16/9 Lezen h1 , manieren van lezen en opbouw tekst 3m

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Lezen

manieren van lezen

opbouw tekst

Planning

• Lezen
• Terugblik
• Instructie/oefenen
• In stilte werken 
• Verlengde instructie 
• Iedereen werken 
• Exitticket
• Afsluiten (reflectie en feedback)

1. Draai je iPad om.
   
2. Ga in stilte lezen.
   

Schrijf twee ding op die de vorige les hebt geleerd.
(lesstof of waar je mee geoefend hebt in de methode)

Verschillende manieren boek kiezen

Lezen wordt leuker, als je boeken kiest die bij je passen en die je aanspreken.

Een boek kiezen kan op verschillende manieren:

• je zoekt in de bibliotheek: je kiest dan op basis van de voorkant, de flaptekst of de eerste bladzijden van een boek;

• je volgt leesadviezen van anderen: je vrienden, je docent, mensen uit de bibliotheek, een leeslijst van school;

• je maakt gebruik van sites als www.lezenvoordelijst.nl, www.leesplein.nl, www.deleesfabriek.nl.

Genre

 = een verzameling van eenzelfde soort verhalen.

Genre is een verzameling van eenzelfde soort verhalen.

Voorbeelden van genres:

• avonturenroman;

• historische roman;

• oorlogsroman;

• psychologische roman;

• science fiction.

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• weet je welke manieren van lezen er zijn en wanneer je die manieren in moet zetten;
• weet je hoe een tekst is opgebouwd;


• heb je geoefend met de leesmanieren;
• heb je geoefend met het herkennen en benoemen van de opbouw van een tekst.

Blauw = kennen = kennis = leren

Oranje = kunnen = met de kennis de vaardigheid oefenen

Manieren van lezen

Je hebt deze manieren van lezen geleerd.

• Verkennend lezen: een tekst bekijken om een eerste indruk te krijgen. Lees behalve titel en deeltitels, eerste en laatste alinea, ook de eerste zin van alle alinea’s tussen inleiding en slot.
  
• Nauwkeurig lezen: een tekst helemaal lezen om hem te begrijpen.
  
• Zoekend lezen: in een tekst zoeken naar het antwoord op een vraag.
  
• Studerend lezen: een tekst lezen om de informatie te onthouden.
  

Opbouw van een tekst

In een goedgeschreven tekst staat de informatie in een logische volgorde: de tekstopbouw.

Twee manieren om een tekst op te bouwen komen vaak voor:

• een driedeling: inleiding – kern – slot;

• een tweedeling: inleiding – kern.

Als de laatste alinea van een tekst nog nieuwe informatie toevoegt aan het onderwerp, hoort die bij de kern.

Als de laatste alinea de tekst afrondt, bijvoorbeeld in de vorm van een samenvatting of conclusie, dan is er sprake van een slot.

Waarom moet je dit leren?

• Het helpt je teksten beter te begrijpen, tekstsoorten te herkennen, sneller informatie in een tekst te vinden en sneller kunnen zien of een tekst bruikbaar is.
• Het scheelt je tijd bij een toets en uiteindelijk bij je schoolexamens en examens.
• Je kan deze kennis gebruiken bij alle teksten, dus ook voor al je andere schoolvakken.
• Het is verplichte lesstof.

Waarom moet je dit leren?

• Ze helpen je bij het beantwoorden van vragen en het schrijven van goede zinnen en teksten. 
• Het scheelt je tijd bij een toets en uiteindelijk bij je schoolexamens en examens.
• Je kan ze gebruiken bij alle teksten, dus ook voor al je andere schoolvakken.
• Het is verplichte lesstof.

Tekstdoelen

Werk voor deze en de volgende les + huiswerk: Alvast aan het werk? 

• je begrijpt de lesstof/theorie voldoende (je kunt het groene theorieblok uit je boek gebruiken als ondersteuning) 
• je werkt in STILTE en je mag NIET PRATEN of OVERLEGGEN en geen vragen stellen
  
• je bent echt aan het werk!
  

Klaar = in STILTE lezen

Pak je VIP en noteer:

Lezen 1.3, blz. 24 t/m 28, opdracht 2 t/m 6 

+nakijken en verbeteren met een andere kleur!

Wat niet af is = huiswerk

Stel de volgende les vragen over dingen die je niet begreep!

Verkennend lezen 

Verkennend lezen doe je om een eerste indruk van een tekst te krijgen. 

Lees:

- titel en deeltitels

- eerste en laatste alinea (inleiding en slot)

- de eerste zin van alle alinea’s in het middelstuk

Met verkennend lezen kan je ook bepalen of een tekst bruikbaar is en kan je het onderwerp van een tekst bepalen.

Wat doe je als je verkennend leest?

1. Bekijk de titel, tussenkopjes en afbeeldingen. Lees de eerste en laatste alinea van de tekst.
2. Lees de eerste en laatste zinnen van alle alinea's
3. Lees de tekst helemaal
4. Lees het stukje dat je nodig hebt tussenkopjes, opsommingstekens of anders gedrukte woorden

Nauwkeurig lezen

Bij nauwkeurig lezen

1. Maakt het nog niet uit of je de tekst begrijpt.
2. Probeer je de tekst zo goed mogelijk te begrijpen.
3. Lees je zo snel mogelijk.
4. Moet je altijd hardop lezen.

Zoekend lezen

Om antwoorden op vragen of specifieke informatie te vinden, lees je de tekst zoekend of scannend. 

Je leest niet de hele tekst maar je gaat direct op zoek naar de informatie die je nodig hebt. Gebruik hiervoor de volgende strategieën

• Dwaal met je ogen over de tekst; in welke alinea of bij welk tussenkopje zal die informatie waarschijnlijk staan?
  
• Bedenk hoe je die informatie kunt herkennen; let op opvallende woorden/cijfers.
  
• Lees nauwkeurig dat gedeelte van de tekst die de informatie bevat die je zoekt.
  
• Als je het antwoord niet hebt gevonden, zoek dan naar een ander opvallend woord waarnaar je kunt zoeken of lees de hele tekst vanaf het begin.
  

Studerend lezen

Studerend lezen is een vorm van intensief lezen. 

Doel: je past het studerend lezen toe bij het bestuderen van een belangrijke tekst, zoals bij een toets of examen.  

-->  je moet de tekst lezen om de informatie te onthouden.

studerend lezen

1. Je wilt weten of de tekst interessant is voor jou.
2. Je wilt begrijpen wat er in de tekst staat.
3. Je wilt het antwoord weten op een vraag.
4. Je wilt onthouden wat er in de tekst staat.

Opbouw van een tekst

In een goedgeschreven tekst staat de informatie in een logische volgorde: de tekstopbouw.

Twee manieren om een tekst op te bouwen komen vaak voor:

• een driedeling: inleiding – kern – slot;

• een tweedeling: inleiding – kern.

Opbouw van een tekst

Als de laatste alinea van een tekst nog nieuwe informatie toevoegt aan het onderwerp, hoort die bij de kern.

--> voorbeeld: een nieuwsbericht

Als de laatste alinea de tekst afrondt, bijvoorbeeld in de vorm van een samenvatting of conclusie, dan is er sprake van een slot.

--> voorbeeld: een recensie

Functies tekstdelen - kort

Inleiding: de schrijver noemt het onderwerp van de tekst en wil de lezer nieuwsgierig maken.

 Dit kan op veel manieren, bijvoorbeeld:

• een gebeurtenis beschrijven;

• een mening over het onderwerp geven;

• een vraag over het onderwerp stellen.

Kern: het grootste deel van de tekst met de meeste informatie over het onderwerp. 

Gaat per alinea in op een deelonderwerp van het onderwerp. Tekstverbanden om het een lopende tekst te maken!

Slot:  meestal de laatste alinea, 

bijvoorbeeld:

• het belangrijkste wordt kort herhaald 

• er wordt naar de toekomst wordt gekeken

• de vraag uit de inleiding wordt beantwoorden

Vaak hebben ze een vaste structuur!

Wat denk je dat er wordt bedoeld met 'tekstverband?

Tekstverbanden - signaalwoorden

Een schrijver geeft zijn tekst een goede opbouw door zinnen en alinea’s in een logische volgorde te zetten. Dit doet hij om de tekst goed leesbaar er overzichtelijk te houden. Als een tekst niet lekker leest, dan stopt de lezer vaak met lezen.

Wat wordt er bedoeld met 'signaalwoord'?

Signaalwoorden

Signaalwoorden zijn woorden die een 'signaal' (een teken) afgeven dat er iets in een alinea gaat gebeuren. Er komt bijvoorbeeld een tegenstelling aan.

Tekstverband - signaalwoord

Tekstverband = het verband van een tekst

--> hoe de woorden, zinnen of alinea's met elkaar verbonden zijn.

Daar gebruiken we signaalwoorden voor.

Signaalwoorden = een woord dat een signaal (een teken) geeft dat er iets in een alinea gaat gebeuren. Er komt bijvoorbeeld een tegenstelling aan.

--> het woord laat met een signaal laat zien of er bijvoorbeeld

een uitleg of voorbeeld volgt, die dus aansluit bij het woord.de zin of de alinea daarvoor.

Elk tekstverband heeft dus bijbehorende signaalwoorden. 

LET OP: sommige signaalwoorden (of woorden die er op lijken) kunnen ook bij andere tekstverbanden horen!

Tekstverbanden/signaalwoorden

Verbanden

• opsommend

• tegenstellend

• oorzaak-gevolg

• tijdsvolgorde

-

Verbindingswoorden/signaalwoorden

• ten eerste, ten tweede, om te beginnen, bovendien, ook, (nog), verder, ten slotte, en, niet alleen

• maar, tegenover, daarentegen, toch, echter, hoewel, ofschoon, ondanks dat, aan de ene kant... aan de andere kant

• daardoor, doordat, als gevolg van, dat komt door, het gevolg is, dus, dankzij

• eerst, terwijl, nadat, voordat, daarna, vervolgens, ten slotte

Tekstverbanden/signaalwoorden

Verbanden

• redengevend

•concluderend

• vergelijking

• samenvattend

• uitleggend

Verbindingswoorden/signaalwoorden

• want, omdat, namelijk, immers, daarom, de reden hiervoor

• dus, concluderen, dat betekent, kortom, al met al

• net zo als, even ... als, in vergelijking met, meer/groter dan (Jolanda verdient minder geld dan ik) = vergelijkende trap

• al met al, kortom, om kort te gaan, samenvattend

• dat wil zeggen, met andere woorden uitleg met voorbeelden: bijvoorbeeld, zoals, denk aan, neem nou

Welk tekstverband geeft het signaalwoord aan?

Sleep de signaalwoorden naar het goed tekstverband.

opsommend

tegenstellend

redengevend

concluderend

echter

maar

ook

namelijk

daarnaast

want

al met al

dus

Hoe pak je het aan?

Kennen = kennis = leerwerk (je moet het echt uit je hoofd kennen, bijvoorbeeld door flitskaartjes te maken): tekstverbanden en de bijbehorende signaalwoorden

Kunnen= oefenen van wat je geleerd hebt

- toepassing = een tekstverband kunnen herkennen tussen woorden, in zinnen en tussen alinea's

- toepassen = aan signaalwoorden kunnen zien bij welk tekstverband ze horen

- inzicht = zelf een tekstband kunnen aanbrengen door signaalwoorden te gebruiken tussen woorden, in zinnen en tussen alinea's

Handige voor erbij

Wat is een alinea?

'Een alinea is een verzameling zinnen die met elkaar samenhangen. Alinea’s zijn als het ware de bouwstenen van je tekst: de kleinere eenheden binnen het geheel. Elke alinea stelt één onderwerp centraal.'

Elke alinea begint op een nieuwe regel (na een ‘return’). 

Het woord alinea komt uit het Latijn en betekent letterlijk ‘nieuwe regel’. Letterlijk: ‘van de lijn af, van de regel af’.

Op websites en in (korte) brieven en mails staat vaak voor en na elke alinea een witregel.

In langere en gedrukte teksten, zoals brochures, artikelen, tijdschriften, kranten en boeken, komt er niet altijd een witregel. Wel springt de eerste regel van elke alinea vaak iets in (dat wil zeggen dat hij iets rechts van de linkerkantlijn begint).

Kernzin - alinea

• De kernzin is de zin waarin de belangrijkste informatie staat, de kern van de boodschap en DAARNA komt de rest (uitleg en voorbeelden).
• De kernzin gaat altijd over het onderwerp en moet dus betrekking hebben op het onderwerp dat je bepaald hebt.
• De kernzin gaat VAAK over wie (doet/vindt/wil/overkomt) en/of wat (wil/doet/vindt de wie of gebeurde er met de wie) en NOOIT over waarom 
• In de kernzin staat GEEN uitleg of voorbeeld.
• De kernzin is meestal de de eerste zin in de alinea en soms de tweede of de laatste zin
• Je stelt jezelf de vraag: waar gaat deze alinea over?

Kernzin

Voorbeelden plaats kernzin in de alinea

Mevrouw Hooi houdt veel van koffie. Zij drinkt zeker zes koppen koffie per dag en het liefst Nespresso. Koffie van vers gemalen bonen vindt zij ook lekker. Dan wel het liefst van Australian.

Vorig jaar hebben de leerlingen gewerkt aan lezen en dit jaar gaan we daarmee verder. De docent herhaalt eerst de lesstof van vorig jaar.  Daardoor beginnen de leerlingen beter voorbereid aan lezen h1.

Hoofdzaken 

• De belangrijkste informatie in een tekst. Wat niet zo belangrijk is, zijn de bijzaken. 
• Je vindt de hoofdzaak in de inleiding en/of (herhaald) in het slot. 
• Hoofdzaken vind je ook vaak in de eerste of de laatste zin van een alinea. Dat is dan de belangrijkste zin van de alinea. In de zinnen ervoor of erna staat dan een nadere uitleg of een voorbeeld van iets uit de belangrijkste zin. Er zijn woorden waaraan je kunt zien dat er een voorbeeld of een uitleg volgt: bijvoorbeeld, neem nou, zo, zoals of onder andere.
• Extra uitleg, details en voorbeelden zijn geen hoofdzaken, maar bijzaken.

Werk voor deze en de volgende les + huiswerk: Alvast aan het werk? 

Pak je VIP en noteer:

Lezen 1.3, blz. 24 t/m 28, opdracht 2 t/m 6 

+nakijken en verbeteren met een andere kleur!

Klaar = in STILTE lezen

Wat niet af is = huiswerk

Stel de volgende les vragen over dingen die je niet begreep!

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• weet je welke manieren van lezen er zijn en wanneer je die manieren in moet zetten;
• weet je hoe een tekst is opgebouwd;


• heb je geoefend met de leesmanieren;
• heb je geoefend met het herkennen en benoemen van de opbouw van een tekst.

Blauw = kennen = kennis = leren

Oranje = kunnen = met de kennis de vaardigheid oefenen

Sleep de situaties naar de juiste manier van lezen

Verkennend lezen

Nauwkeurig lezen

Je leest in een handleiding hoe je een kast in elkaar moet zetten

Je leest een tekst uit een leerboek waar je vragen over moet beantwoorden

Je bladert door een tijdschrift en kijkt welk artikel je interessant vindt om te lezen.

Je leest op internet een artikel dat je interesseert.

De opbouw van de tekst 

titel

inleiding

alinea

Tussenkopje

plaatje

Ik weet wa welke manieren van lezen er zijn, wanneer je die manieren in moet zetten en ik weet hoe een tekst is opgebouwd.

😒🙁😐🙂😃

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter? Hoe ga je dat verbeteren?

Feedback:
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders willen zien?