Mediawijsheid 3 Invloed van social media op de samenleving

• Mediawijsheid
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-3

Invloed van (sociale) media op de de samenleving

Mediawijsheid 3

Exit - Wat is waar?

Wat voor informatie heb je gevonden over Imane Khelif? Wat zijn jouw bronnen? (max. 5 trefwoorden)

Op basis van een analyse van de groep t.a.v. het gebruik van (sociale) media wordt een passende activiteit uitgevoerd om het groepsklimaat positief te beïnvloeden. Over het doel en verantwoording van deze activiteit wordt gecommuniceerd met de ouders uit de groep. Over het proces, het doel en de bevindingen wordt er uitgewisseld met collega’s.

BVT Mediawijsheid

Succesriteria

• Op basis van een analyse van de groep t.a.v. (sociale) media is in kaart gebracht wat de rol is van (sociale) media in jouw groep en wat hiervan de invloed is op het groepsproces (bv. invloed op vriendschappen, status-orde, talentontwikkeling, denken en gedrag, burgerschap, sociaal welzijn, sociale inclusie, eigen (online) identiteit, etc.);
• Er is op basis van de analyse een passende activiteit geselecteerd die het groepsproces positief beïnvloed en passende, technische maatregelen biedt voor bescherming (bv. case materiaal van Beeld & geluid, HoeZoMediawijs.nl, Medija Praat gesprekskaarten, weekvandemediawijsheid.nl, Mediawijsheid.nl);
• Het doel en de verantwoording van de activiteit is met ouders gecommuniceerd (een bericht via communicatieplatforms zoals SocialSchools, Parro of digitale nieuwsbrief), hierbij rekening houdend met AVG-richtlijnen;
• Je evalueert met je werkplekbegeleider (of IB’er, parallel groepen, bouwbreed, pedagoog/opvoedkundige) op de opgedane inzichten uit de analyse, het effect van de activiteit en het contact met ouders;
• Naar aanleiding van de evaluatie bepaal je een vervolgstap ten aanzien van mediawijsheid en de invloed hiervan op het groepsproces.

BVT:Mediawijsheid

Koppeling groepsprocessen

Invloed van (sociale) media...

Les 1: ...op het individu                                                     Les 2: ...op de klas                                                         Les 3: ...op de samenleving

Overzicht lessen

Quiz nepnieuws

https://www.volkskrant.nl/kijkverder/2016/nepnieuws/

Nepnieuws en jezelf

Toelichting na video:

• De video maakt onderscheid tussen informatie en desinformatie.
• Bij informatie weet je wie of wat de bron is, kun je informatie checken en voeren feiten de boventoon. Daarbij kunnen natuurlijk altijd fouten worden gemaakt, maar dat zal de bron dan ook toegeven.
• Bij desinformatie gaat het niet om feiten. Daarbij voeren gevoelens en emotie de boventoon. 
• Aan de hand van de figuur op de volgende dia wordt duidelijk hoe desinformatie zich onderscheidt van andere misleidende of onjuiste informatie.

Hoeveel vragen had jij goed?

<4

4-8

9-10

>10

Hoe heeft, wat er speelt in de samenleving, effect op jouw groep?

Sarah - Fangirl

Wat bepaalt wat je te zien krijgt?

Hoe ontdekken de kinderen de wereld via social media?

Wat zijn hier de gevaren hiervan?

Casus

fillter bubble

Ga naar jouw homepage van Youtube.

Wat staat er in jouw algoritme?
Wat voor filmpjes?

Algoritme

fillter bubble

Filterbubble

= gepersonaliseerde content

• Gebaseerd op: zoekgedrag en voorkeuren
• Informatie binnen eigen overtuigingen
• Weinig tegengestelde perspectieve

Algoritme

fillter bubble

Lees de column van Rens van der Vorst

 “Ik word niet uitgedaagd”

Wil jij dit doorbreken? Hoe?

Wat zijn de voor- en nadelen? 

Wat voor invloed zou je erop kunnen uitoefenen.

Algoritme

Wat voor gevolgen kunnen filterbubbles hebben voor jouw klas?

fillter bubble

AI-systemen en vooroordelen

• Vooroordelen door menselijk gemaakt data: spiegel voor de mens
• Vooroordelen versterken zichzelf in AI
• Trainen zonder bias: diversere inclusievere datasets en teams

Algoritme AI

"Dokter"

Witte man, realistischere kleding, oud

"Verpleegkundige"

Witte vrouw, carnaval kleding, jong, getailleerd

Deepfake =realistische vervalsingen van video's, audio of beelden m.b.v. kunstmatige intelligentie.

Voordelen

• Realistische filmproductie en special effects
• Interactieve leerervaringen met historische figuren
• Inclusieve content via vertalingen

Gevaren

• Verspreiding van nepnieuws en misleiding
• Ongeautoriseerde manipulatie beelden/stemmen
• Identiteitsfraude en bedrog

Algoritme AI

Algoritmes sorteert, filtert en verspreidt een overvloed aan informatie...

Hoe herken je informatie en desinformatie?

Welke soorten desinformatie bestaan er?

Hoe controleer je?

Desinformatie

          Tips

Een paar praktische tips!

Is het duidelijk wie de auteur is van het bericht?

 Zijn de bronnen in het bericht te controleren?

Wat is het doel van het bericht?

Lees verder dan de kop.

Zie hier een checklist gemaakt door Mediawijs met daarin nog meer tips die je opweg helpen bij het beoordelen van informatie: chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://assets.mediawijs.be/2022-03/nieuwsindeklas_a2-digitaal_1.pdf 

Tekst

Informatie check

• Lees verder dan de kop: een kop kan misleidend zijn of (ongenuanceerde) woorden gebruiken die uitnodigend zijn om op te klikken.
• Zijn de bronnen in het bericht te controleren? Het is belangrijk dat je weet waar de informatie vandaan komt die wordt aangehaald in het bericht
• Wat is het doel van het bericht? Soms is het best lastig is om het doel van een bericht te herkennen. Toch is het goed om even bij deze vraag stil te staan. Het doel van het bericht kan namelijk informatie geven over de intentie van de schrijver 
• Is het duidelijk wie de auteur is van het bericht? Is het een journalist of een ander persoon waarvan het profiel te herleiden? 

Opdracht: 

Selecteer jouw nieuws!

Gebruik de tips!

Wat valt jou op?

Gebruik de tips!

• Kop: de uitroeptekens in de kop roepen emotie op.
• Bronnen: in de tekst staat ‘Nederlandse Weerstations’, maar welke zijn dat dan? 
• Auteur: Wat is het profiel van Eugene de Boer? Na online speurwerk is er geen journalist of blogger met de naam Eugene de Boer te vinden.
• Platform: de Dutch Post is geen bekend platform. Het is een nepsite die eruitziet als een nieuwssite. 
• Context: Als je op de website zoekt zie je dat elke pagina leeg is. De website is van een desinformatie workshop van Beeld en Geluid. Het doel van deze workshop is om leerlingen zelf nepnieuws te laten maken, zodat ze het vervolgens beter herkennen in hun dagelijkse leven. Dit bericht is geschreven door twee vijftienjarigen uit Vlaardingen. Het bericht is in een grote faceboekgroep gedeeld en daarna (zonder check) overgenomen door invloedrijke accounts. Iedereen die op het bericht klikte kreeg een melding dat het om een onderwijsexperiment ging. De berichten worden 24 uur na elke upload weer verwijderd van de website. 

Nepnieuws 1: Voor de grap

https://jeugdjournaal.nl/artikel/2278519-dit-zijn-de-1-aprilgrappen-van-2019.html

https://speld.nl/2019/10/01/boeren-laten-malieveld-keurig-omgeploegd-achter/

https://jeugdjournaal.nl/artikel/2278519-dit-zijn-de-1-aprilgrappen-van-2019.html

Nepnieuws 2: Dingen die niet kloppen

https://twitter.com/mwijgergangs/status/1178721142548369408?s=20

https://twitter.com/mwijgergangs/status/1178721142548369408?s=20

 https://www.nu.nl/nucheckt/5966066/nucheckt-onderzoek-dat-klimaatverandering-door-mens-ontkent-vol-fouten.html

Nepnieuws 3: Onderwerpen waar nog over gediscussieerd wordt

Nepnieuws 4: Uitspraken uit de context gehaald

Hoe herken je nepnieuws?

https://schooltv.nl/video/zapp-skills-hoe-herken-je-nepnieuws/#q=%22nepnieuws%22

bekijk

https://schooltv.nl/video/zapp-skills-hoe-herken-je-nepnieuws/#q=%22nepnieuws%22

https://schooltv.nl/video/zapp-skills-hoe-herken-je-nepnieuws/#q=%22nepnieuws%22

Bron: NOS

Bron: Het Parool

Bron: De Volkskrant

Wat valt jou op?

• Juiste informatie is essentieel bij het vormen van een mening. Het is hierbij belangrijk dat we betrouwbare informatie hebben. De mening die wij vormen heeft namelijk invloed op de keuzes die wij maken over ons leven, zoals voor welke politieke leiders we stemmen en welke beslissingen we nemen over onze gezondheid. 
• Op de slide staan drie artikelen die toelichten hoe desinformatie impact heeft gehad op de keuzes van mensen. Dit is geen oordeel over de uiteindelijke keuze van mensen (zoals het wel of niet nemen van een vaccinatie), maar het is van belang dat deze keuze is gebaseerd op juiste informatie.

Bronnen:

• Artikel over vaccinaties (NOS)
• Artikel over gezondheidgoeroes (De Volkskrant)
• Artikel over bestorming Capitool (Het Parool)

Wat zijn de mogelijke
negatieve
gevolgen van desinformatie in jouw klas?
(max 5 steekwoorden)

Na het bespreken van de antwoorden worden voorbeelden aangehaald waarbij de impact van desinformatie duidelijk wordt. 

• Politieke stemmen gebaseerd op onjuiste informatie: Desinformatie kan leiden tot verkeerde beslissingen bij verkiezingen doordat mensen hun stem baseren op onjuiste of misleidende informatie.
• Onjuiste beelden van mensen: Desinformatie kan leiden tot misvattingen over individuen of groepen, waardoor vooroordelen worden versterkt en sociale cohesie wordt ondermijnd.
• Verlies van vertrouwen in wetenschap en journalistiek: Desinformatie kan het vertrouwen van mensen in wetenschappelijke bevindingen, nieuwsmedia en journalistiek ondermijnen, wat de basis vormt voor goed geïnformeerde besluitvorming en samenleving als geheel.

Waarom wordt er nepnieuws verspreid?

Welke manipulatie technieken worden gebruikt om desinformatie te verspreiden?

Wat valt jou op?

• Juiste informatie is essentieel bij het vormen van een mening. Het is hierbij belangrijk dat we betrouwbare informatie hebben. De mening die wij vormen heeft namelijk invloed op de keuzes die wij maken over ons leven, zoals voor welke politieke leiders we stemmen en welke beslissingen we nemen over onze gezondheid. 
• Op de slide staan drie artikelen die toelichten hoe desinformatie impact heeft gehad op de keuzes van mensen. Dit is geen oordeel over de uiteindelijke keuze van mensen (zoals het wel of niet nemen van een vaccinatie), maar het is van belang dat deze keuze is gebaseerd op juiste informatie.

Bronnen:

• Artikel over vaccinaties (NOS)
• Artikel over gezondheidgoeroes (De Volkskrant)
• Artikel over bestorming Capitool (Het Parool)

Zie jij hoe hier de techniek emotie wordt gebruikt? 

• Emotionele inhoud, is inhoud die opzettelijk de basisemoties van mensen uitbuit, zoals angst, woede of empathie. Mensen zullen de emotie voelen en ernaar handelen (delen, uiteindelijk anders stemmen, enz.). Emotionele content is veel effectiever dan feiten, omdat emotie sneller de aandacht grijpt dan feiten. 
• Uitleg afbeelding: Op het internet delen ouders foto’s van hun baby’s omringd door medicijnen en spuiten om te laten zien hoeveel vruchtbaarheidsbehandelingen het vergde om zwanger te raken. Antivaxers gebruiken deze beelden in een andere context en beweren dat baby’s deze vaccinaties toegediend krijgen na de geboorte. Er is sprake van de manipulatietechniek ‘emotie’ doordat de baby in het beeld mensen raakt. Daarnaast komt de opstelling van de spuiten in deze context over alsof de baby slachtoffer is en als het ware wordt aangevallen.

Meer informatie:

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/06/23/check-kindervaccinatie-ivf/ 

Zie jij hoe hier de techniek 'in diskrediet brengen' wordt gebruikt? 

• Je tegenstanders in diskrediet brengen is een belangrijk onderdeel van desinformatie. Het betekent dat je kwaad over iemand spreekt of iemand in een slecht daglicht zet.
• ‘Mainstream media’ is een voorbeeld van een frame dat wordt gebruikt om gevestigde media in diskrediet te brengen. Het in diskrediet brengen van mensen of organisaties helpt de reputatie van de ander naar beneden te halen.
• Wanneer iemand wordt beschuldigd van het verspreiden van desinformatie, zal diegene de bron van kritiek aanvallen. Daarmee probeert diegene de geloofwaardigheid van de kritiekgever te beschadigen.  
• Deze stickers werden verspreid naar aanleiding van berichtgeving over de Covid maatregelen.

Opdracht: 

Selecteer jouw nieuws!

Bij polarisatie gaat uit van wij-zij denken, zoals links-rechts, echt-nep, voor-tegen, rijk-arm, etc. 

Kloof tussen politiek links en politiek rechts, ‘echte media’ en ‘nepnieuwsmedia’ en bijvoorbeeld tussen burger en overheid vergroten.

• Bij polarisatie gaat het om bewuste pogingen om de kloof tussen politiek links en politiek rechts, ‘echte media’ en ‘nepnieuwsmedia’ en bijvoorbeeld tussen burger en overheid te vergroten. Alles om twee groepen te creëren: links-rechts, voor-tegen, rijk-arm, enz. 
• Bij desinformatie worden bestaande ontevredenheden versterkt en kunnen ze belangrijker of populairder lijken dan ze in werkelijkheid zijn. Bij desinformatie wordt er bewust gepolariseerd om een kloof tussen politiek links en politiek rechts, ‘echte media’ en ‘nepnieuwsmedia’ en bijvoorbeeld tussen burger en overheid te vergroten. 
• Bekijk het fragment als je meer over polarisatie wilt weten. Het is de introductie van een uitzending van Op1 over stikstof.

Meer informatie:

Voorbeeld uit het echte leven

• Voorbeeld: waargebeurd experiment "The thirth Wave"
• Geschiedenisleraar Ron Jones (1967) in Californië
• Doel: Inzicht geven in opkomst nazi-Duitsland, uitleg leek niet voldoende
• Doel: Verklaring waarom mensen de beweging volgden

Hoe draagt sociale media hieraan bij?

- Verspreiding ideologieën?

- Groepsvorming: gemeenschappen waar mensen bij een beweging aansluiten?

- Manipulatie en propaganda: filterbubble en nepnieuws

- Anonimiteit en afstand: extremere meningen en acties

Wat zie je hiervan terug in jouw groep?

Invloed op groepen

In groepje - 15 min

1.  Lees de casus en alyseer het probleem

2. Ga opzoek naar een activiteit, (film)materialen en literatuur (verdeel taken in de groep!)

3. Hoe willen jullie hier schoolbreed aandacht aan besteden?

4. Wat zijn jullie vervolgstappen na de activiteit? Wat is er nog nodig?

Inspiratie     https://www.Wikiwijs.nl > Mediawijsheid

                         https://www.hoezomediawijs.nl/ 

                         https://www.beeldengeluid.nl

                         https://www.mediawijsheid.nl/

Activiteit kiezen

Succescriteria:

Er is op basis van de analyse een passende activiteit geselecteerd die het groepsproces positief beïnvloed en passende, technische maatregelen biedt voor bescherming.

Noteer in steekwoorden (max 5):
1. Casus/probleem
2. Activiteit, (film)materialen en literatuur
3. Hoe willen jullie hier schoolbreed aandacht aan besteden?
4. Wat zijn jullie vervolgstappen na de activiteit? Wat is er nodig?

Welke informate zou jij nu willen/ kunnen delen? 

Op welke manier zou jij het willen inrichten?

Exit

Hackschield

Smart-e.be

Interland 

Data Detox Game

Spelletje in de klas

The Great Hack

After Truth: Disinformation and the Cost of Fake News

The Secret Rules of Modern Living Algorithms - Documentary

Kijktips:

SLO. (2024). Kerndoelen digitale geletterdheid. Geraadpleegd op 12 juni 2024, van

       https://www.slo.nl/publish/pages/21532/slo_conceptkerndoelen_en_toelichtingsdocument_digitale_geletterdheid_

        opleverversie_dd-29-2-2024-.pdf

Aanbevolen

Mediawijsheid.nl. (z.d.). Zien is geloven? Dit is wat je moet weten over deepfake video’s.

Mediawijsheid.nl. Geraadpleegd op 12 juni 2024, van https://www.mediawijsheid.nl/deepfake/

Avotros. (z.d.). Welke cookies weiger je, en hoe? Zo berscherm je je privacy. Opgelicht. Geraadpleegd

       op 12 juni 2024, van https://opgelicht.avrotros.nl/hulp/vraag-antwoord/artikel/welke-cookies-weiger-je-en-hoe-zo-

       bescherm-je-je-privacy/

Beeld en geluid. (z.d.). Lespakket desinformatie. Beeld en Geluid. Geraadpleegd op 12 juni 2024, van

       https://www.beeldengeluid.nl/lespakket-desinformatie

Literatuur