4.4 kerk & staat

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 4 Steden en Staten

1. welkom

2. introductie Kerk en Staat en de investituurstrijd

3 opdrachten.

4. afronding

kenmerken aspect

het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke

macht het primaat behoorde te hebben 

Paus Gelasius

 (494) p 4.3

Investituur

• Investituur: een plechtige benoeming
• Om de macht te vergroten, benoemden Duitse keizers vanaf de 10e eeuw bisschoppen als vazal
• Meer trouwer aan de keizer dan de paus en geen gevaar van erfzonen (vanwege het celibaat)

de investituurstrijd

• tweezwaardenleer belangrijk
• waar ligt het primaat? (hoogste gezag)
• Bisschoppen benoemd door de keizer 
• Strijd tussen Gregorius VII en Duitse keizer Hendrik IV over benoeming geestelijken

Er volgt een investituurstrijd

• Paus Gregorius VII (1075): alleen ik mag bisschoppen benoemen.
• Duitse keizers en koningen: wij willen dat ook zelf doen
• Duitse keizer is zijn macht over de bisschoppen dus kwijt....

excommunicatie Hendrik IV

Canossa (1077)

opdrachten 

zie stencil en verder sheets in LessonUp

Bekijk op de volgende sheet een filmische bewerking van Gang naar Canossa (1077). 

Het is een stuk uit een langere film. Het geeft een aardig beeld over de gebeurtenis. 

En er zit een extra uitdaging in, het is in het Duits.... 

Vragen bij bron 1:
De koningen en keizers waren gewend zelf nieuwe bisschoppen te benoemen in hun rijken. Nu komt de paus met zijn Dictatus Papae. Op dat moment was Hendrik IV koning van het Duitse Rijk. Hij wilde nog naar Rome om zich tot keizer te laten kronen, net als zijn voorgangers.
1. Met welke uitspraken uit bron 1 zouHendrik IV niet blij zijn? Neem de cijfers over en schrijf op waarom je er niet blij mee zou zijn.

Bron 2. Paus Gregorius heette eigenlijk Hildebrand. Op het moment dat hij paus werd, had hij de naam Gregorius overgenomen.
1. Hendrik IV spreekt de paus met zijn originele naam aan. Waarom?
2.Waarom noemt Hendrik IV de paus Gregorius VII een valse monnik?
3. Wie was Petrus? Waarom wordt hij aangehaald?

Bron 2. Twee keer haalt koning Hendrik IV de Bijbel aan (de twee stukken tussen aanhalingstekens).
4. Waarom doet hij dat?
5. Hoe belangrijk denk je dat de Bijbel is voor de bisschoppen, de kerk en de paus? 6. Wat wordt bedoelt met ‘Daal af, daal af’?

Bron 3. De paus doet in deze brief de Duitse koning Hendrik IV in de ban.
1. Is de paus het eens met de brief van Hendrik IV (bron 2)? Waar blijkt dit uit in bron 3?
2. Leg uit wat ‘in de ban doen’ inhoudt.

Lees eerst het bijschrift onder bron 4 t/m 6

Op de volgende sheet staan drie afbeeldinge, 3 letters en drie jaartallen . 

1. Zet de beschrijvingen bij de juiste afbeelding:

2. De afbeeldingen zijn niet even oud. Zet de juiste datum (waarop de afbeelding is gemaakt) bij de juiste afbeelding:

A Koning Hendrik IV vraagt abt Hugo van Cluny om te helpen bij het conflict met de paus. Ook wordt Mathilde van Toscane gevraagd om te helpen.

B Koning Hendrik IV staat blootvoets met zijn vrouw en kind voor de poort van het kasteel van Canossa en vraagt of hij de paus kan spreken. De paus is druk bezig (achtergrond).

C Koning Hendrik IV staat alleen blootsvoets voor de poort van Canossa. Op de achtergrond is de paus druk bezig.

12de

15de

19de

bron 7. Probeer de strip zo nauwkeurig mogelijk te ontcijferen. Wat is er gebeurd ná de Gang naar Canossa?
Personen die erin voorkomen zijn: Hendrik IV, Guibert van Ravenna (een nieuwe paus) en Gregorius VII)

Kijk nog eens goed naar de afbeeldingen. Wat is er veranderd in het verhaal van Canossa? welke personen krijgen door de tijd heen een andere rol? kan je uitleggen hoe dat kan?

Voorlopig einde investituurstrijd:

Concordaat van Worms (1122):
bisschoppen ontvangen van

1.  de paus: geestelijke macht
2. de keizer: wereldlijke macht

Uiteindelijk wint de paus in 1122. De bisschoppen mogen vazallen worden van de Duitse keizer, maar alleen de paus mag de bisschoppen benoemen.

Gevolg voor de Duitse keizers:

minder macht: hoge geestelijken waren hoge edelen > disloyaal > verbrokkeling Duitse Rijk

samenvattende opdracht. Vul de domino in.

 (klassikaal bespreken)

Quizvragen

hierna volgen enkele quizvragen over de stof

wat bedoelen we met de tweezwaardenleer?

1. de strijd tussen de geestelijke en wereldlijke macht over de leiding van de kerk
2. het schisma
3. de strijd tussen de paus en de bisschop over de leiding van de kerk
4. de leiding van de kerk in handen van christus en niet van de keizer

Een investituur is ....

1. Een promotie van een geestelijke
2. Benoeming van een nieuwe paus
3. Een plechtige benoeming van een bisschop
4. Een ruzie tussen de paus en de kerk

Waarom willen Duitse keizers zo graag bisschoppen benoemen als vazallen?

1. Bisschoppen zijn meer trouw aan de keizer en kunnen bovendien geen kinderen als opvolgers hebben
2. Bisschoppen zijn vroom: dat wil zeggen dat ze zich goed en netjes gedragen.
3. Bisschoppen kunnen het volk goed onder controle houden, omdat bisschoppen christelijke leiders zijn.
4. Bisschoppen zijn heel goed in het besturen van een stuk land.

Wat is de taak van de keurvorsten?

1. Zij keuren het eten van de vorsten zodat vorsten niet vergiftigd kunnen worden.
2. Keurvorsten kiezen gezamenlijk een nieuwe Duitse keizer.
3. Keurvorsten controleren de vazallen op trouwheid aan de vorsten. Vazallen die niet gehoorzamen, worden ontslagen.
4. Keurvorsten zijn de zeven mogelijke opvolgers van de nieuwe Duitse keizer.

De tweezwaardenleer hield in dat de wereldlijke macht de hoogste macht had

1. waar
2. niet waar

Centralisatie is het begin van het einde van welk systeem?

1. Feodalisme
2. Tweezwaardenleer
3. Staatsvorming
4. Investituurstrijd

kenmerken aspect toepassen

Het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke

macht het primaat behoorde te hebben

 

Ben je nu in staat om het kenmerkend aspect uit te leggen en te plaatsen?

tip

Je hebt nu met behulp van LessonUp de investituurstrijd behandeld. Als je je boek goed hebt gelezen staat daar nog veel meer informatie. Ook informatie die niet over de investituurstrijd gaat. In het proefwerk wordt over paragraaf 4.4 gevraagd over de investituurstrijd. Om het kaf van het koren te scheiden kan je een woordweb maken. In het woordweb zet je alles wat met de investituurstrijd te maken heeft. dat zijn in dit geval de eerste drie subparagraafjes. 

Daarnaast zou je een rijtje kunnen maken met begrippen die wel in het boek staan maar niet met de de stof die in LessonUp is behandeld te maken heeft.

Uiteraard wil ik, als je dat op prijs stelt, graag naar je woordweb kijken. 

p.s. je kan natuurlijk ook voor een andere vorm kiezen, dat is aan jou.

hierna volgt extra materiaal. ondermeer een filmpje

facultatief

de investituurstrijd

• tweezwaardenleer belangrijk
• waar ligt het primaat?
• Otto I beheerste keuze paus
• ook bisschoppen benoemd door de keizer (lekeninvestituur)
• paus Gregorius VII zette zaak op scherp (1075)
• Keizer Hendrik IV reageerde:

Hierarchie

Paus: hoofd van de katholieke kerk
Plaatsvervanger van Petrus