Les 1: Wat is politiek?

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 3

Maatschappijkunde 2025-2026
Periode 3 Politiek - Les 1: Wat is politiek?

Startklaar

• Op je plek zitten
  
• Telefoon in het Zakkie
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
  
• Schoolspullen op tafel: Chromebook, JdW-map, etui 

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan het welbevinden van leerlingen. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zitten startklaar en zijn bijvoorbeeld ingelogd in LessonUp en hebben hun JdW-map op tafel.

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat de begrippen politiek en algemeen belang betekenen (R)
• Je kunt uitleggen wat de begrippen ambtenaren en overheid betekenen (R)

4.1 Wat is politiek?

Keuzes maken

We maken elke dag keuzes: welke muziek ga je luisteren? Welk merk telefoon koop je? Welke vervolgopleiding ga je doen? Je maakt keuzes die voor jou goed zijn. Ook voor de samenleving moeten er keuzes gemaakt worden. Waar geven we het geld aan uit? Willen we meer leraren of meer politieagenten? Maken we steden veiliger of willen we minder werkloosheid onder jongeren? Willen we meer woningen bouwen of juist de natuur behouden? 

Dat is politiek: keuzes maken en besluiten uitvoeren. Het doel van de politiek is dat alles in ons land, in jouw gemeente en in je provincie goed wordt geregeld. De mensen die dit doen zijn politici. Bijvoorbeeld ministers, Tweede Kamerleden en de burgemeester. 

4.1 Wat is politiek?

Besluiten uitvoeren

Het nemen van goede besluiten en deze uitvoeren is veel werk. Daarom krijgen politici hulp van ambtenaren, mensen die werken bij de gemeente, de provincie of het landsbestuur. 

De ambtenaren zorgen er bijvoorbeeled voor dat je een identiteitskaart op het gemeentehuis kunt aanvragen. Of ze controleren of jij wel naar school gaat en niet teveel spijbelt. Ook politieagenten en leraren zijn ambtenaar. De overheid bestaat uit alle politici en ambtenaren samen. 

Politie

Politici

Drie bestuurslagen

Landelijk

Provinciaal

Gemeente

Democratie

Uit het Grieks δῆμος κρατειν "het volk regeert"

Vrije verkiezingen:

Je mag stemmen op wie je wilt

Geheime verkiezingen:

Niemand weet op wie jij gestemd hebt

4.1 Wat is politiek?

Democratie

Politici maken dus keuzes over dingen die ook voor jou belangrijk zijn. Dan is het fijn als je daar zelf over kunt meebeslissen. In Nederland kan dat, want Nederland is een democratie. Dit betekent dat de bevolking invloed heeft op politieke besluiten. 

4.1 Wat is politiek?

De portemonnee van het land

De overheid moet voor veel dingen zorgen: bijvoorbeeld voor goed onderwijs, goede gezondheidszorg, veiligheid en goede wegen. Dit zijn allemaal dingen die van algemeen belang zijn, dat wil zeggen dat veel mensen er voordeel van hebben. 

Alle maatregelen van de overheid kosten veel geld. In 2024 gaat het om een bedrag van 433 miljard euro (€ 433,000,000,000). Hiermee betaalt de overheid bijvoorbeeld het salaris van alle ambtenaren, uitkeringen en het onderhoud van dijken. 

De overheid krijgt dit geld van burgers en bedrijven: zij betalen belasting. Als de overheid te weinig geld heeft, kan zij de belastingen verhogen. Of zij kan bezuinigen, dan geeft de overheid minder geld uit. 

Sleep drie dingen naar de groene cirkel waar je meer geld aan zou uitgeven, en drie dingen naar de rode cirkel waar je minder geld aan zou uitgeven

MEER GELD

MINDER GELD

Geld voor arme landen

Betere scholen

Betere ziekenhuizen

Meer politie

Laadplekken voor elektrische auto's

Meer autowegen

Beter openbaar vervoer

Hogere uitkeringen voor zieken en werklozen

Meer windmolens

Meer sportclubs

Opvang voor vluchtelingen

Meer voedselbanken

Begrippen uit deze les

• Politiek
• Ambtenaren
• Overheid
• Algemeen belang