4.3: De paus en de kruistochten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

4.3 De paus en het Oosterse Schisma (kerksplitsing)

• Rond 1000: machtsstrijd tussen paus (Rome) en patriarch (Constantinopel):
• - wie is de leider van de chr. kerk?
• - nut heiligenbeelden?
• - Latijn (Rome) of Grieks voertaal (Const)
• - banken (Rome) of geen banken (Const)
• Gevolg: Schisma (1054) >
• - Rooms-katholieke kerk
• - Grieks-Orthodoxe kerk
• Paus wilde graag gezag herstellen

4.3  De paus en de investituurstrijd (bisschopsbenoeming)

• tweezwaardenleer belangrijk:
• waar ligt het primaat:


• paus of keizer?
• ook keizer benoemde bisschoppen (lekeninvestituur)
• paus Gregorius VII verzette zich (1075):
• Keizer Hendrik IV in de ban gedaan:
• - uit de kerk gestoten
• - verlies gezag
• Gevolg: 'Gang naar Canossa' (1077)

excommunicatie Hendrik IV

Canossa (1077)

 Investituurstrijd:

• 1084: paus door Hendrik IV afgezet en 
• paus Clemens III door hem benoemd (!)
• Einde investituurstrijd:
• Concordaat van Worms (1122):
• bisschoppen ontvangen van
• 1.  de paus: geestelijke macht
• 2. de keizer: wereldlijke macht

0

0

leg uit wat de investituurstrijd inhield

De expansie van de christelijke wereld door:

• Kruistochten > herovering van het Heilige land. Redenen:
  
• 1.  Paus Urbanus II: heilige missie, Oosterse Schisma beëindigen.
• 2. Edelen: religie, roem, buit en grond voor de leenmannen
• 3. Volk: vergeving zonden > massale opkomst 1e Kruistocht (1096)
• Onderweg vele vernielingen, o.a Constantinopel (1204) op aandringen van Venetië... en
• (uiteindelijk) de steun van de paus: herstel gezag over Constantinopel
• Reconquista (afgerond in 1492)
• Kerstening van gebieden in Noord-oost Europa 
• Deense en Zweedse koningen + ridders Duitse Orde
• Vervolging van Katharen (zuid-Frankrijk) en Joden

gevolgen christelijke expansie:

1. moslimleiders uit Spanje verdreven
2. geen definitief succes in M.O.
3. buitensporig geweld kruisvaarders > vele doden
4. bevordering handel (Venetië/Genua) >
5. meer luxeprodukten
6. toename kennis in Europa > o.a  numeriek stelsel                                  medische kennis                                                 kennis uit de Grieks-Rom Oudheid                                

Kruisvaarders plunderen Constantinopel 1204

0

0

0

0

Voor de toets zijn (van paragraaf 4.2 en 4.3) de volgende sheets belangrijk:

4.2 Staten ontstaan

• in de ME nam macht leenmannen enorm toe, ten koste van koning:
• regionaal zeer machtig (financieel en militair onafhankelijk)
• Zie: Willem de Veroveraar:
• Hertog van Normandië en leenman van de Franse koning en
• Koning van Engeland, na verovering in 1066
• Onder koning Filips II van Frankrijk (1165 - 1223) pogingen om macht vorst te herstellen:
• - leengebieden weer bij kroondomeinen gevoegd (na overlijden leenman)
• - door huwelijk (met Isabella van Henegouwen) macht in Zuid-Vlaanderen
• - steden verleende hij stadsrechten in ruil voor belastingen
• Franse vorsten wel grote problemen met koningen van Engeland:

4.3  De paus en de investituurstrijd (bisschopsbenoeming)

• tweezwaardenleer belangrijk:
• waar ligt het primaat:


• paus of keizer?
• ook keizer benoemde bisschoppen (lekeninvestituur)
• paus Gregorius VII verzette zich (1075):
• Keizer Hendrik IV in de ban gedaan:
• - uit de kerk gestoten
• - verlies gezag
• Gevolg: 'Gang naar Canossa' (1077)

excommunicatie Hendrik IV

Canossa (1077)

 Investituurstrijd:

• 1084: paus door Hendrik IV afgezet en 
• paus Clemens III door hem benoemd (!)
• Einde investituurstrijd:
• Concordaat van Worms (1122):
• bisschoppen ontvangen van
• 1.  de paus: geestelijke macht
• 2. de keizer: wereldlijke macht

De expansie van de christelijke wereld door:

• Kruistochten > herovering van het Heilige land. Redenen:
  
• 1.  Paus Urbanus II: heilige missie, Oosterse Schisma beëindigen.
• 2. Edelen: religie, roem, buit en grond voor de leenmannen
• 3. Volk: vergeving zonden > massale opkomst 1e Kruistocht (1096)
• Onderweg vele vernielingen, o.a Constantinopel (1204) op aandringen van Venetië... en
• (uiteindelijk) de steun van de paus: herstel gezag over Constantinopel
• Reconquista (afgerond in 1492)
• Kerstening van gebieden in Noord-oost Europa 
• Deense en Zweedse koningen + ridders Duitse Orde
• Vervolging van Katharen (zuid-Frankrijk) en Joden

gevolgen christelijke expansie:

1. moslimleiders uit Spanje verdreven
2. geen definitief succes in M.O.
3. buitensporig geweld kruisvaarders > vele doden
4. bevordering handel (Venetië/Genua) >
5. meer luxeprodukten
6. toename kennis in Europa > o.a  numeriek stelsel                                  medische kennis                                                 kennis uit de Grieks-Rom Oudheid                                

Kruisvaarders plunderen Constantinopel 1204