Thema 5 - Erfelijkheid en evolutie en thema 6 Ecologie

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Thema 5

Erfelijkheid en Evolutie

We starten om 12:43

Erfelijkheid

Basisstof 1 t/m 5 en deels 6 en 7

Basisstof 1

Fenotype en genotype

DNA, chromosomen

DNA

• In celkern
• Code bestaat uit vier letters (A, T, C, G)
• Wordt opgerold tot chromosomen

Chromosomen

• Opgerold DNA
• Komen voor in chromosomenparen (twee dezelfde chromosomen)
• Mensen hebben 23 chromosomenparen (46 chromosomen)

Genotype

• Wordt bepaald door je DNA
• Helft chromosomen van vader en helft van moeder

Fenotype

• Wordt bepaald door genotype en omgeving

Basisstof 2 + 4

Genen, allelen en chromosomen (2)

Dominante en recessieve allelen (4)

Chromosomen

Chromosomen paren

Genen en allelen

Allelen

• Dominante allel: sterk, aangegeven met hoofdletter
• Recessieve allel: zwak, aangegeven met kleine letter

Combinaties allelen

Genotype

• Homozygoot: gelijk allelenpaar (HH of hh)
• Heterozygoot: twee verschillende allelen (Hh)

• Wordt bepaald door je DNA
• Helft chromosomen van vader en helft van moeder

Celdeling, mitose

• Celdeling na bevruchting
• 46 chromosomen worden gekopieerd
• Alle cellen hebben een complete set chromosomen

Basisstof 3

Geslachtelijke voortplanting

Tweelingen

• Wordt bepaald door je DNA
• Helft chromosomen van vader en helft van moeder

Vorming geslachtscellen

Twee-eiige tweeling

Eeneiige tweeling

Basisstof 5

Mutaties

Mutagenen

Kanker

Mutatie

Mutagenen

Kanker

Basisstof 5 en 6

Evolutietheorie, natuurlijke selectie

Fossielen, overeenkomsten in bouw en embryonale ontwikkeling, rudimentaire organen

Reis van Darwin

Evolutietheorie

Natuurlijke selectie

• Variatie in genotypen
• Sommige genotypen grotere kans op overleving (selectiedruk), krijgen meer nakomelingen
• Na veel generaties kan nieuwe soort ontstaan

ontstaan nieuwe soort isolatie.

Basisstof 7

Verwantschap soorten/overeenkomsten

Bewijzen voor de evolutie

Fossielen

• Dode resten bedekt met sediment waardoor reducenten ze niet kunnen afbreken
• Zachte delen vergaan, harde delen verstenen

Embryonale ontwikkeling

Dezelfde bouw, andere functie

Rudimentaire organen

Ecologie

Thema 6

Basisstof 1

Biotische en abiotische factoren

Populatie, levensgemeenschap, biotoop, ecosysteem

Biotisch en abiotisch

• Biotisch: levende natuur
• Abiotisch: niet levende natuur
• Beide hebben invloed op organisme

Niveaus van ecologie

Basisstof 2 (L: en 9)

Voedselketen

Voedselweb

Producenten, consumenten, reducenten

Autotroof, heterotroof

Voedselweb

Voedselketen

• Producenten, consumenten, reducenten
• Herbivoor, omnivoor, carnivoor
• Autotroof en heterotroof
• Trofische niveaus

Basisstof 3

Kringloop van water

Kringloop van koolstof

Kringloop van stikstof
(alleen V)

Waterkringloop

• Verdamping
• Condensatie
• Neerslag

Piramide van aantallen

Piramide van aantallen

Piramide van biomassa

Optimum

• Optimale omstandigheden
• Optimumkromme
• Optimumwaarde

Populatiegrootte

• eten en gegeten worden
  
• Biologisch evenwicht

• Fenotype en genotype
  
• DNA, chromosomen, chromosomen paren
  
• Genen en allelen, allelenparen
  
• Geslachtscellen en lichaamscellen
  
• Genen naar eiwitten
  
• Geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting, tweelingen
  
• Mutaties, kanker
  
• Dominante en recessieve allelen, homozygoot en heterozygoot
  

• Evolutietheorie, natuurlijke selectie
  
• Fossielen, overeenkomsten soorten, rudimentaire organen
  

• Biotische en abiotische factoren, levensgemeenschap, biotoop, ecosysteem
  
• Planteneters (herbivoren), alleseters (omnivoren), vleeseters (carnivoren)
  
• Voedselketen en voedselweb
  
• Producenten, consumenten, reducenten, autotroof en heterotroof
  
• Kringloop van water
  
• Piramide van aantallen en biomassa
  
• Populatiegrootte, biologisch evenwicht, optimale omstandigheden, optimumkromme