2T5 Erfelijkheid

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

BS 1 Genotype - Fenotype

Wat wordt verstaan onder genotype?

Wat wordt verstaan onder fenotype?

Hebben jullie geschaatst?

Ja

Nee

Huiswerk bespreken

Welke video en wat viel je op?

Je weet wat chromosomen zijn.

hoeveel chromosomen hebben wij?

1. 46
2. 44
3. 48
4. 20

25.000 Genen in ons DNA

Een gen is een deel van een chromosoom. 

Een gen bevat de informatie van één erfelijke eigenschap. 

Elk chromosoom bevat veel genen (zie nr. 4)

Alle genen in een celkern vormen samen het genotype van een organisme.

Deze slide komt uit les B1 Je uiterlijk

Genen

Een gen is een stukje DNA

voor een erfelijke eigenschap.

Een gen kan 'aan' of ' uit' staan.

chromosomen

In elke cel zitten 46 chromosomen

23 kreeg je van je moeder 

23 kreeg je van je vader

de laatste chromosomen bepalen of je een jongen of een meisje bent

Je uiterlijk

Genotype + Fenotype

Genotype en fenotype

Genotype

Fenotype

Fenotype

Genotype

VS

Welke stelling is juist?

1. Fenotype = genotype + milieu
2. Milieu = genotype + fenotype
3. Genotype = fenotype + milieu

Genotype vs. Fenotype

Nu kun je:
-> benoemen wat het verschil is tussen genotype en fenotype.

Maken

opdr. 1 2 3

Folder

• Veel plagiaat
• herkansing = afsluiting hoofdstuk
• inleveren na de vakantie
• vragen over feedback; persoonlijk bericht of bellen

Waarom moet ik een bron vermelden?

Voorkom plagiaat (want je hebt het niet zelf bedacht!)

Jij bent ook onderdeel van de kennis samenleving: je geeft ook jouw kennis door...

Bronvermelding zegt iets over de kwaliteit van jouw tekst

folder

inleveren op 5 maart

telt mee als toetscijfer

feedback staat op teams

Basisstof 2 Geslachtchromosomen

Lees de tekst door en schrijf de belangrijkste begrippen op met hun betekenis

Maken opdracht 11 t/m 17

Geslachtscel (23) - Bevruchting (46)

In een geslachtscel (eicel - zaadcel) zitten 

23 chromosomen.

Chromosomen komen in geslachtscellen enkelvoudig voor (niet in paren).

Er komen daarom alleen enkelvoudige genen voor (geen genenparen).

In de animatie komen de enkelvoudige chromosomen bij de bevruchting in de celkern samen. Er ontstaan chromosomen- en genen paren.  Het genotype is zo bepaald.

Een lichaamscel bevat 23 paar chromosomen.

Je ziet hier 1 paar.

1

Het paar chromosomen is gesplitst. Eén chromosoom gaat in de geslachtscel. Vanuit elk paar (23 paren) chromosomen komt er 1 chromosoom in de geslachtscel. Een geslachtscel bevat daarom niet 46 maar 23 chromosomen

2

Eicel en zaadcel smelten samen: bevruchting!

Welk chromosoom in de geslachtscel komt is een verrassing.

Dit maakt dat er variatie is in het doorgeven van erfelijke eigenschappen.

Het bepaalt ook of de nakomeling een jongen of een meisje wordt.

3

Geslachtelijke voortplanting

Bij geslachtelijke voortplanting smelten 2 geslachtscellen samen waardoor een nieuw organisme ontstaat. 

In een lichaamscel komen genenparen voor maar in een geslachtscel zit van dat genenpaar maar één gen. 

In de afbeelding zie je een lichaamscel van een man met 3 chromosoomparen met een genenpaar met twee ongelijke genen. Daarvan komt telkens één gen in een zaadcel. 

Welke waar in komt, is toeval.  Je ziet 4 zaadcellen.

Ook bij de eicellen van de vrouw bepaalt het toeval welk gen in een eicel komt. 

Er ontstaan op deze manier veel verschillende genotypen.

Ook bij de eicellen van de vrouw zijn er veel verschillende genotypen.

Het antwoord vind je op de volgende slide

6.1.Zie je in de afbeelding het fenotype of het genotype van de baby?

1. Fenotype
2. Genotype

6.2.Noem één voorbeeld van een eigenschap die bij het fenotype van de baby hoort.

7.1. Zijn alle eigenschappen van een organisme erfelijk?

1. Ja
2. Nee

7.2.Een jongen gaat in de zomervakantie bij een tuincentrum werken. Hij krijgt eelt op zijn handen.
Verandert het fenotype van deze jongen als er eelt op zijn handen komt?

1. Ja
2. Nee

7.4.De jongen blijft zijn verdere leven veel met zijn handen werken. Hij heeft veel eelt op zijn handen.
Hij krijgt twee kinderen.
Is de eigenschap 'eelt op de handen' erfelijk?

1. Ja
2. Nee

10. 2.Een tuinder snijdt een stekje van de plant af en geeft dat cadeau aan een vriend. De vriend zet het stekje in de tuin. Het jaar daarop krijgt de vriend blauwe bloemen aan de plant.
Is het genotype anders dan die van de moederplant?

1. Ja
2. Nee

Mathilde laat een permanentje zetten bij de kapper. Verandert hierdoor haar genotype en haar fenotype?

1. genotype wel fenotype niet
2. genotype niet fenotype wel
3. genotype niet fenotype niet
4. genotype wel fenotype wel

Zet in de juiste volgorde van klein naar groot:

1. cel - chromosoom - DNA - gen
2. gen - chromosoom - DNA - cel
3. gen - chromosoom -cel - DNA
4. gen - DNA - chromosoom - cel

Bij een kikker bevatten bepaalde cellen per kern in totaal 13 chromosomen.

Zijn deze cellen geslachtscellen of lichaamscellen?

In lichaamscellen komen chromosomen in paren voor.

Altijd een even aantal.

1. geslachtscellen
2. lichaamscellen
3. kun je niet weten

Dave zegt: De informatie van een genenpaar is altijd gelijk

Jarco zegt: De geslachtscellen van een vrouw hebben allemaal hetzelfde genotype

1. beide waar
2. beide nietwaar
3. Dave : waar Jarco: nietwaar
4. Dave: nietwaar Jarco: waar

Merle zegt: Op elk chromosoom ligt 1 gen

Sencer zegt: Chromosomen komen in lichaamscellen in paren voor

1. Beide waar
2. Beide nietwaar
3. Merle waar
4. Sencer waar

Fons zegt: Twee-eiige tweelingen hebben allebei hetzelfde genotype

Maarten zegt: Een-eiige tweelingen hebben allebei hetzelfde fenotype

1. Beide waar
2. Beide nietwaar
3. Fons: waar Maarten: nietwaar
4. Fons: nietwaar Maarten: waar

Dave zegt: De informatie van een genenpaar is altijd gelijk

Jarco zegt: De geslachtscellen van een vrouw hebben allemaal hetzelfde genotype

1. beide waar
2. beide nietwaar
3. Dave : waar Jarco: nietwaar
4. Dave: nietwaar Jarco: waar

Kijk naar de afbeelding!
Een tweeling.
Wat is waar?

1. één-eiïge tweeling hetzelfde genotype
2. een eiïge tweeling verschillend genotype
3. twee-eiïge tweeling hetzelfde genotype
4. twee-eiïge tweeling verschillend genotype

Vanaf welk moment komt je genotype tot stand?

1. vanaf de geboorte
2. vanaf de bevruchting
3. komt nooit echt tot stand want het verandert steeds
4. vanaf ongeveer de puberteit o.i.v. de hormonen

Menno zegt: De celkern van een levercel bevat de complete informatie voor al je erfelijke eigenschappen.

Annie zegt: Een gen bevat de informatie voor meerdere erfelijke eigenschappen.

1. Beide waar
2. Beide nietwaar
3. Menno: waar Annie: nietwaar
4. Menno: nietwaar Annie: waar

Merle zegt: Op elk chromosoom ligt 1 gen

Sencer zegt: Chromosomen komen in lichaamscellen in paren voor

1. Beide waar
2. Beide nietwaar
3. Merle waar
4. Sencer waar