Effectief onderwijs met ICT samenvatting

Effectief onderwijs met ICT

De 7 principes van effectief onderwijs met ICT

1. zorg voor afstemming van leerdoelen, werkvormen en toetsvormen
2.  zorg voor een zorgvuldige voorbereiding en informatievoorziening
3. gebruik van activerende werkvormen;
4. kom tegemoet aan verschillen tussen de leerlingen

5. maak onderwijs toegankelijk voor alle leerlingen

6. stimuleer de ontwikkeling van vertrouwen in eigen studiesucces

7. wees benaderbaar en zichtbaar voor leerlingen

Principe 1: zorg voor afstemming van leerdoelen, werkvormen en toetsvormen

Principe 1

Ook bij het gebruik van ICT is het in het onderwijs van belang expliciet rekening te houden met dit basisprincipe.

Wanneer bijvoorbeeld een deel van de werkvormen online in de digitale leeromgeving wordt uitgevoerd, zijn de volgende vragen cruciaal:

1. hoe sluiten deze activiteiten aan bij één of meerdere leerdoelen van het vak?
2. hoe wordt de uitvoering van die activiteiten getoetst?

Alle principes kan je terugkoppelen aan het TPACK model!

TPACK model

Principe 2: zorg voor een zorgvuldige voorbereiding en informatievoorziening

Principe 2

Dat het belangrijk is om een zorgvuldige en degelijke voorbereiding te maken wanneer je les geeft spreekt voor zich. Daarbij heb je ook oog voor de nodige informatievoorziening naar de leerlingen toe.

Het is een goed idee om leerlingen volgende informatie mee te geven:

1. een overzicht van de leerdoelen;
2. een beschrijving van de gehanteerde werkvormen met een rooster (wat, wanneer, waar en hoe);
3. een beschrijving van wanneer ze eventuele opdrachten kunnen verwachten, waar ze deze opdrachten kunnen vinden en per opdracht hoeveel tijd het de leerlingen naar verwachting zal kosten om de opdracht te maken;
4. een overzicht van de leerstof die ze voor elke leeractiviteit moeten bestuderen, met de locatie waar ze deze leerstof kunnen vinden;
5. een beschrijving van de wijze waarop ze begeleid worden en bij wie ze wanneer terechtkunnen voor welk type vragen;
6. een overzicht van regels en sancties die gelden;
7. een beschrijving van de wijze en de momenten waarop ze getoetst worden en de kwaliteitscriteria die daarbij gelden;

Principe 2

Een zorgvuldige voorbereiding is essentieel bij het gebruik van ICT in het onderwijs om tijdverlies te voorkomen. De elektronische leeromgeving (ELO) is het belangrijkste instrument voor ICT-integratie en dient als informatie- en communicatiekanaal. Alleen werken met een ELO is geen ICT-integratie; samenwerking en interactie via de ELO wél. Een overzichtelijke en consistent ingerichte leeromgeving helpt leerlingen bij het vinden van informatie en begrijpen van verwachtingen. Communiceer duidelijk over deadlines en communicatiewijzen (synchroon of asynchroon) en zorg voor regelmatige updates en een FAQ-lijst om vragen te stroomlijnen.

Principe 3: gebruik van activerende werkvormen

Principe 3

Activerende werkvormen zijn cruciaal in het leerproces, omdat leren een actief proces is. ICT biedt uitstekende mogelijkheden om leerlingen op een motiverende manier te betrekken. Online games en gesimuleerde omgevingen maken leren realistischer, terwijl online opdrachten zoals discussies, groeps- en reflectieopdrachten leerlingen stimuleren om kennis te delen en van elkaar te leren.

Principe 4: kom tegemoet aan verschillen tussen de leerlingen

Principe 4

Leerlingen verschillen in leervoorkeur, voorkennis en motivatie, waardoor differentiatie essentieel is. ICT helpt hierbij door de beginsituatie in kaart te brengen en diverse leermaterialen zoals video’s en simulaties aan te bieden. Daarnaast ondersteunt ICT begeleid zelfstandig leren (BZL) en stimuleert het zelfregulerend leren. Het concept Universal Design for Learning (UDL) sluit hierop aan.

Meer uitleg over UDL vind je in het leerpad: "Binnenklasdifferentiatie met ICT"

Principe 5: maak onderwijs toegankelijk voor alle leerlingen

Principe 5

Onderwijs moet toegankelijk zijn voor alle leerlingen, inclusief degenen met functiebeperkingen. ICT helpt hierbij door leermateriaal direct breed toegankelijk te maken. Voor blinden en slechtzienden zijn digitale documenten en schermleesfuncties essentieel. Dyslectici profiteren van eenvoudige lettertypes en aangepaste uitlijning. Voor motorisch beperkte leerlingen moeten klikbare objecten groot genoeg zijn. Doven en slechthorenden hebben nood aan ondertitels en visuele ondersteuning. Langdurig zieke leerlingen kunnen via digitale communicatie en online lessen betrokken blijven. 

Dit sluit aan bij het Universal Design for Learning (UDL)-principe.

Principe 6: stimuleer de ontwikkeling van vertrouwen in eigen studiesucces

Principe 6

Zelfvertrouwen en positieve verwachtingen vergroten studiesucces en motivatie. Een goed ingerichte (elektronische) leeromgeving speelt hierin een belangrijke rol. Online instaptoetsen helpen het beginniveau te bepalen, waarna remediërend materiaal ondersteuning biedt. Oefeningen moeten geleidelijk moeilijker worden om motivatie vast te houden. Studieaanwijzingen en realistische werkdruk helpen met zelfvertrouwen. Feedback, via bijvoorbeeld digitale portfolio’s en automatische evaluaties, helpt leerlingen hun leerproces bij te sturen en te verbeteren.

Principe 7: wees benaderbaar en zichtbaar voor leerlingen

Principe 7

Een toegankelijke en zichtbare leerkracht bevordert motivatie en het leerproces. ICT biedt extra communicatiekanalen zoals e-mail en forums, maar deze zijn alleen effectief als ze regelmatig worden gebruikt. In een digitale leeromgeving is zichtbaarheid cruciaal; langdurige afwezigheid kan leiden tot passiviteit bij leerlingen. Duidelijke afspraken over bereikbaarheid en regelmatige activiteit, zoals updates of mededelingen, helpen de betrokkenheid te vergroten.

Zijn er vragen?