Thema 5 - Erfelijkheid en evolutie paragraaf 1,2 en 3

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Welkom

Eerste digitale les biologie voor 23VT

lesdoelen vandaag

1. Wat is een genotype/fenotype
2. Wat zijjn/is Chromosommen, genen en genexpressie
3. Hoe gaat de Geslachtelijke voortplanting

Welkom

Vorige week

Huiswerk opgegeven gekregen

Digiboek Noordhoff

Digiboek Noordhoff

Via Magsiter

klas en code

23VT

Klascode: 850714

Lessonup

• Via Lessonup

www.lessonup.nl

• registreer je

als leerling

met een eigen

emailadres en

eigen wachtwoord

Codes

Klas: 23VTbiologie

Code:tzghv

Daar kun je deze presentatie terug vinden

Ik zal deze info ook nog een keertje mailen :-)

Thema 5

Erfelijkheid en Evolutie

Erfelijkheid

Basisstof 1 t/m 5 helemaal + deel van 6 en 7

Vandaag

Paragraaf 1 t/m 3

(=Basisstof 1 t/m 3)

Basisstof 1

Fenotype en genotype

DNA

• In celkern (meestal)
  
• Code bestaat uit vier letters (A, T, C, G)
• Wordt opgerold tot chromosomen

Chromosomen

• Opgerold DNA
• Komen voor in chromosomenparen (twee dezelfde chromosomen)
• Mensen hebben 23 chromosomenparen (46 chromosomen)

Karyogram van de mens

Genotype

• Wordt bepaald door je DNA
• Helft chromosomen van vader en helft van moeder

Fenotype

• Wordt bepaald door genotype en omgeving

Wat heb je nu geleerd?

• Genotype: De informatie voor de erfelijke eigenschappen van een organisme, vastgelegd in je DNA

Deze eigenschappen kun je niet zelf veranderen

• Fenotype:Het uiterlijjk van een organisme, afhankelijk van de omgeving ziet het organimse er anders uit.

Deze eigenschappen kun je zelf veranderen.

Basisstof 2

Genen, chromosomen

en genexpressie

Chromosomen

Chromosomen paren

Genen en allelen

Allelen

• Dominante allel: sterk, aangegeven met hoofdletter

(voorbeeld: A of G of R)

• Recessieve allel: zwak, aangegeven met kleine letter

(Voorbeeld: a of g of r)

Combinaties allelen

Genotype

• Homozygoot: gelijk allelenpaar (HH of hh)
• Heterozygoot: twee verschillende allelen (Hh)
• Dominant, de eigenschap komt tot uiting (hoofdletter)
• Ressief, de eigenschap komt niet tot uiting (kleine letter)
  

• Wordt bepaald door je DNA
• Helft chromosomen van vader en helft van moeder

Celdeling

• Celdeling na bevruchting
• 46 chromosomen worden gekopieerd
• Alle cellen hebben een complete set chromosomen

Genexpressie

• Alleen de genen die nodig zijn in een cel staan aan
• Genen kunnen aan- en uitgezet worden

Eiwitten

• Voeren taken uit in en buiten de cel
• Gen wordt afgelezen en vertaald naar eiwit

Eiwit

Het eiwit is vervolgens weer nodig voor bijvoorbeeld de expressie van de fenotypische eigenschappen

(bijvoorbeeld: spiervorming)

Je hebt zelf invloed op deze eigenschappen

samenvatting paragraaf 2

• Chromosmen bestaan uit DNA
• Paarsgewijs in je cel
• Op een chromosoom zitten meerdere genen
• Iedere helft van het paar chromosomen bevat een allel van een gen
  
• Allel kan dominant of ressefsief zijn.
• Zijn beide dominant of is 1 dominant of beide ressief dan zal dat allel de boventoon voeren en wordt die eigenschap zichtbaar  (RR, Rr of rr)
  
• Fenotype volgt uit een eiwit gemaakt door een gen op je DNA, ditk un je vaak nog weeer aanpassen (denk aan haar kleuren)
  

Basisstof 3

Geslachtelijke voortplanting

Tweelingen

Allelenparen

• Wordt bepaald door je DNA
• Helft chromosomen van vader en helft van moeder

Celdeling

Vorming geslachtscellen

Geslachtelijke voortplanting

• Het ontstaan van een nieuw organisme door het versmelten van twee geslachtscellen
• Welk genotype de geslachtscellen hebben is afhankelijk van het toeval
• Bij geslachtelijke voortplanting ontstaat variatie in de genotypern van de nakomelijngen

Ongeslachtelijke voortplanting

• Sommige organismen (bijv. planten) kunnen zich ongeslachtelijk voortplanten.

* Er versmelten dan geen geslachtscellen

* Het genotype van de nakomelingen is dan gelijk aan dat van de ouder

Twee-eiige tweeling

Eeneiige tweeling

Samenvatting

• Dominant, Hoofdletter, eigenschap komt tot uiting
• Ressief,kleine letter, eigenschap komt niet tot uiting
• homozygoot, HH of hh
• hetrozygoot,  Hh
• Celdeling kan geslachtelijk(veel variatie) of ongelsachtelijk(weinig variatie)
• Meerlingen (een-eiig of twee-eiig)
  

huiswerk

Log in via magister op Malmberg biologie boek.

klascode op malmberg:

Klas 23vt 2019 2020

code: 850714

Maken: de vragen van 5.1, 5.2 en 5.3

Zie ook de studiewijzer in Magister