De industriële revolutie les 2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3,4

Burgers en stoommachines

Les 2

Theepot-set

uit ca. 1840.

gemaakt door fa. Wedgwood voor Queen Adelaide.

- theedrinken

- Brits?

- 1700: luxeprod

- 1850: arbeiders

- melkkan > stoomtrein

 

Wat is meer Brits dan een kop thee?

Je kunt de vraag ook omdraaien: wat is er minder Brits dan een kop thee? Thee komt van planten die groeien in China of India, en wordt gezoet met suiker uit het Caribisch gebied.

De Engelsen maakten kennis met thee in de 17e eeuw. Het was toen een luxe-product door het monopolie van de East India Company en de hoge accijnzen. Het werd ook nog eens gedronken in porselein uit China, ook al zo duur.

In de 18e eeuw ging het Britse bedrijf Wedgewood daarom zelf porselein produceren. Nog steeds erg duur, maar al een stuk minder duur. 

Rond 1800 werd thee minder duur doordat de accijnzen werden verlaagd (om de enorme smokkel tegen te gaan). Het werd daarom erg gewild bij de gewone mensen, onder andere omdat men er melk en suiker aan toevoegde, en Wedgwood ging goedkope theepotten massaal produceren. Dat kon doordat er machines beschikbaar waren gekomen die dit mogelijk maakten.

Deze potten zijn eigenlijk een luxe versie van die goedkopere potten, omdat ze bewerkt zijn met zilver.

De upper class had goede redenen om het drinken van thee te stimuleren. Het drinken van alcohol was populair geworden onder de arbeidersklasse omdat het door de alcohol minder bevattelijk was voor ziekten dan het water in de steden. Veel arbeiders gingen veel te veel drinken om hun slechte werk- en leefomstandigheden te vergeten en werden daardoor minder productief. 

 

Thee werd daardoor echt een drank van zowel de boven als de onderklasse in Engeland.

Belangrijk om op te merken was de melk-kan: om melk te kunnen drinken was het in 1830 nodig dat er koeien rondliepen in de stad of vlak daar buiten. Er waren nog geen koelkasten en melk wordt snel zuur. De komt van een andere uitvinding veranderde dit: de spoorwegen.

het leven rond 1850 in NL

• Geen elektriciteit > geen elektrische verlichting, tv, film, radio, telefoon.
  
• Geen auto’s, geen fietsen.
  
• Nauwelijks foto’s.
  
• Geen verdoving bij operaties, ook geen ontsmettingsmiddelen.
  
• Geen centrale verwarming, warm-water en riolering.
  
• Eenzijdig dieet, veel aardappel.
• gemiddelde levensverwachting bij geboorte:  ca 38 jaar
• Geen leerplicht.
  

maar ook 

• Nauwelijks luchtvervuiling
  
• Geen (extra) opwarming klimaat
  
• Geen bio-industrie
  
• Geen plastic soep in de oceaan
• Nauwelijks obesitas

De industriële revolutie

Is de belangrijkste ontwikkeling die de mensheid heeft doorgemaakt samen met de landbouwrevolutie.

video

mijnramp

nos.nl

Tweede industriële revolutie

Vanaf 1850: industrialisatie  Europa, de VS en Japan. 

 19e eeuw vond de tweede industriële revolutie plaats: 

olie, staal, chemie en elektrotechniek. 

Er kwamen veel nieuwe industrieën op, zoals Philips.

Hoe kwam men aan olie rond 1800?

• uit planten (lijnolie , nu: palmolie)
• Walvistraan  is de olie verkregen door het uitkoken onder druk van voornamelijk vetweefsel (blubber) van baleinwalvissen.

•  Werd van de 17e tot diep in de 19e eeuw gebruikt als lampolie en bij de zeepbereiding.

• Walvissen waren in de Noord-Atlantische oceaan bijna uitgestorven.

Hedendaagse walvisvangst

Aardolie

• In 1859 werd voor het eerst aardolie opgeboord in de VS.
•  Aardolie moet geraffineerd worden. 
• Het doel was om kerosine te verkrijgen (= petroleum) voor lampolie, kooktoestellen en kachels.
• Tegenwoordig wordt aardolie gebruikt voor: brandstof, alles van kunststof (plastic), geneesmiddelen, alles waarvoor machines nodig zijn.
• Bijna 100 miljoen vaten olie per dag opgepompt (159 liter per vat).

Standard Oil

• John D. Rockefeller. 'De rijkste man die ooit heeft geleefd'.
• Door geheime afspraken met de spoorwegen, het opkopen en intimideren van concurrenten bezit Standard Oil 90% van de markt in olie.
• Creëert een markt voor petroleum door gratis olielampen uit te delen in China.
• In 1911 wordt het bedrijf opgesplitst in het kader van monopoliewetgeving.
• Dit maakt Rockefeller alleen maar rijker.

Zijn vader, ook wel Devil Bill genoemd, was een rondreizende oplichter die allerlei drankjes en kruiden verkocht (zoals slangenolie) die overal en nergens kinderen verwekte.

John was een abolitionist maar hoefde niet te vechten in de Amerikaanse burgeroorlog omdat hij aan de kostwinner van de familie was. In plaats daarvan huurde hij soldaten in die in zijn plaats vochten, common practice. Tijdens de burgeroorlog verdiende hij veel geld, die hij later ging investeren in zijn olie-maatschappij.

Door geheime afspraken met de spoorwegen, het opkopen en intimideren van concurrenten, bezat Standard Oil op een zeker moment 90% van de markt in olie.

In 1911 moest Standard Oil verplicht worden opgesplitst ivm monopolie-wetgeving. Dit maakte Rockefeller alleen maar rijker en hij werd de eerste miljardair.

Vanaf zijn 40e leed hij aan ziekte die ervoor zorgde dat al zijn lichaamshaar uitviel. Hij ging pruiken dragen. Hij is 97 geworden.

Verbrandingsmotor

• Eerste auto Daimler / Maybach

• Bekend: eerste rit van concurrent Carl Benz door zijn vrouw Bertha.
  

video eerste auto

daarna quizvragen

Hoe hard ging de eerste auto?

1. 4 mph
2. 7 mph
3. 9 mph
4. 12 mph

Waar haalde men brandstof vandaan voor deze auto?

1. Bij de apotheek
2. Bij de groothandel
3. Bij het benzinestation
4. Bij de olieraffinaderij

Wat bewees de stiekeme rit van de vrouw van Carl Benz?

1. 'Vrouw achter het stuur, bloed aan de muur'
2. Dat de auto niet geschikt was voor een groot publiek
3. Dat de auto veilig door iedereen bestuurd kon worden
4. Dat auto's ongelukken kunnen veroorzaken

Hoe heette de eerste 'moderne' auto die Daimler maakte in 1901?

1. Benz
2. Ford
3. Renault
4. Mercedes

T-Ford

• 1913. Henry Ford kopieert de lopende band uit de vleeswerkingsindustrie naar de productie van auto’s.

• De T-Ford wordt zo betaalbaar voor de middenklasse
  

• ‘Je kunt de auto in elke kleur krijgen zolang het maar zwart is’
  

0

In welk jaar werd het aardgasveld in Slochteren ontdekt

1. 1947
2. 1957
3. 1959
4. 1964

Waar werd het aardgas uit Groningen NIET voor gebruikt?

1. Verwarming en koken
2. Om elektriciteit op te wekken in centrales
3. Als exportproduct om de inkomsten te storten in een spaarfonds
4. Als exportproduct om met de inkomsten de verzorgingsstaat te financieren