M&M Oorlog en vrede - Blok 2

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

Oorlog en vrede

Blok 2:

Sovjet Unie 

Waar gaat dit blok over? 

De metrostations in Moskou zijn prachtig en wereldberoemd. Toen de stations werden gebouwd, was Moskou de hoofdstad van de Sovjet-Unie. De Sovjet-Unie was een communistisch land, net als China. De mooie metrostations gaven de burgers het idee dat zij in het beste land van de wereld leefden. Hoe is de Sovjet-Unie ontstaan? Hoe was het om te leven in dit land? En waarom bestaat de Sovjet-Unie niet meer?

Les 1 - Leerdoelen 

• uitleggen wat het verschil is tussen het Russische Rijk en de Sovjet-Unie.
  
• vertellen welke verschillende klimaten en landschappen de Sovjet-Unie heeft.
  
• uitleggen hoe het klimaat invloed heeft op het landschap.
  
• vertellen wat communisme is.
  
• uitleggen waarom boeren in de Sovjet-Unie fabrieksarbeider werden.

Klimaat Rusland 

In Siberië zijn de winters lang en ijskoud. Er groeien veel naaldbomen en berken. Deze bomen kunnen goed tegen lage temperaturen en een korte zomer. De Russische naam voor naaldbos is taiga. Ga je verder naar het noorden, dan is het zelfs voor naaldbomen te koud. Dit landschap heet toendra. In de zomer ontdooit alleen de bovenste laag van de bodem. Het smeltwater van het ijs en de sneeuw blijft dan op de bevroren ondergrond staan. Daardoor is de toendra in de zomer een groot moeras. Landbouw is in de taiga en de toendra niet mogelijk.

Wat is 'Taiga'?

1. Naaldbomen
2. Loofbomen
3. Mossen en struiken
4. Boven de boomgrens

Wat is een toendra?

1. Een ander woord voor rendier.
2. Een stuk land met mos en struiken zonder bos.
3. Een mens uit de prehistorie.
4. Een periode van de prehistorie.

Klimaat Rusland 

In het zuiden van Rusland zijn de zomers langer en de winters minder koud. Maar daar valt zo weinig neerslag dat het er te droog is voor bomen. Er groeit vooral gras. Dit gebied heet de steppe. Met kanalen wordt er extra water naartoe gebracht, zodat er graan kan groeien. In het westen van Rusland groeien loofbomen. De winters zijn er kouder dan in Nederland, maar de zomers zijn er meestal warmer. Rond de Zwarte Zee valt er het hele jaar neerslag.

Ontstaan Sovjet Unie 

Tot 1918 werd Rusland geregeerd door een tsaar. Dat is een koning. In Rusland leefden de mensen vooral van de landbouw. De boeren waren arm. Sommigen zochten daarom werk in de nieuwe fabrieken in de stad, maar het werk en de woningen van de arbeiders waren niet veel beter. Communisten geloofden in de ideeën van Karl Marx en wilden een eerlijker verdeling van de macht en de welvaart.

Ontstaan Sovjet Unie 

In oktober 1917 kwamen de Russen in opstand tegen de tsaar. Ze waren toen extra boos omdat er in de Eerste Wereldoorlog heel veel Russische slachtoffers vielen. De opstand in Sint-Petersburg veranderde in een revolutie. Onder leiding van Vladimir Lenin grepen de communisten de macht en zij vermoordden de tsaar.

De communistische regering maakte fabrieken en landbouwgrond eigendom van de staat. Het Russische Rijk werd een unie van republieken: de Sovjet-Unie. Rusland was de grootste en belangrijkste republiek. Moskou werd de hoofdstad.

Noem een verschil tussen de Sovjet Unie en Rusland.

Bij het communisme:

1. Zijn er grote verschillen tussen arm en rijk
2. Zijn er officieel geen verschillen tussen arm en rijk
3. Worden andere rassen als minderwaardig gezien
4. Zijn bedrijven in handen van particuliere ondernemers

Les 2 - Leerdoelen 

• vertellen wat een planeconomie en een vijfjarenplan zijn.
  
• uitleggen waarom de burgers in de Sovjet-Unie weinig vrijheid hadden.
  
• uitleggen waarom de planeconomie niet goed werkte.
• uitleggen waarom de Sovjet-Unie uit elkaar viel.
• vertellen welke vijftien landen er vroeger bij de Sovjet-Unie hoorden.

Planeconomie 

De Sovjet-Unie kreeg een planeconomie. Dat betekende dat de staat bepaalde hoeveel goederen en diensten er werden geproduceerd en op welke plek. Toen Lenin stierf, volgde Jozef Stalin hem op. In 1928 maakte hij het eerste vijfjarenplan. Volgens dat plan waren er veel fabrieken nodig. Veel boeren moesten dus als fabrieksarbeiders aan de slag.

Wat is een planeconomie?

1. Mensen maken hun eigen plannen voor hun bedrijven
2. Een economie waarin jij je eigen vakanties kan inplannen
3. Een economie waarin de overheid advies geeft over de productie
4. De overheid vertelt wat bedrijven moeten produceren en hoeveel

Kampen in Siberië 

Stalin wantrouwde de mensen. In zijn omgeving was niemand veilig. Zelfs vrienden en medestanders liet hij vermoorden. Om de bevolking te controleren, richtte hij een geheime dienst op. De agenten van deze dienst hielden iedereen in de gaten. Als je een vijand van het volk was, werd je vermoord of opgesloten in een kamp. De geheime dienst pakte ook zomaar mensen op. Zo werd de bevolking bang en onzeker gemaakt.

De Sovjet mens 

Burgers in de Sovjet-Unie werden opgevoed tot een nieuw soort mensen. Kinderen leerden op school en bij clubs over het communisme. Kritiek Op de Sovjet unie was verboden. Doordat er meer industrie kwam, groeiden de steden snel. Er werden in hoog tempo veel flats gebouwd. Veel mensen hadden buiten de stad nog een groentetuin. Als er in de winkels te weinig eten was, haalden ze eten uit hun groentetuin. Als ze voedsel over hadden, konden ze dat ruilen tegen andere producten die moeilijk te krijgen waren.

De Sovjet mens 

Alle plannen werden gemaakt door de machthebbers in Moskou. Maar die plannen mislukten vaak, omdat ze geen rekening hielden met hoe het duizenden kilometers verderop was. Er waren vaak niet genoeg materialen. Als je een nieuwe auto bestelde, duurde het soms jaren voordat je hem kreeg. Snelwegen waren er bijna niet. Mensen reisden lange afstanden met de trein. Een reis naar de andere kant van het land duurde wel een week. Mensen maakten het dan gezellig door hun eten en drinken te delen met de andere reizigers.

Geef een voorbeeld waaruit blijkt dat burgers in de SU weinig vrijheid hadden.

Waarom werkte de planeconomie niet?

Einde van de Sovjet Unie

In de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog ging het goed met de Sovjet-Unie. De industrie en de techniek ontwikkelden zich snel. In 1957 brachten de Sovjets als eerste een satelliet in de ruimte en in 1961 was Joeri Gagarin de eerste mens in de ruimte. De Verenigde Staten maakten zich grote zorgen: konden de Sovjets Amerika nu vanuit de ruimte aanvallen?

Einde van de Sovjet Unie

Vanaf de jaren zeventig raakte de Sovjet-Unie steeds meer achter bij West-Europa en Amerika. De planeconomie werkte niet goed en er was te weinig materiaal en voedsel. Steeds meer mensen werden afhankelijk van het voedsel uit hun groentetuin en de illegale handel. Omdat de machthebbers alles onder controle wilden houden, veranderde er niets. Daardoor liepen de economie en ontwikkelingen vast. Michail Gorbatsjov was de laatste leider van de Sovjet-Unie. Hij gaf de burgers uiteindelijk meer vrijheid, maar dat hielp niet. In 1991 viel de Sovjet-Unie uit elkaar in vijftien nieuwe landen.

Waarom viel de Sovjet Unie uit elkaar?