8.6: Emancipatie en politieke strijd (oude uitgave)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5

Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines,

de economische sprong van Europa

Kenmerkende aspecten:

• 1.  De industiële revolutie die de basis legde voor de industriële samenleving
• 2. De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie 
• 3. Discussies over de 'sociale kwestie'
• 4. De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme
• 5. De opkomst van emancipatiebewegingen
• 6. Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en uiteindelijk ook vrouwen aan het politieke proces

Brits kiesstelsel aangepast

• Van oudsher: macht vorst beperkt, 
• Hogerhuis (benoemd voor leven) en
• Lagerhuis (districtenstelsel) invloedrijk
• Kiesstelsel sinds 1688 niet meer veranderd >
• achterhaalde indeling districten >
• invloed adel groot, invloed rijke burgerij beperkt
• ook arbeiders eisten meer invloed >
• revolutiedreigingen > gezag reageerde gewelddadig oa Manchester (1819)
• Reform Act (1832): 
• herindeling kiesdistricten + uitbreiding kiesrecht (mannen)

De chartisten

• Roep om hervormingen bleef, oa:
• 'People's charter' > chartisten (1838):
• - algemeen mannenkiesrecht
• - jaarlijks geheime verkiezingen
• - uitbreiding passief kiesrecht
• - vergoeding parlemenstleden
• - verdere herindeling kiesdistricten
• Beweging zakte in door:
• sociale wetgeving + andere actoren

William Lovett

Feargus O"Connor

Feminisme in Nederland:

• Nederland in 19e eeuw in economisch opzicht uitzonderlijk:
• - pas laat industrialisatie
• - participatie vrouwen in arbeidsproces erg laag > man kostwinner
• Ook in Nederland onvrede over achtergestelde positie van de vrouw:
• Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs:
• - vrouwenkiesrecht
• - scholing
• - gelijke kansen op arbeidsmarkt
• - tegen juridische achterstelling

Aletta Jacobs

W. Drucker

Ook in andere landen kwam feminisme op, oa in Engeland:

de suffragettes.

Beelden van een heftige actie

Ook in Amerika feministen:

Speech Sojourner Truth: abolitioniste en feministe 

(1797-1883)

0

Feminisme:

Aanvankelijk vooral strijd voor kiesrecht vrouwen (suffragettes)

• door bourgeois-vrouwen:
  
• via de politiek positie verbeteren
• ook protesten voor:
• - recht op echtscheiding
• - hogere verdiensten
• - scholingsmogelijkheden, oa Aletta Jacobs:

Twee documentaires:

1. Beeld van Aletta Jacobs ( 2.5 min)

2. Vroeger en zo: Aletta strijd voor vrouwen

(15 min)

0

In Nederland ook: emancipatie van de katholieken

• Achterstelling na afloop van de Opstand (1648) 
• 1848: Vrijheid van godsdienst (Thorbecke)
• Onderdelen emancipatie katholieken:
• benoeming bisschoppen, bouw RK Kerken ipv
• schuilkerken:

1887

RK Schuilkerken in Nederland

Dit is in Abrahams Schoot, RK, Gorinchem

De Rode Hoed, A'dam

Maria en Ursula kerk, RK, Delft

Penninckshuis, Doopsgezind, Deventer

Sint-Nicolaaskerk, Sint Nicolaasga

1887 (J.D. van der Weide)

Sint Jacobskerk, Den Haag

1875 - 1878 (Pierre Cuypers)

In Nederland ook: emancipatie van de katholieken

• Achterstelling na afloop van de Opstand (1648) 
• 1848: Vrijheid van godsdienst (Thorbecke)
• Onderdelen emancipatie katholieken:
• benoeming bisschoppen, bouw RK Kerken, politiek zelfbewustzijn:
• Schoolstrijd:
• - samenwerking confessionele stromingen
• - inzet: financiële gelijkstelling van het openbaar en bijzonder onderwijs
• - standpunten verschillende stromingen:

1887

Schoolstrijd:

• Houding diverse 'stromingen' in de politiek:
  
• Liberalen: 
• 'wie iets bijzonders wil, moet een bijzondere bijdrage leveren'  > tegen
• Confessionelen:
• 'openbaar onderwijs heeft te weinig oog voor traditie en religieuze waarden'   > voor
• Socialisten:
• 'overheid moet christendom niet subsidiëren'  > 
• tegen
  

einde schoolstrijd: Pacificatie, 1917

Zie Marx: 'Godsdienst is opium voor het volk'

In Nederland ook: emancipatie van de katholieken

• Achterstelling na afloop van de Opstand (1648) 
• 1848: Vrijheid van godsdienst (Thorbecke)
• Onderdelen emancipatie katholieken:
• benoeming bisschoppen, bouw RK Kerken, politiek zelfbewustzijn:
• Schoolstrijd:
• - samenwerking confessionele stromingen
• - inzet: financiële gelijkstelling van het openbaar en bijzonder onderwijs
• - directe aanleiding tot:

Partijvorming:

• Abraham Kuyper:
  
• Oprichting Anti-Revolutionaire Partij (1879) 
• Ferdinand Domela Nieuwenhuis:
• Sociaal Democratische Bond (1882) nav:
• de sociale kwestie
• Pieter Jelles Troelstra:
• Sociaal Democratische Arbeiders Partij (1894):
• breuk met SDB (parlementaire actie ipv revolutie)
• Belangrijk succes arbeidersemancipatie:
• uitbreiding kiesrecht:
• - 1887: 'caoutchouc-artikel' ipv censuskiesrecht
• - 1917: algemeen mannenkiesrecht + passief vr.
• - 1919: vrouwen ook actief kiesrecht

Grondwetswijziging 1917:

'pacificatie'

• onder druk van WO I
  
• drie 'kwesties' in 1 X opgelost:
• - schoolstrijd: 
•    financiële gelijkstelling 
• - kiesrecht:
•    algemeen mannenkiesrecht
• - kiesstelsel
•    evenredige vertegenwoordiging >
• liberalen: 31 > 15 zetels
• socialisten: 15 > 22 zetels
• confessionelen: helft aantal zetels

kabinet Cort van der Linden

0