ZInsontleden (alles)

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 1-3

Zinsontleding

Doelen:

*Je kunt een zin in zinsdelen verdelen.
*Je kunt de zinsdelen op de juiste manier benoemen.

Zinsdelen

Je kunt de volgende zinsdelen benoemen:

• Persoonsvorm (pv)
• Onderwerp (ow)
• Werkwoordelijk gezegde (wg)
• Lijdend voorwerp (lv)
• Meewerkend voorwerp (mv)
  
• Bijwoordelijke bepaling (bwb)
  

Even herhalen

Stappenplan zinsontleding

1. Persoonsvorm (vraagzin, tijdproef of getalproef)
2. Onderwerp (wie/wat + pv?)

• persoonsvorm = altijd een werkwoord.
• onderwerp = degene die iets (=pv) doet.

• Wanneer ga jij op vakantie?

Anke is een taart aan het bakken.
pv =?

Anke is een taart aan het bakken.
ow =?

3. Werkwoordelijk gezegde (wg)

Werkwoordelijk gezegde = alle werkwoorden in de zin (dus pv + andere werkwoorden)

Klas 1C gaat morgen een toets inhalen.

'gaat inhalen'

3. Werkwoordelijk gezegde (wg)

Soms horen er ook woorden bij het wg die zelf geen werkwoord zijn. 

• Splitsbare werkwoorden 

In het weekend slaap ik altijd uit. (hele ww = uitslapen)

• 'te' of 'aan het' + hele werkwoord

Hij zit al twee uur huiswerk te maken.

Wat is het werkwoordelijk gezegde in de volgende zin?

Mijn ouders zijn vandaag de hele dag aan het werken.

Anke is een taart aan het bakken.
wg =?

Stappenplan zinsontleding

1. Persoonsvorm (vraagzin, tijdproef of getalproef)
2. Onderwerp (wie/wat + pv?)
3. Werkwoordelijk gezegde (alle werkwoorden in de zin)

Mijn ouders zijn vandaag de hele dag aan het werken.
pv=?

1. Mijn ouders
2. zijn
3. zijn aan het werken
4. aan het werken

Mijn ouders zijn vandaag de hele dag aan het werken.
ow=?

1. Mijn ouders
2. zijn
3. zijn aan het werken
4. aan het werken

Mijn ouders zijn vandaag de hele dag aan het werken.
wg=?

1. Mijn ouders
2. zijn
3. zijn aan het werken
4. aan het werken

4. Lijdend voorwerp (lv)

• Iets/iemand overkomt of ondergaat iets.
• Stel de vraag: wie/wat + wg + onderwerp? 

• Bastiaan heeft een nieuwe telefoon gekregen.
• Wat heeft Bastiaan gekregen? een nieuwe telefoon = lv

• Let op: niet in elke zin staat een lv!

Wat is het lijdend voorwerp in de volgende zin?

Mijn oma bezoekt elke donderdag haar zus.

Anke is een taart aan het bakken.
lv =?

Stappenplan zinsontleding

1. Persoonsvorm (vraagzin, tijdproef of getalproef)
2. Onderwerp (wie/wat + pv?)
3. Werkwoordelijk gezegde (alle werkwoorden in de zin)
4. Lijdend voorwerp (wie/wat + wg + ow?)

De jongens gooiden sneeuwballen.

pv=?

1. De jongens
2. gooiden
3. sneeuwballen

De jongens gooiden sneeuwballen.

ow=?

1. De jongens
2. gooiden
3. sneeuwballen

De jongens gooiden sneeuwballen.

wg=?

1. De jongens
2. gooiden
3. sneeuwballen

De jongens gooiden sneeuwballen

lv=?

1. De jongens
2. gooiden
3. sneeuwballen

De mees kon een nestje bouwen in het nieuwe vogelhuisje.
Lv=?

Hij vond zijn ontbijt tenslotte in de koelkast.
Lv=?

5. Meewerkend voorwerp (mv)

Aan wie wordt iets gegeven of voor wie wordt iets gedaan?

• Aan/voor wie + wg + ow + lv ?

Ik heb aan mijn moeder een cadeau gegeven. 

Aan wie heb ik een cadeau gegeven? aan mijn moeder = mv

Let op: niet in elke zin staat een mv! Plaatsen (bijv. 'aan de kapstok') zijn ook GEEN mv!

Benoem het meewerkend voorwerp. Geen meewerkend voorwerp? Noteer dan een streepje

Zij heeft aan hem het nieuwtje al verteld.

Benoem het meewerkend voorwerp. Geen meewerkend voorwerp? Noteer dan een streepje

Zij heeft het mij toch verteld.

Benoem het meewerkend voorwerp. Geen meewerkend voorwerp? Noteer dan een streepje.

Ik hang mijn schilderij aan de muur.

Benoem het meewerkend voorwerp. Geen meewerkend voorwerp? Noteer dan een streepje.

Heb je voor mij ook een blikje meegebracht?

Stappenplan zinsontleding

1. Persoonsvorm (vraagzin, tijdproef of getalproef)
2. Onderwerp (wie/wat + pv?)
3. Werkwoordelijk gezegde (alle werkwoorden in de zin)
4. Lijdend voorwerp (wie/wat + wg + ow?)
5. Meewerkend voorwerp (aan/voor wie + wg + ow + lv?)

6. Bijwoordelijke bepaling

- De bijwoordelijke bepaling (bwb) geeft extra informatie.

- De bwb geeft bijvoorbeeld aan wanneer (tijd), waar (plaats) of waarom

   (reden) iets gebeurt.

- De bwb vind je door te vragen: Waar? Wanneer? Waarom? Met wie/wat?

- De vraagwoorden die je gebruikt om bwb's te vinden, zijn zelf ook een bwb.

- 'Losse woorden' in een zin zijn ook bwb's: soms, wel, niet, misschien, toch,

   ook, zelfs, waarschijnlijk.

- Let op! In een zin kunnen meerdere bwb's voorkomen.

6. Bijwoordelijke bepaling

> Gisteren heeft klas 1C ook een repetitie Frans gemaakt.
   bwb (tijd)                    bwb ('los' woordje)

> Waarom wil Frank die lekkere koekjes niet proeven?
bwb (vraagwoord)                             bwb ('los' woordje)

Stappenplan zinsontleding

1. Persoonsvorm (vraagzin, tijdproef of getalproef)
2. Onderwerp (wie/wat + pv?)
3. Werkwoordelijk gezegde (alle werkwoorden in de zin)
4. Lijdend voorwerp (wie/wat + wg + ow?)
5. Meewerkend voorwerp (aan/voor wie + wg + ow + lv?)
6. Bijwoordelijke bepaling
   

Zet de (onderdelen van) de zinsdelen bij de juiste benaming.

wwg

werkwoordelijk gezegde

ond

onderwerp

lv

lijdend voorwerp

mv

meewerkend voorwerp

De

lieve

kleinzoon

gaat

voor

een

cadeau

kopen.

zijn

oma

Wat is de persoonsvorm in de volgende zin:

Elke vrijdagavond hang ik lekker op de bank

1. ik
2. hang
3. op de bank
4. elke vrijdagavond

Wat is de persoonsvorm in de volgende zin:

Sturen jullie ook altijd verjaardagskaarten?

1. jullie
2. verjaardagskaarten
3. Sturen
4. altijd

Wat is in de onderstaande zin het gezegde?

Het publiek moest lang op de huldiging wachten.

1. moest
2. wachten
3. moest wachten
4. de huldiging

Wat is het gezegde in de onderstaande zin?

De komende jaren zal de temperatuur stijgen.

1. zal
2. stijgen
3. zal gaan stijgen
4. zal stijgen

Wat is het onderwerp in de volgende zin:

Hebben Anouk en Wendy de opdracht nog niet gemaakt?

1. Anouk en Wendy
2. Hebben
3. de opdracht
4. gemaakt

Wat is het onderwerp in de volgende zin:

Gisteravond hebben veel mensen naar het nieuwe programma gekeken.

1. gisteravond
2. hebben
3. gekeken
4. veel mensen

Wat is het lijdend voorwerp in de volgende zin:

Gisteravond hebben mijn zus en ik een appeltaart gemaakt.

1. gisteravond
2. mijn zus en ik
3. gemaakt
4. een appeltaart

Wat is het lijdend voorwerp in de volgende zin:

Onder de tafel heeft mijn vader een cadeautje verstopt voor mijn neefje.

1. onder de tafel
2. mijn vader
3. een cadeautje
4. voor mijn neefje

Opdracht

Huiswerk: maak het werkblad zinsontleding