YH4-TH4-BS7

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 4

BS7

Ontstaan van

soorten.

Leerdoelen BS 7

• Je kan beschrijven wat soortvorming is
• Je begrijpt de noodzaak van reproductieve isolatie voor soortvorming
• Je kan het verschil in allopatrische en sympatrische soortvorming herkennen in een context
• Je kan beschrijven op welke manieren er reproductieve isolatie kan worden bewerkstelligd
• Je kan in een context beschrijven hoe soortvorming optreedt

Begrippen BS7

reproductieve isolatie

geografische isolatie

eiland theorie

Geef de definitie van de term 'soort'

Populatie vs. soort

populatie   = een groep van individuen van dezelfde soort

soort            = organisme die zich onderling kunnen voortplanten en  vruchtbare nakomelingen

                           hebben

maar let:

• binnen een soort kan je verschillende rassen hebben  (sint-bernards hond en dwergpoedel)
  
• na aanpassingen kan de populatie veranderen in meerderen soorten (Indische en Afrikaanse olifant
  

soort          = grootste verzameling populaties waartussen uitwisseling van genen kan     

                         plaatsvinden

Populatie vs. soort

Soortvorming

Het ontstaan van (een) nieuwe soort(en) uit al bestaande

De pijlers van het Darwinisme verklaren NIET hoe soortvorming kan plaatsvinden

Er is méér nodig...

Genenpool

Verzameling van alle genen in een populatie.

Allelfreqentie -> hoe vaak een allel in de populatie voorkomt.

Afhankelijk hiervan is de genetische variatie : 

•  1 allel  = geen natuurlijke selectie hierop 
•  geen selectie druk -> willekeurige overerving (allelfrequenties constant)

Soortvorming: het ontstaan van een nieuwe soort uit al bestaande.

Wat moet er voorkomen worden voordat er nieuwe soorten kunnen ontstaan?

Allopatrische soortvorming

Oorzaak van reproductieve isolatie:

geografische barrière

door verschillende habitats: verschil in selectiedruk op genenpool.

Er ontstaat genetische divergentie

Sympatrische soortvorming

Genetische divergentie door verschil in selectiedruk op bepaalde genen.

Hoe ontstaat dan reproductieve isolatie als er GEEN geografische isolatie is>

Hoe bewerkstellig je reproductieve isolatie in dezelfde habitat?

• ecologisch
• temporeel
• ethologisch
• fysieke
• postzygotisch

Eilandtheorie

Heeee.. een Darwinvraag

is er sprake van soortvorming?

nee

ja

1. Benoem genetische variatie

2. WIE heeft WELK selectievoordeel?

3. Grotere voortplantingskans

4. Grotere doorgave van deze eigenschap en toename in frequentie

1. Benoem genetische variatie populaties

2. Voor twee populaties: WIE hebben WELK selectievoordeel

3. Grotere voortplantingskans

4. Grotere doorgave van deze eigenschap en toename in frequentie

5. Op WELKE wijze is er sprake van reproductieve isolatie?

Leg uit op welke wijze verschillende cichlide soorten met eivlekken volgens deze biologen zijn ontstaan.

Nu zelf aan de slag! 

zie LessonUp

oefenen 24/6  = verplicht 

niet af = niet aanwezig!!! 

Daarna huiswerk:

Maak de opdrachten uit BVJ:

71 t/m 76

Aan het werk:

Maak de opdrachten uit BVJ:

• 71 t/m 76

gescheiden creatiemodel

polyfyliemodel

evolutiemodel

Welke stoffen zijn organisch en welke zijn anorganisch?

Sleep de moleculen naar de juiste categorie.

anorganische moleculen

organische moleculen

water

glucose

zetmeel

zuurstof

aminozuur

eiwit

CO2

nitraat

DNA

stikstof (N2)

RNA

bladgroen

Welk celtype hoort bij welk domein/rijk?

prokaryota

funghi 

(schimmels)

animalia

(dieren)

plantae

(planten)

Wat is de Latijnse naamgeving voor het vogelbekdier?

1. Pandion Haliaetus
2. phascolarctos Cinereus
3. equus quagga
4. Ornithorhynchus anatinus

in afwezigheid van zuurstof

maakt organische stof uit anorganische stof

cellen van dit organisme hebben (echte) celkernen

cellen van dit organisme hebben geen celkernen

in aanwezigheid van zuurstof

organismen die organische stof maken uit andere organische stof

autotroof

prokaryoot

anaeroob

eukaryoot

aeroob

heterotroof

Wat is geen misconcept over de evolutie?

1. je kan zelf evolueren
2. dieren met dezelfde uiterlijke kenmerken zijn altijd verwant
3. de sterkte wint altijd in de evolutie
4. evolutionaire veranderingen nemen generaties in beslag

De vleugels van de pinguïn (zoogdier) is een voordeel van een ... vergeleken met de vleugels van een vogel.

1. homologe organen
2. analoge organen
3. rudimentaire organen

Door aanpassing aan het milieu kunnen organen tijdens de evolutie hun functie verliezen en dan niet meer uitgroeien tot volledig orgaan. Deze organen kunnen dan zelfs in de loop van de evolutie verdwijnen. Soms zijn nog resten van deze organen bij een organisme terug te vinden als rudimenten. Rudimentaire organen hebben geen enkele functie meer voor het organisme. Bekende voorbeelden van rudimentaire organen zijn het bekken bij een walvis, pootresten bij een python en de blinde darm bij de mens. De vleugels van een pinguïn zijn niet rudimentair. Een rudimentair orgaan heeft geen duidelijke functie meer. Vleugels van een pinguïn worden weliswaar niet meer gebruikt als vleugels, maar kregen een nieuwe functie bij het zwemmen. De vleugels van een pinguïn en de vleugels van andere vogels zijn voorbeelden van homologe organen. Homologe organen vertonen overeenkomst in bouw en hebben een gelijke embryonale ontstaanswijze maar kregen door aanpassing aan verschillende milieus een andere functie.

Bruine muizen overleven beter en planten vaker voor in een woestijnomgeving omdat lichtere muizen vaker door uilen worden gezien en gegeten.
Wie of wat zorgt hier voor selectiedruk?

1. predator
2. bodemsamenstelling
3. vachtkleur
4. seksuele voorkeuren

Een fenotype dat de overlevingskans van een organisme verbetert in een bepaalde omgeving noemen we een ...

1. selectie
2. adaptatie
3. soortvorming
4. uitsterving

Natuurlijke selectie wordt het beste omschreven als:

1. een verandering in een organisme als gevolg van een bepaalde noodzaak
2. een proces van een nagenoeg continue verbetering, leidend tot een perfect organisme
3. verschillen in overlevingskansen als gevolg van een verschil in genetische eigenschappen.
4. overerving van eigenschappen die gedurende het leven zijn verkregen.

Een klein aantal herten verlaten hun eigen habitat
en komen in een nieuw perceel terecht waar nog geen herten hebben geleefd. Hun genenpool blijkt anders dan de oorspronkelijke populatie vanwege ...

1. Founder effect
2. Seksuele selectie
3. Natuurlijke selectie
4. Bottleneck effect

500 jaar nadat deze herten een goed gedijende populatie hebben gevormd, migreren er een aantal terug naar hun oorspronkelijke habitat. In deze populatie verschuift de allelelfrequentie vanwege ...

1. Genetic drift
2. Founder effect
3. Bottleneck effect
4. Gene flow

Gele toekan vrouwtjes hebben een voorkeur voor mannetjes die dezelfde kleur hebben als zijzelf. De genenpool zal veranderen vanwege ...

1. Genetic drift
2. Seksuele selectie
3. Kunstmatige selectie
4. Gene flow