebrieven, een baantje zoeken of oppassen op de kinderen. 
• Er zijn ook vrijwilligersorganisaties die mensen helpen, bijvoorbeeld met de taal leren.

Hulp vragen/krijgen van de overheid

• Goedkope huurwoningen voor mensen met minder geld.
  
• Een uitkering van de overheid om huur, eten en kleding van te kopen.
  
• Iedereen kan gratis naar de basisschool en middelbare school.
  
• Geld lenen van de overheid om te kunnen studeren.
  
• Wetten en regels die discriminatie tegengaan.

Wat is een voorbeeld van een omgangsvorm?

1. Vieren van je verjaardag
2. Een bekende groeten met drie kussen.
3. Iedere woensdagmiddag afspreken met vrienden.
4. Trouwen rond je 30e

Mensen hebben verschillende waarden, omdat: mensen op verschillende plekken wonen.

1. Juist
2. Onjuist

Wat is een aangeleerde eigenschap?

1. Verlegenheid
2. Agressief zijn
3. Bescheiden zijn
4. Spaans spreken

Wanneer is er sprake van internalisatie?

1. Als kinderen zich met elkaar vergelijken.
2. Als je iets wordt aangeleerd.
3. Als je je gedraagt, zoals van je verwacht wordt.
4. Direct na de geboorte.

Wat doet de NL overheid om migranten te helpen?

1. De overheid helpt met het vinden van een woning.
2. De overheid doet niets.
3. Zorgt ervoor dat migranten hun cultuur inruilen voor de NL cultuur.
4. Helpt met het vinden van een baan.

Wat is een waarde?

1. Niet liegen
2. Iedere dag beginnen met een rondje hardlopen.
3. Eerlijkheid
4. Een afspraak