Taalverzorging les 3

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Welkom 1HVd

Paklijst:

- Lesboek & lijntjesschrift

- Pen en/of etui

- (Nederlands) leesboek

- Opgeladen laptop (met oplader)

Lesinhoud

Terugblikken

Lesdoelen

Samenstellingen & Aan het werk

Controle lesdoelen

Afsluiting (lessenserie met een toets)

Terugblik Meervoudsvormen

Hoe kom je bij de juiste meervoudsvorm van deze woorden:

• Taxi
• Als een woord eindigt op -a, -i, -u, -o, -y en het anders de uitspraak verandert, krijgt het meervoud -'s, dus: Taxi's

• Perzik
• Bij woorden die eindigen op -ik verdubbelt de medeklinker alleen als de klemtoon valt op -ik, dus: Perziken

Terugblik Bijvoeglijk naamwoord

Hoe kom je bij het juiste bijvoeglijk naamwoord?

• De (karton) doos.
• De meeste stoffelijke bijvoeglijk naamwoord eindigen op      -en. Voeg een extra -n toe voor de uitspraak: kartonnen 
• Wat zijn de trappen van vergelijking van het woord: magisch
• Magisch - Magischer - Meest Magisch
• Woorden op -isch krijgen 'meest' in de overtreffende trap

Lesdoelen

- Je kan in eigen woorden uitleggen wat een samenstelling is

- Je kan zelfstandig samenstellingen maken van verschillende woorden

Samenstellingen

In het Nederlands kan je 2 losse woorden samensmelten tot 1 woord. Deze combinatie van 2 woorden noemen we een samenstelling. Deze is namelijk samengesteld uit 2 woorden.

Koek          +           Pan             =              Koekenpan 

        Rug            +           Zak              =             Rugzak                 

Samenstellingen

Koek          +           Pan             =              Koekenpan 

        Rug            +           Zak              =             Rugzak                 

Het laatste deel geeft aan om wat voor ding het gaat. Het eerste deel specificeert het laatste deel. Dus: een rugzak is een soort zak, net als een achterzak en een jaszak.

Het laatste deel is ook gelijk de kern van de samenstelling. Deze bepaalt ook het woordgeslacht: de zak, dus de rugzak en de jaszak.

Samenstellingen

Hoofdregel: Heb je te maken met één persoon, dier of ding, dan schrijf je de samenstelling als één woord.

• Samengestelde woorden met 1 klemtoon schrijf je aan elkaar: feestbeest
• Geldt ook voor samenstellingen met Engelse leenwoorden: sportoutfit
• Samenstellingen kan je ook met andere woorden maken: hierheen, eraf
• Samengestelde werkwoorden schrijf je aan elkaar: afmaken, lesgeven

Samenstellingen

Sommige samenstellingen hebben een extra letter nodig om tot een fijne uitspraak te komen. Een zogenoemde tussenklank.

• Je schrijft de tussenklank, of tussen-s, als je deze hoort: Koningsdag, buitenshuis, liefdesverhaal
• Als het tweede woord begint met -s, hoor je geen tussen-s. Vervang het tweede deel als test: dorpsstraat (dorpshuis)

Aan de slag

Wat? Opdracht 1 & 2 (blz. 58)

Hoe? Alleen of in overleg met je buur

Hulp? Theorie op blz. 58

Meer uitdaging? Kies dan voor Opdracht 3 & 5

Klaar? Theorie op blz. 60 + Opdracht 7

Samenstellingen vervolg

Naast de -s horen we soms -en, -er of -e bij samenstellingen.

Tussen-en

1e deel samenstelling een zn met meervoud op -en? Schrijf tussenklank -en.

Kaart + Bak; Kaarten, dus: Kaartenbak

Samenstellingen vervolg

Naast de -s horen we soms -en, -er of -e bij samenstellingen.

Tussen-en	1e deel samenstelling een zn met meervoud op -en? Schrijf tussenklank -en. Kaart + Bak; Kaarten, dus: Kaartenbak
Tussen-er	Je schrijft -er meestal bij woorden die in het mv eindigen op -eren. Ei + Dop; Eieren, dus: Eierdop

Samenstellingen vervolg

Naast de -s horen we soms -en, -er of -e bij samenstellingen.

Tussen-e	Je schrijft alleen een -e als het eerste deel een mv heeft op -s. Keuze + Stress; Keuzes, dus: Keuzestress
	Het eerste deel heeft geen meervoud. Zon + Schijn; 1 Zon, dus Zonneschijn
	Het eerste deel versterkt een bvn Aap + Trots; Apetrots

Aan de slag

Wat? Opdracht 7 & 8 (blz. 61)

Hoe? Alleen of in overleg met je buur

Hulp? Theorie op blz. 60

Meer uitdaging? Kies dan voor Opdracht 9 & Maak een overzicht van alle moeilijke woorden die ook samenstelling zijn op blz. 60 & 56.

Klaar? Opdracht 10

Moeilijke woorden

Bij de volgende toets(en) hoort elke keer een rijtje met moeilijke woorden die ook worden teruggevraagd. Woorden van deze week:

anekdote

waarneming / waarnemen

motief

interpretatie / interpreteren

naar behoren

Opdracht (15 min)

Maak met elk moeilijk woord (anekdote, waarnemen, motief, interpretatie, naar behoren) een eigen voorbeeldzin.

Uit de 5 zinnen moet duidelijk worden dat je de betekenis van elk woord begrijpt.

Controleren lesdoelen

Je kan nu:

- In je eigen woorden uitleggen wat een samenstelling is

- Zelfstandig samenstellingen maken van verschillende woorden

Afsluiting (van de lessenserie met een toets)

De lessenserie sluiten we weer af met een toets na de herfstvakantie. (4 of 5 november)

De toets Taalverzorging is een repetitie en telt twee (2x) mee!