Taalbeschouwing zinsleer + woordleer

• Nederlands
• Secundair onderwijs

pag. 30

deel 2 : zinsleer

Zinsleer

Welke onderdelen uit de zinsleer ken je nog?

woordleer 

zinsleer

Een zinsdeel kan uit verschillende woorden bestaan.

Bij woordleer benoem je elke woord apart.

Zinsleer is als een puzzel, maar met een vaste volgorde.

Hoe begin je eraan?

Stap 1: Zoek de PV

Wat is dan de PV in volgende zin?

"Waarom wil Fatima morgen niet gaan zwemmen in de Wezenberg?"

1. Fatima
2. wil
3. zwemmen
4. gaan

Stap 1: zoek de PV

Tip:

1. Stel een ja/nee-vraag.

2. Als de zin al een vraag is, zet je het in de verleden tijd.

Bv.: 'Waarom wou Fatima morgen niet gaan zwemmen in de Wezenberg?

Stap 2: Zoek het O

Zoek het O.

'Deze ochtend is de wekker van Zerda jammer genoeg niet afgegaan.'

1. Deze ochtend
2. de wekker van Zerda
3. jammer genoeg
4. Zerda

Wanneer is de les van Nederlands eigenlijk gedaan?

1. de les
2. de les van Nederlands

Zin opsplitsen in zinsdelen

Alles wat je voor de PV kan zetten  = 1 zinsdeel

- > het moet wel een correcte zin zijn.

Ik /ga /morgen /lopen / in het bos.//

Morgen ga ik lopen in het bos.

Lopen ga ik morgen in het bos.

In het bos ga ik morgen lopen.

Stap 3a: bepaal WWG of NWG

Stap 3b: bepaal WWG of NWG

zijn, worden, blijken, blijven, lijken, schijnen 

Marwan keek twijfelachtig naar het bord toen de leerkracht hem de zin liet ontleden.

1. NWG
2. WWG

Layla is altijd heel sterk geweest in zinsleer.

1. NWG
2. WWG

Yara zal nooit of te nimmer plezier beleven aan zinsleer.

1. NWG
2. WWG

Stap 4: Is er een LV?

WWG!

Marzai geeft Sarah haar boek.

1. Marzai
2. Sarah
3. haar boek
4. geeft

Desiree en Selma dienden hun taak op donderdag niet in.

1. Desiree en Selma
2. hun taak
3. op donderdag
4. niet

Stap 5: Is er een MV?

Fatima roept steeds het juiste antwoord voor heel de klas.

1. steeds
2. het juiste antwoord
3. de klas
4. voor heel de klas

Oscar fluistert Ikra het goede antwoord toe.

1. Oscar
2. Ikra
3. antwoord
4. het goede antwoord

Stap 6: Is er een B?

Omwille van de regen kwam ik gisteren met de fiets naar school. 

Lainisha heeft gisteren haar agenda verloren in de klas van meneer Geerts.

1. gisteren
2. haar agenda
3. verloren
4. in de klas van meneer Geerts

Vorig jaar zaten Roza en Nourya niet in dezelfde klas tijdens Nederlands.

1. Vorig jaar
2. niet
3. in dezelfde klas
4. tijdens Nederlands

De 6 stappen van zinsontleding

1. Zoek de PV.

2.Zoek het O?

3. Bepaal WWG/NWG.

4. Is er een LV?

5. Is er een MV?

6. Is er een B?

• 1. Stel een ja/nee-vraag. (of zet in VT)
• 2 Wie/Wat +PV(+alle werkwoorden)?
• 3.Bepaal of er ZWW/KWW/HWW zijn.

• 4. Wie/Wat +WWG+O?
• 5. Aan wie/wat + PV+O?
• 6. Hoe? Wanneer? Waar? Waarom?

Ontleed de zin:

Misschien moet je de leerkracht die vraag stellen als zij terug is.

Ontleed de zin:

Misschien / moet /je / de leerkracht /die vraag /stellen /als zij terug is.// WWG

B            PV/HWW O          MV                       LV             ZWW/INF             B

Wedstrijd zinnen ontleden

Maak groepjes van 4.

Neem pen en papier.

Ontleed de zin

Duitse school verbiedt joggingsbroeken.

Ontleed de zin: 

Duitse school / verbiedt / joggingbroeken. // WWG 

O                             PV                        LV

Ontleed de zin

BTS maakt na legerdienst comeback met alle leden.

Ontleed de zin:

BTS / maakt / na legerdienst / comeback / met alle leden. WWG

O      PV           BWB                 LV                 BWB

Ontleed de zin:

Marie heeft zich per ongeluk opgesloten in de meisjestoiletten.

Ontleed de zin:

Marie/ heeft / zich  / per ongeluk / opgesloten / in de meisjestoiletten.//WWG

O      PV/ HWW WKVNW        B                ZWW/VD                     B

wederkerend voornaamwoord -> hoort bij een werkwoord (zich opsluiten, zich wassen, zich vergissen ...)

Ontleed de zin:

Wanneer de bel klinkt in de gangen schrikt Najoua op.

Ontleed de zin:

Wanneer de bel klinkt in de gangen / schrikt / Najoua /op.// WWG

B                                       PV/ZWW        O          ADPV

Afgescheiden deel van de persoonsvorm --> opschrikken,  opsluiten, aflaten,...

Ontleed de zin

Jongeren vanaf 14 jaar

kunnen GAS-boete 

krijgen in Kortrijk.

Ontleed de zin:

Jongeren vanaf 14 jaar/ kunnen /  GAS-boete / krijgen/  in Kortrijk.//  WWG

           O                  PV           LV       INF     BWB 

Woordleer

Welke woordsoorten ken je?

Onbepaalde lidwoorden

Bepaalde lidwoorden 

Een lidwoord staat voor een ZN

= een

= de, het

Lidwoorden

- benoemt mensen, dingen, plaatsen of abstracte dingen

! eigennamen zijn dus ook zelfstandige naamwoorden! 

Senne, bank, klas, boek, Antwerpen, de romantiek 

Zelfstandig naamwoord

geeft meer informatie over ZN

De lekkere taart.

De taart is lekker.

Bijvoeglijk naamwoord

zelfstandig werkwoord

koppelwerkwoord (zwobbels)

hulpwerkwoord

Hij eet een appel.

Hij is/wordt ziek.

Hij heeft een appel gegeten.

Werkwoorden

(kooiwoord/ dooswoord) 

De vogel vliegt ... de kooi. 

 Ik sta ... de doos.

op, onder, door, achter, in, naast, naar, voor, ... 

voorzetsel

- geeft antwoord op waar, hoe, wanneer ...

-bij een ander bijwoord

niet, dus, zeker, ...

een heel erg slim kind

Bijwoord

Voornaamwoorden

Persoonlijk voornaamwoord

Persoon, dier of ding => ik, jij, hij, jij, het, wij etc

Bezittelijk voornaamwoord

Duidt bezit aan => mijn kind, jullie huis, ons feest (altijd voor zn)

Aanwijzend voornaamwoord

Wijst iets of iemand aan => die, dat, deze, dit

Benoem de woordsoort
"Woordsoorten zijn lastig."

Het woord lastig is een ....

1. zelfstandig naamwoord
2. werkwoord
3. bijvoeglijk naamwoord
4. bijwoord

Welke woordsoort is Mieke?
'Mieke is al wakker sinds 6u deze ochtend.

1. lidwoord
2. zelfstandig naamwoord
3. bijvoeglijk naamwoord
4. persoonlijk voornaamwoord

'Hoe je kroketjes maakt, vind je terug in ons kookboek.'

Welk voornaamwoord is 'ons'?

1. bezittelijk voornaamwoord
2. persoonlijk voornaamwoord
3. aanwijzend voornaamwoord
4. onbepaald voornaamwoord