Het actualiteitsbeginsel: the present is the key to the past. (Het uitgangspunt dat fysische processen zoals die nu plaatsvinden in het verleden ook zo plaatsvonden).
Platentektoniek is een systeem van interacties tussen delen van de aardkorst. De beweging en de interactie worden veroorzaakt door de interne hitte van de aarde.
Plaatbewegingen zijn het resultaat van een duwkracht vanuit de (mid)oceanische rug (ridge push) en een trekkracht als gevolg van het wegduiken van de oceanische korst bij een
subductiezone (slab pull). Door endogene processen ontstaan vulkanen, aardbevingen en
gebergten en de bijbehorende geomorfologische verschijnselen. Het eruptietype van een vulkaan weerspiegelt zich in de vorm.
Slide 3 - Slide
Aarde: wat moet je kunnen? Aandachtspunten
Door verwering en erosie worden gesteenten afgebroken. Het verweringsmateriaal wordt getransporteerd en elders gesedimenteerd.
De verweringsvorm die overheerst in een gebied wordt hoofdzakelijk bepaald door de klimatologische omstandigheden.
In de aride zone overheerst in het algemeen mechanische verwering.
In de aride zone wordt verweringsmateriaal door gebrek aan vegetatie minder goed vastgehouden dan in de gematigde zone.
Stroomsnelheid en transportmechanisme bepalen de korrelgrootte(verdeling) van het sediment.
Slide 4 - Slide
Aarde: wat moet je kunnen? Aandachtspunten
Veranderingen van het aardoppervlak ontstaan door de opbouwende werking van endogene processen en de afbrekende werking door exogene processen.
Door platentektoniek ontstaan gebergten. De gesteenten in deze gebergten worden onder invloed van met name de hydrologische kringloop afgebroken.
Het verweringsmateriaal uit gebergten wordt onder invloed van met name de hydrologische kringloop getransporteerd naar lager gelegen gebieden en daar gesedimenteerd.
Stollings- en sedimentgesteenten kunnen onder langdurige invloed van hoge druk en/of warmte omgezet worden tot metamorfe gesteenten.
Platentektoniek, de gesteentekringloop en de hydrologische kringloop spelen zich af op verschillende tijd- en ruimteschalen.
Slide 5 - Slide
Stukje theorie
Slide 6 - Slide
Platentektoniek
3 soorten bewegingen
- convergent
- divergent
- transform
Slide 7 - Slide
Divergente bewegingen
Slide 8 - Slide
transforme bewegingen
Slide 9 - Slide
Convergente bewegingen
Slide 10 - Slide
Vulkanen
Vulkanen bij divergente en convergente plaatgrenzen...
maar die zijn niet hetzelfde...
waarom soms effusief en waarom soms explosief?
Slide 11 - Slide
Schildvulkaan
Divergente plaatgrens
ontstaan opening
uitvloeien magma met weinig gas
weinig druk
rustige uitvloeiende lava
vlakke helling, schildvormig
Slide 12 - Slide
Stratovulkaan
subductie
een combinatie van smeltende korsten, sediment, gas
stroperige en gasrijke magma
hoge druk
explosieve uitbarstingen
steile vulkaan
Slide 13 - Slide
Endogene en Exogene processen
Endogene processen = vormen het landschap op aarde (zoals bergen)
Exogene processen = breken het landschap af (door verwering en erosie)
Slide 14 - Slide
Processen staan niet los van elkaar --> systeem aarde
Slide 15 - Slide
Een jong plooiingsgebergte, ontstaan door endogene krachten
Een oud gebergte, de spitse toppen zijn afgevlakt door verwering en erosie
Slide 16 - Slide
Ontstaan van type stenen:
Gesteentekringloop
Sedimentgesteente
Stollingsgesteente
Metamorfe gesteente
Slide 17 - Slide
Mechanische en chemische verwering
Verweringsmateriaal wordt getransporteerd door wind/water/ijs
Erosie = schurende werking van materiaal, transport
Sedimentatie = materiaal wordt ergens neergelegd
Slide 18 - Slide
Endogene processen
Exogene processen
Slide 19 - Slide
Aardkorst
Basalt -> oceanische korst -> zwaar
Graniet -> continentale korst -> lichter
Midoceanische rug-> onderwatergebergte
Diepzeetroggen -> oceanische korst duikt onder continentale korst
Slide 20 - Slide
Vulkanisme
Slide 21 - Slide
Divergerende platen
Effussief
Convergerende platen
Explosief
Intrusies
In vast gesteente
Niet aan oppervlakte
Hotspots
Zwakke plekken in aardkorst
Magma komt naar boven
Slide 22 - Slide
Hotspot
Slide 23 - Slide
Aardbevingen
Slide 24 - Slide
Trillingen in de aarde
Hypocentrum
Epicentrum
Schaal van Richter -> Magnitude
Schaal van Mercalli -> Intensiteit
Slide 25 - Slide
Gesloopt gesteente
Slide 26 - Slide
Verwering
Fysische verwering:
Vorstverwering
Insolatie
Biologische verwering
Chemische verwering:
H2O -> oplossen
CO2 -> oplossen in zuur water
O2 -> oxideren
Slide 27 - Slide
Fysische en chemische verwering
Fysische verwering
Verbrokkelen van gesteente
bevriezen van water / temperatuurwisseling / werking van wortels
