Staatsinrichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Hoe zag het bestuur van Nederland er uit 

tussen 1815-1848?

Benoemt

Verantwoording

Kiest

Revolutiejaar 

1848

• De Liberalen, komen tot de conclusie: "Alles is weer hetzelfde als vóór de Franse Revolutie!"

• Overal zitten er weer koningen op de Europese tronen en ondanks 'een grondwet' is er maar weinig democratie.
• Overal in Europa breken opstanden (revoluties) uit...

Nieuwe Grondwet

1848

Paniek bij de vorsten

in heel Europa!

Ook in Nederland willen de burgers in opstand komen...
...maar koning Willem II wordt 'in één nacht' liberaal

Gevolgen (1)

• De leider van de Nederlandse Liberalen: Johan Rudolf Thorbecke maakt een nieuwe grondwet:
  

1. Koning is onschendbaar
2. Ministeriële verantwoordelijkheid

• Dit betekent: de ministers zijn verantwoordelijk voor de daden van de regering (ook: voor de daden van de koning)
  

Gevolgen (2)

• Parlementaire democratie (=parlement heeft het laatste woord)

• Constitutionele monarchie (=koning moet zich aan de grondwet houden)
• 
  

Hoe zag het bestuur 

van Nederland er 

vanaf 1848* uit?

*de meeste onderdelen zijn vandaag nog steeds geldig

Benoemt

Kiest

Verantwoording

   Voor 1848                 Na 1848

1815

1848

Trias Politica

• Belangrijk onderdeel van een parlementaire democratie

• Verdeling van de macht in het land in drie machten

Trias Politica

(Driemachtenleer)

Grondrechten

• Grondrechten staan Hoofdstuk 1 van de Grondwet (van 1983)
  
• Het belangrijkste onderdeel, het anti-discriminatie-artikel, is Artikel 1
• Ze zijn bedacht in een tijd dat grondrechten niet vanzelfsprekend waren.
• Er wordt een onderscheid gemaakt in Klassieke- en Sociale grondrechten

Klassieke grondrechten

• Beschermen ons tegen de overheid 

• Staan sinds 1848 in de Grondwet 

Bijvoorbeeld:

• Vrijheid van godsdienst
  
• Vrijheid van meningsuiting
  
• Vrijheid van drukpers
  
• Vrijheid van vereniging en vergadering
  
• Vrijheid van onderwijs
  

Sociale grondrechten

• Plichten van de overheid
  
• Zorgen voor een goed bestaan
  

• Zijn pas later (1983) in de Grondwet opgenomen, hoewel ze al eerder bestonden.
  

bijvoorbeeld:

• Recht op veilig bestaan


• Recht op onderwijs


• Recht op gezondheidszorg


• Recht op woongelegenheid


• Recht op bewoonbaar gebied


• Recht op rechtsbijstand


• Recht op werk

Coalitie en oppositie

• In Nederland is geen enkele partij groter dan de meerderheid van de Tweede Kamer.
  
• Om die meerderheid wel te hebben, moeten partijen samenwerken. 
• Partijen die in de regering samenwerken, heten: coalitie.
• Partijen die niet in de regering zitten, maar wel in de Tweede Kamer, heten: oppositie

Taken van het parlement

Hoofdtaken Eerste Kamer

• Controleren van de regering (controlerende taak)

• Wetsvoorstellen beoordelen

Controlerende instrumenten (rechten) van de Eerste- en Tweede Kamer (1)

• Recht van budget (goed- of afkeuren van de staatsbegroting

• Recht van enquête (tot op de bodem uitzoeken van een bepaalde zaak)

• Vragenrecht: recht om het kabinet vragen te stellen ('vragenuurtje') 

Hoofdtaken Tweede Kamer

• Controleren van de regering (controlerende taak)

• Maken van wetten (wetgevende taak)

Controlerende instrumenten (rechten) van de Eerste- en Tweede Kamer (2)

• Recht van interpellatie (minister verplichten tot een debat)
  

• Motierecht: recht om een motie een wens van de Kamer) in te dienen 
  

Wetgevende instrumenten (rechten) die alleen de Tweede kamer heeft

• Recht van amendement (wetsvoorstellen aanpassen)

• Recht van initiatief (Kamerleden kunnen zelf met een wetsvoorstel komen i.p.v. de minister)

Van wetsvoorstel

tot wet

Wie mogen met een wetsvoorstel komen?

• Ministers (ondersteuning vanuit een ministerie)

• Kamerleden mogen met een voorstel voor een nieuwe wet komen (recht van initiatief) of een wijziging op een wetsvoorstel indienen (recht van amendement)

Herhaling paragraaf 1.1

Een nieuwe grondwet

Wie was koning van Nederland tijdens het Revolutiejaar?

1. Lodewijk Napoleon
2. Willem I
3. Willem II
4. Willem III

Wie schreef de nieuwe grondwet in 1848?

1. Willem II
2. Thorbecke
3. Hooghoudt
4. Schimmelpenninck

VÓÓR 1848

VANAF 1848

Koning heeft alle macht

Ministeriële verantwoordelijkheid

Constitutionele monarchie

Parlementaire democratie

Koning is onschendbaar 

Koninkrijk met een grondwet

Staat waarin de burger via de Eerste en Tweede Kamer invloed heeft

Constitutionele monarchie

Parlementaire democratie

Johan Rudolf Thorbecke was onderdeel van een politieke stroming.

Welke politieke stroming?

1. Liberalen
2. Socialisten
3. Confessionelen
4. Conservatieven

Past de onderstaande uitspraak bij een liberaal?

"De overheid moet zich niet te veel bemoeien met mijn zaken."

1. Liberaal
2. Niet liberaal

Past de onderstaande uitspraak bij een liberaal?

"Het minimumloon is een goede zaak om uitbuiting van arbeiders tegen te gaan."

1. Liberaal
2. Niet liberaal

Past de onderstaande uitspraak bij een liberaal?

"Je bent verantwoordelijk voor je eigen keuzes. Wie wil werken, zal wel werk vinden!"

1. Liberaal
2. Niet liberaal

Past de onderstaande uitspraak bij een liberaal?

"Politie en leger is belangrijk om eigendommen te beschermen. Dit is een kerntaak van de overheid."

1. Liberaal
2. Niet liberaal

Past de onderstaande uitspraak bij een liberaal?

"De overheid kan beter te veel dan te weinig wetten maken, om arbeiders te beschermen."

1. Liberaal
2. Niet liberaal

Wie controleerde voor 1848 de regering?

1. De rechters
2. De Eerste Kamer
3. De Tweede Kamer
4. De koning

Wie mocht er na 1848 de leden van de Tweede kamer kiezen?

1. Alle inwoners van Nederland
2. Alle mannelijke inwoners van Nederland
3. Alle mannelijke inwoners van Nederland die voldoende belasting betaalden.
4. De Provinciale Staten

Welke zin is juist?

1. Grondrechten beschermen de overheid tegen de burger.
2. Grondrechten beschermen de burger tegen de overheid.
3. Grondrechten beschermen de overheid door de burger.
4. Grondrechten beschermen de burger door de overheid.

Welke taken heeft de Tweede Kamer?

1. Wetgeving maken Regering controleren
2. Wetgeving maken Dagelijks bestuur van het land
3. Regering controleren Dagelijks bestuur van het land

Hoe heet ook alweer het recht om een wetsvoorstel te doen?

1. Amendementsrecht
2. Enquêterecht
3. Initiatiefrecht
4. Interpellatierecht

CONTROLERENDE TAKEN

WETGEVENDE TAKEN

Initiatiefrecht

Amendementsrecht

Interpellatierecht

Enquêterecht

Budgetrecht

Welk recht gebruikt de Tweede Kamer als zij een wetsvoorstel wil aanpassen?

1. Het amendementsrecht
2. Het enquêterecht
3. Het initiatiefrecht
4. Het vragenrecht

ALLEEN TWEEDE KAMER

EERSTE KAMER & TWEEDE KAMER

Initiatiefrecht

Amendementsrecht

Interpellatierecht

Enquêterecht

Budgetrecht

IN DE GRONDWET VÓÓR 1848

IN DE GRONDWET VANAF 1848

Vrijheid van godsdienst

Vrijheid van meningsuiting

Vrijheid van onderwijs

Vrijheid van drukpers

Vrijheid van vereniging en vergadering

WETGEVENDE MACHT

UITVOERENDE MACHT

RECHTERLIJKE MACHT

ministers

rechters

straffen

Eerste Kamer

regering

oppositie

budgetrecht

amendementsrecht

verkiezingen

Parlement

Controleert

Volk

Gemeenteraad

Provinciale Staten

Eerste Kamer

Tweede Kamer

Regering