Grammatica blok 2_uitgebreide versie

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

Welkom!

(gedicht/verhaal/liedje/plaatje)

Wat gaan we vandaag doen?

• Lesstof bespreken, tussendoor oefenen
• Zelfstandig werken in Learnbeat 
  
• Evalueren

Lastig in de toets

• Persoonsvorm en voltooid deelwoord zijn werkwoorden. Andere soorten woorden (bijv. "waarom") kunnen nooit de persoonsvorm zijn.
• Werkwoordelijk gezegde is PV + eventuele andere ww
• Er zit altijd een PV in een goed lopende zin (maar er hoeft niet per se een voltooid deelwoord of hele ww in te zitten).
• Let op typfoutjes en spelling!

Leerdoelen deze week

Na deze week kun je:

• het bouwplan van een zin herkennen en maken (herhaling)
• zinsdelen benoemen: persoonsvorm, werkwoordelijk gezegde, onderwerp (herhaling) en het lijdend voorwerp
• een gesplitst werkwoord in een zin herkennen
  
• het werkwoordelijk gezegde met te benoemen
• het goede lidwoord voor een zelfstandig naamwoord plaatsen

Het bouwplan van een zin

Een zin bestaat uit twee basisdelen:

• een deel dat zegt wat er gebeurt (WWG, inclusief PV)
• een deel dat zegt wie of wat de handeling uitvoert (OND)

Isa en Tom praten.

Isa en Tom (=wie voeren de handeling uit)

praten (= de handeling)

Meer zinsdelen

De zin "Isa en Tom praten" is erg kort. Je kunt er meer bouwstenen aan toevoegen. Die bouwstenen of zinsdelen geven dan meer informatie:

• met wie   -    wat
• waar   -   waarmee
• wanneer   -    waardoor
  

bijvoorbeeld:

Isa en Tom praten (met wie) - (waar)  -  (wanneer).

Als je tussen de haakjes zelf iets invult krijg je al veel meer zinsdelen in je zin.

Zinsdelen vinden

• Je vindt de zinsdelen van een zin door eerst de PV te zoeken.
  
• Alle stukjes van de zin die je voor de PV kunt zetten zijn een apart zinsdeel.

LET OP: de zin mag niet van betekenis veranderen als je de stukjes uit elkaar haalt!

Persoonsvorm

• De persoonsvorm is een werkwoord 
• De PV verandert als je de zin in een andere tijd zet
• Zo kun je 'm dus ook vinden!

• Ik bel je vanavond.
• Ik belde je vanavond.
• --> PV = bel
  

Wat is de persoonsvorm?
Mijn broer kan hard lopen.

Werkwoordelijk gezegde

• Het WWG is dat wat er gebeurt
• Het bevat alle werkwoorden van de zin
• Dus ook de PV hierin meenemen!
• Als er maar 1 werkwoord in de zin staat: PV = WWG 

Wat is het werkwoordelijk gezegde?
Hij loopt heel hard.

Wat is het werkwoordelijk gezegde?
Dat heb ik je gisteren verteld.

Onderwerp

• Wie of wat doet het?
• Stel de vraag: Wie of wat [werkwoordelijk gezegde]?

• Mijn broer kan hard lopen.
• Mijn broer kon hard lopen. --> dus PV van zin is 'kan'
• WWG = kan lopen
• Wie kan lopen? --> Mijn broer = onderwerp

Wat is het onderwerp?
Hij loopt heel hard.

Gesplitste werkwoorden

• Soms kan de PV gesplitst in de zin voorkomen. 

• Tim schrijft de zin over van het bord.
• Schrijft over komt van het werkwoord overschrijven.
• Schrijft en over vormen samen 1 zinsdeel, en vormen dus samen de persoonsvorm (en het WWG).

Wat is de persoonsvorm?
"Tessa vult het formulier in."

1. Tessa
2. vult
3. het formulier
4. vult in

Wat is het werkwoordelijk gezegde?
"Ik pak de cadeautjes wel even in."

1. pak
2. inpakken
3. pak in
4. de cadeautjes

WWG met te

• Het WWG bevat alle werkwoorden van de zin
  
• Soms staat er het woordje te voor het hele werkwoord
• In dat geval: WWG = PV + te + hele werkwoord

• Waarom zit je naar me te kijken?
• --> WWG = zit te kijken

Wat is het werkwoordelijk gezegde?
"Hij staat daar maar wat dom te lachen."

1. staat te lachen
2. staat lachen
3. staat
4. lachen

Het bouwplan van een zin

Het WWG bepaalt hoeveel zinsdelen er in je basisplan van een zin moeten zitten. Dat heeft te maken met de betekenis van het werkwoord.

• bijvoorbeeld:  praten
  

de enige vraag die er écht nodig is: WIE praten?

De basiszin heeft 2 zinsdelen nodig

• Maar bijvoorbeeld: omhakken
  

Hier zijn twéé vragen nodig: WIE hakt om / WAT hakt die persoon om

De basiszin heeft 3 zinsdelen nodig

Het bouwplan van een zin

Extra zinsdelen mogen natuurlijk toegevoegd worden, MAAR die zijn voor de basiszin niet noodzakelijk!

• bijvoorbeeld:  praten
  

Jan praat (basiszin) met de juffrouw over zijn slechte cijfer voor biologie.

•  bijvoorbeeld: omhakken

Peter hakt de boom om  (basiszin) die in de voortuin van zijn buurvrouw staat. (extra zinsdelen)

Lijdend voorwerp

• Wie of wat [WWG] [O]?

• Mijn vader heeft een taart gebakken.
• PV = heeft
• WWG = heeft gebakken
• O = Mijn vader
• Wie of wat heeft mijn vader gebakken? --> een taart is LV

Even oefenen

Wat is het lijdend voorwerp?
"Hij maakt zijn huiswerk."

1. Hij
2. maakt
3. zijn huiswerk
4. huiswerk

Wat is het lijdend voorwerp?
"Je moet hem wel op tijd waarschuwen!"

1. Je
2. hem
3. moet
4. moet waarschuwen

Wat is het lijdend voorwerp?
"De meisjes gooiden sneeuwballen."

1. De meisjes
2. gooiden
3. sneeuwballen

Wat is het lijdend voorwerp?
"Hij vond zijn ontbijt in de koelkast."

1. Hij
2. vond
3. zijn ontbijt
4. de koelkast

Lidwoorden en zelfstandige naamwoorden

• Lidwoorden: de, het, een 
• Lidwoorden staan voor een zelfstandig naamwoord

Zelfstandige naamwoorden: 

• Mensen, dieren, planten en dingen. Ook eigennamen!
• Je kunt er meestal een meervoudsvorm of verkleinwoord van maken

Zelfstandig werken in Learnbeat

Als je het lastig vindt: gebruik het A4tje met vuistregels