4.1 & 4.2 De opkomst van de steden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

De opkomst van de steden: Kern H4.1 en 4.2

Doelen

Aan het einde van de les kun je:

• Vier oorzaken voor de terugkeer van de landbouwstedelijke samenleving noemen
• De kenmerken van de langeafstandshandel in de tijd van Steden en Staten noemen
• Verklaren waarom er een financieel netwerk in Europa ontstaat
• Verklaren waarom steden stadrechten ontvingen
  
• De verschillende elementen van het stadsbestuur herkennen en uitleggen

Kenmerkende aspecten

De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving.
Dus: de terugkeer van de landbouwstedelijke samenleving dankzij de opkomst van handel en ambacht

De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.
Dus: de ontwikkeling waardoor de steden machtiger worden in de late middeleeuwen

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Landbouw-

vernieuwingen

Klimaats-verandering

Meer voedsel

Meer mensen

Einde vikingen

Terugkeer lange-afstandshandel

Groei steden

Verandering

• Vanaf de 10de en 11de eeuw keert langzaam de landbouwstedelijke samenleving  terug
• Verschillende ontwikkelingen: 
• 1. Klimaatsverandering 
• 2. Landbouwvernieuwingen
• 2+3: Hogere landbouwopbrengsten 
• 4. Bevolkingsgroei -> urbanisatie
•  Einde plundertochten Vikingen (800-1050)
• -> terugkeer handel

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Landbouw-

vernieuwingen

Klimaats-verandering

Meer voedsel

Meer mensen

Einde vikingen

Terugkeer lange-afstandshandel

Groei steden

Doelen

Aan het einde van de les kun je:

• Vier oorzaken voor de terugkeer van de landbouwstedelijke samenleving noemen
• De kenmerken van de langeafstandshandel in de tijd van Steden en Staten noemen
• Verklaren waarom er een financieel netwerk in Europa ontstaat
• Verklaren waarom steden stadrechten ontvingen
  
• De verschillende elementen van het stadsbestuur herkennen en uitleggen

Kenmerkende aspecten:

De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving.

De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.

Handel

• Korte-afstandshandel wordt op termijn aangevuld met lange-afstandshandel
• Naast Europese handel ook via de zijde-route naar Azië
• Belangrijkste Europese product: laken
• Voornamelijk handel via waterwegen -> géén verharde wegen
• Extra inkomsten door tolheffing
• Bij gebrek aan centrale overheden werken steden samen in verenigingen 
• Voorbeeld: Hanzenetwerk 

Geld

•  In de Vroege Middeleeuwen is er géén geldeconomie meer 
• Op regionaal niveau keert met handel ook muntgeld weer terug
• Probleem: ieder gebied heeft een eigen munt
• Oplossing: wisselbrieven --> ontstaan eerste banken
• Met banken komen leningen + rente -> rijke bankiersfamilies
• Voorbeeld: De'Medici

Stadsrechten

•  Urbanisatie leidt tot einde hofstelsel
• Om aan inkomsten te komen verkopen machtige heren stadsrechten:
• Recht op eigen wetten, muren, tol, enz.
• Ook koningen geven stadsrechten aan steden in hun strijd tegen de adel
• Immers: hoe meer steden met stadsrechten, hoe minder machtig de adel
• Rijkdom en macht steden (dus burgers) groeit langzaam dankzij lange afstandshandel

Stadsrechten

• Burgerij wordt steeds machtiger -> koopmansfamilies maken dienst uit
• Bestuur:
• Schepenen: bestuurders én rechters
• Dagelijks bestuur: burgemeesters
• Vroedschap: rijke burgers die bestuur adviseren
• Schutterij: burgerwachten
• Gilden: beroepsverenigingen -> zorgen voor kwaliteit én bescherming van het beroep

Vanaf de twaalfde eeuw stond op het marktplein van de stad Luik een
stenen zuil, de 'perroen' genaamd. Nieuwe wetten waren pas geldig als ze
bij de perroen werden afgekondigd. De aanwezigheid van een perroen betekende dat de stad een zogenaamde "bonnes ville" was. Deze goede steden mochten bijvoorbeeld een muur bouwen.

Leg met bovenstaande geschiedenis uit dat de goede steden passen bij een kenmerkende aspect uit de late middeleeuwen.

Aan de slag

Snap je de kern van de 2 hoofdstukken?

 Lees H4.1 en 4.2                        

Maak 4.1 Opdr. 1, 2, 3, 5            

4.2 Opdr. 1, 2, 3, 4

Nog niet? Blijf hangen voor de filmpjes en maak aantekenen