Herhalen REP

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

(Versterkt) Broeikaseffect

Het broeikaseffect = het vasthouden van zonnewarmte door de dampkring   ->  broeikasgassen als koolstofdioxide (CO₂)

 

Maar: versterkt broeikaseffect -> Opwarming aarde door extra broeikasgassen

Minder CO₂ in de dampkring

2 mogelijkheden:

1. Energiebesparing: minder fossiele brandstoffen gebruiken

2. Energietransitie: geen fossiele brandstoffen maar duurzame energiebronnen gebruiken

Van grijs naar groen

In Nederland is het aandeel duurzame energie nog klein.

Windenergie:

Windmolenparken op zee: duurder, maar meer energie

Energiebron	Voordeel	Nadeel
Windenergie	Steeds groter, goedkoper en beter	Betrouwbaarheid: geen wind, geen energie Lawaai en lelijk
Zonne-energie	Iedereen kan het doen	Betrouwbaarheid: geen zon, geen energie
Biomassa	Afval wordt nuttig gebruikt	Zonder herplanting, niet duurzaam
Hydro-elektriciteit	Je maakt niks op / goedkoop	Stuwmeren -> gebied komt onder water
Geothermische energie	Goedkoop	Niet overal dicht aan het aardoppervlak
Lucht-en bodemwarmte	Iedereen kan het doen	Duur

Bron 1: Neerslag, meer en heviger

De hoeveelheid neerslag neemt toe:

• niet vaker, wel meer tegelijk.
  
  

Oorzaak: 

1. De lucht boven zee warmt op, er is meer verdamping
2. Vochtige westenwinden (wind vanaf zee)
3. Meer regen

Bron 2: droge zomers

Meer perioden met langdurige droogte, vooral in de zomer:

• weinig regen, grote verdamping. 
• Verdamping: als het warmer, zonniger en meer wind is.
  
  
• Nederland: gemiddeld meer neerslag dan verdamping = neerslagoverschot
  Voorjaar en zomer: neerslagtekort
  Waterbalans = verschil neerslag en verdamping

Bron 3: Stijgende temperatuur

De winters worden zachter en de zomers warmer.

- meer zomerse en tropische dagen
- minder vorstdagen en ijsdagen  

Bron 4: klimaatscenario's 

Vier scenario's

G: Verandert weinig. Alleen 1ºC stijging

W: Alleen 2ºC stijging.

G+: 1ºC stijging & verandering wind!
Winter = westenwind -> zacht en nat.
Zomer = oostenwind -> warm en droog

W+: 2ºC stijging & verandering wind!

Winter = westenwind -> zacht en nat.
Zomer = oostenwind -> warm en droog

Bron 5:
Stedelijk warmte-eiland

In steden is het gemiddeld warmer dan in het omliggende landelijke gebied = stedelijk warmte-eiland

• Stenen, asfalt en staal houden veel warmte vast
• Op het platteland meer begroeiing en minder stenen. In de stad zijn er veel stenen, asfalt, staal In de stad 
• Dit maakt de stad warmer dan het platteland

Onder de zeespiegel

klimaatadaptatie = aanpassing aan de klimaatverandering om de gevolgen ervan te verminderen

Nederland moet tegen de zee worden beschermd door primaire waterkeringen
 - duinen
 - dijken en dammen
 - stormvloedkeringen: beweegbare zeearmen

De zeespiegel stijgt

Door bodemdaling komt het land lager te liggen ten opzichte van de zeespiegel

Bodemdaling + zeespiegelstijging = relatieve zeespiegelstijging

De zeespiegel stijgt

Stijging van de zeespiegel heeft twee oorzaken:

1. Afsmelten van landijs
2. Zeewater warmt op en zet uit.

De bodem daalt

1. Door winning delfstoffen: aardgas

2. Ontwateren van  veengebieden

Veen = kletsnatte, sponsachtige grondsoort & bestaat uit dode plantenresten

Water eruit = inklinking bodem

Bodemdaling

3. Ontwateren van Laag-Nederland: 

Zonder ontwatering is de bodem te nat voor de landbouw

4.  Tijdens de ijstijd zakte in Scandinavië de bodem met z’n 250 m in door landijs

• Nu komt de bodem in Scandinavië weer omhoog.
• Nederland: andersom door ‘wipwerking’.

Zand beschermt

Maatregelen om de kust te beschermen:
- dijkverbetering: hogere en sterkere dijken
- verbetering duinen met zand

Zandsuppletie = toevoeging zand.

golven verliezen hun slopende kracht & duinen worden hoger en breder door opwaaiend zand

B96: Debiet en regiem

Vaker piekafvoer (= het debiet) van rivieren door:

- zware stortbuien

- minder sneeuw, meer regen = grotere kans op overstromingen

De inrichting moet worden aangepast aan de gevolgen van klimaatverandering = klimaatadaptatie

Oude inrichting rivierengebied al ingesteld op ‘gewone’ schommelingen.

s

s

1. Weinig water
2. Tussen zomerdijken
3. Uiterwaarden voor landbouw

UiiterwVs

s

1. Veel water
2. Tussen winterdijken
3. Uiterwaarden onder water

Ruimte voor de rivier

IJsselmeer!!

Droogte en hitte

Hittestress bij warme dagen:

Gevolgen

• Hogere sterfte- en ziektecijfers
• Minder productiviteit
• Meer agressie

Effect stedelijk warmte-eiland versterkt door verstening -> leidt ook tot wateroverlast -> regenwater kan niet wegzakken, ineens veel water in beken & rivieren = kortere vertragingstijd

Droogte en hitte

Antwoord is vergroening van de stad:

1. schaduw
2. verkoeling door verdamping
3. regenwater kan wegzakken in de bodem

=  klimaatbestendige inrichting

Natte voeten

Op sommige plekken in Nederland daalt de bodem.

Grootste daling: veengebieden West- en Noord-Nederland:

1.  inklinking: water uit veen -> zakt in
2. veenoxidatie: kan nu zuurstof bij
   -> verteren plantenresten

Op welke grond kan je het beste bouwen?

Zand: grove korrels. Water zakt makkelijk weg door veel ruimte tussen de korrels.

Klei: deeltjes plakken aan elkaar. Houdt water vast. Is heel vruchtbaar.

Löss. Heel fijn zand, daardoor houdt het water iets beter vast = vruchtbaar

Veen: plantenresten die onderwater terecht zijn gekomen. Veen is een spons, houdt heel veel water vast = drassig

Zinkende stad

Gouda: op veen gebouwd, maar vaak zonder palen -> verzakkingen, wateroverlast, scheuren in muren

Geen echte oplossing:

1. Nieuwe funderingen te duur
2. Grondwaterstand verlagen -> paalrot
   

Maatwerk lost een deel op. Grootste problemen: tuinen, straten, leidingen

Gas in Groningen

3 km diep onder de grond

1. Aardgas is opgesloten in zandsteen.
2. Daarboven ligt een afsluitende laag, een zoutlaag. Het gas kan niet weg = druk in de laag. 
3. Door het boren naar gas verdwijnt die druk langzaam.
4. Bovenliggende lagen drukken dan de zandsteenlaag langzaam in elkaar = compactie. 
5. Bodemdaling