Referaat VOC-ambassades naar Aziatische hoven

• Geschiedenis
• WO
• Studiejaar 3

Hofreis Mataram en Jambi/Palembang

Roos Hamers 

Werkgroep VOC-ambassades naar Aziatische hoven

BA3 werkstuk 

Docent L.Bes

Een vergelijking van de hofreis van Rijklof van Goens naar Mataram met de hofreis van François Tack naar Jambi/Palembang

In hoeverre verschilt de reis van Rijklof van Goens naar Mataram (1648) met betrekking tot diplomatie tussen de gezanten en de hoven met de reis van François Tack naar Jambi/Palembang (1681) en waarom?

Inleiding

• Introductie, vraagstelling
• Historiografie + rechtvaardiging onderzoek


• Uitleg hofreis Mataram 
• Uitleg hofreis Jambi/Palembang 


• Bevindingen  
• Mijn overwegingen 

Het heeft geen directe historische relatie maar het laat wel zien hoe de naam en de Javaanse cultuur zich enigzinds via migratie en kolonisatie verspreid heeft. 

De naam "Mataram" op Lombok is een overblijfsel van historische migratie en culturele invloed vanuit Java. Hoewel het oude Mataram-rijk zelf op Java lag, heeft de naam zich in de loop der eeuwen verspreid naar andere delen van Indonesië door migratie, kolonisatie, en culturele overdracht.

Zo ontstond er op Lombok een nieuwe stad genaamd Mataram, die geen directe historische band heeft met het Mataram-rijk, maar waarvan de naam wel verwijst naar die erfenis.

Mataram werd in de 18e eeuw opgesplitst (in 1755 bij het verdrag van Giyanti) in Yogyakarta en Surakarta (ook bekend als Solo). Als een soort verdeel en heers politiek. 

Jambi en Palembang liggen vandaag de dag wel nog op dezelfde 'historische plek.'

Tevens is het belangrijk om te vermelden dat de uitgegeven hofreis die van Mataram is en de onuitgegeven hofreis die naar Palembang. 

Ik vergelijk dus twee hofreizen in wat we vandaag de dag allebei Indonesië noemen. Was dat toen ook al dezelfde Indonesië wereld of werkte het heel anders? 

In hoeverre verschilt de reis van Rijklof van Goens naar Mataram (1648) met betrekking tot diplomatie tussen de gezanten en de hoven met de reis van François Tack naar Jambi/Palembang (1681) en waarom?

Onderzoeksvraag:

Diplomatie verwijst naar de manier waarop de gezanten en de hoven met elkaar omgaan tijdens de reizen. Bijvoorbeeld hoe ze onderhandelen, communiceren, respect en hiërarchie tonen, en hoe ze conflicten of meningsverschillen aanpakken.

Diplomatie heeft hier dus betrekking op:

• De onderhandelingstechnieken en strategieën die de gezanten gebruiken

• De mate van tact en respect in hun communicatie

• Het gebruik van formele protocollen en hofetiquette

• Hoe de gezanten omgaan met belangenconflicten of politieke spanningen

Drie deelvragen: 

1. Wat is de inhoud en aard van de hofreis van Rijklof van Goens naar Mataram?
2. Wat is de inhoud en aard van de hofreis van François Tack naar Jambi/Palembang?
3. Hoe wordt middels de reisverslagen van Van Goens en Tack de relatie tussen de VOC en beide hoven duidelijk?

Ik ben aan het twijfelen over deelvraag drie. Hier kom ik later op terug. 

Wellicht is: wat zijn de verschillen tussen beide hoven m.b.t diplomatie geschikter? maar dan krijg je in de conclusie een samenvatting. 

Historiografie 

• Analyses van hof reizen zijn in de Nederlandse historiografie nog niet omvangrijk onderzocht.
• Jurrien van Goor: er waren in heel Azië verschillende handelsbetrekkingen.
• Elsbeth Locher-Scholten en Peter Rietbergen:                            Het is belangrijk om de interactie tussen gezanten en hoven     te bestuderen.
• Barbara Watson Andaya: Jambi/Palembang.
• Merle Ricklefs: Mataram.
• H.J de Graaf: schrijft over beide VOC-gezanten.

Analyses van hof reizen zijn in de Nederlandse historiografie nog niet omvangrijk onderzocht. Het merendeel van de hof reizen is zelfs nog niet gelezen of geïdentificeerd. 

Elsbeth Locher-Scholten en Peter Rietbergen betogen dat de Aziatische hoven vaak bij de handel betrokken waren. Ze leggen de nadruk op het belang om de interactie tussen gezanten en hoven te bestuderen. Op die manier wordt een belangrijk netwerk herkenbaar tussen de uitgebreide geschiedenis van de VOC en Aziatische hoven. De interactie veranderde beide partijen. Bovendien is de erfenis van die interactie tot op het heden waarneembaar. 

Hermanus Johannes de Graaf 

Historische relevantie 

• Door de hofreizen te bestuderen krijgen we een beter beeld van de invloed van de interactie tussen Azië en Europa. 
• Door de interactie veranderde beide partijen. 
• Bovendien is de erfenis van de interactie tussen Europa en Azië vandaag de dag nog waarneembaar is. 
  
• Beter beeld van de Aziatische politiek, cultuur en diversiteit. 

Elsbeth Locher-Scholten en Peter Rietbergen leggen de nadruk op het belang om de interactie tussen gezanten en hoven te bestuderen. Op die manier wordt een belangrijk netwerk herkenbaar tussen de uitgebreide geschiedenis van de VOC en Aziatische hoven. De interactie veranderde beide partijen. Bovendien is de erfenis van die interactie tot op het heden waarneembaar. (in materiële en in intellectuele zin) 

Mataram vóór de komst van Van Goens 

• 17e eeuw: Een machtig koninkrijk dat rijk was geworden door ontwikkelde landbouw en handel. (gesticht in 1584)
  
• Sultan Agung: een van de grootste Javaanse vorsten. 
• Géén goede relatie met de VOC. 
• Hij viel twee keer de VOC in Batavia aan. 
• 1646: dood sultan Agung. 
• Opvolger wordt zoon Amangkurat I 
• Tekende na achttien jaar de vrede. 

Mataram

Sultan Agung van het koninkijk Mataram op Java was begin 17e-eeuw een groot leider. De rijkdom van het koninkrijk kwam door de ontwikkelde landbouw en door de handel via de kustplaatsen. Op het hoogtepunt van de heerschappij van sultan Agung bevatte zijn bevolking ongeveer anderhalf miljoen burgers en een half miljoen slaven. Agung breidde zijn gezag over Java en Madura graag uit. Op het moment dat hij Banten bij zijn rijk wilde inlijven, kreeg hij te maken met de VOC. De kloof tussen beide partijen verslechterde, omdat Sultan Angung hoorde dat de VOC-ambtenaren hem had vergeleken met een hond, een VOC-medewerker Indonesische vrouwen zouden hebben verkracht én omdat ze Javanen zouden hebben geslagen

Hij viel de VOC in Batavia twee keer aan. In 1628 en 1629. Beide keren was het een hevige strijd. gouverneur-generaal Jan Pieterszoon Coen is zelfs in de tweede strijd aan dysenterie overleden. Toch hebben de Nederlanders beide keren gewonnen, hierdoor was het rijk verzwakt. 

Desondanks bleef het rijk wel bestaan en nog gezag uitoefenen over andere gebieden. Op het moment dat sultan Agung overleed, stuurde zijn zoon Amangkurat I een hoveling naar Batavia met het bericht dat hij vrede wilde. De afspraak na deze onderhandelingen betrof dat de VOC elk jaar een gezantschap naar Mataram zou sturen

Voor 1584 bestond het gebied uit kleinere, islamitische vorstendommen. In de jaren 30 van de 16e-eeuw wist Demak deze gebieden te veroveren. Aan eind van de 16e eeuw wist Senapti Ingala dit weer te veroveren. (hij was een niet-moslim) en de stichter van het Mataramse rijk. 

Van Goens was in mei 1648 onderdeel van het eerste gezantschap met als doel een officiële ontmoeting en de bekrachtiging van het verdrag.

1648: Rijklof van Goens naar Mataram 

• Doel: eer bewijzen aan Amangkurat I en bekrachtigen vrede.
• Hij zou maar liefst 5x gaan.

Hij is maar liefst vijf keer geweest. 

Inhoud hofreis Van Goens 

• Hij beschrijft de reis van Samarang naar de hofstad.
• Geschenken: Perzische paarden en talrijke kostbaarheden, geel verpakt. 
• Ontvangst verliep goed: het gezantschap mocht drie keer verschijnen. 
• Vorst was respectvol.
• Beschrijving nieuwe kraton.
• Karakter van de sultan. 

Reis naar het hof

Hij is maar liefst vijf keer geweest. 

Den Sousounang bevonden in dese drie dagen een stil man te wesen, die seer weijnich woorden gebruijckte, blijckende echter uijt al sijn reden een actijf en gaeuw man te wesen, die van sijn groote extraordinarij gevreest is; zijn ouderdom aestimmeren ongeveer op 30-jarige

Van Goens over het karakter van de sultan

De afgelopen drie dagen was de sultan een stille man met weinig woorden. Toch beschrijft Van Goens hem als een actief en gauwe/snelle? man was, die door zijn  autoriteit werd gevreesd. Zijn leeftijd werd geschat op ongeveer 30 jaar.

Palembang vóór de komst van François Tack 

•  Jambi en Palembang waren 'broeders' van elkaar.
• Toch: rivaliteit vanwege concurrentie. 
• Peperhandel was cruciaal: ze dreven niet alleen handel met de VOC. 
• VOC blokkeert handelsroutes, genoodzaakt tot samenwerking. 
• Samenwerking gaat mis; complexe rivaliteit en oorlog waarbij andere gebieden ook betrokken raken. 
• Sultan Abdul Rahman van Palembang roept hulp VOC in. 

Beide hoven zijn gelegen ten zuiden van Sumatra. De basiscultuur was er Maleis, maar door de geografische ligging heeft het veel Javaanse invloeden gehad. 

De gebieden nauwe banden hadden en de koninklijke families met elkaar trouwden. Jambi en Palembang zijn sinds oudsher verwanten

Jambi en Palembang elkaar als ‘broeders’ zagen en verbonden waren door huwelijken en allianties, was er ook vaak rivaliteit om grondgebied

Inhoud hofreis François Tack 

• In april 1681 wordt kapitein Tack naar Jambi en Palembang gestuurd
  
• Doel: 'broederlijke vrede herstellen.'
• En ook: economisch voordeel eruit halen. 

1. De restitutie van tien dorpen die onder Palembang behoorde maar die zich onder Jambi hadden begeven.
   
2. De overgave van omtrent 70 personen die door Jambi bij het strand van Palembang waren ontvoerd. 
   
3. Om de drie kanonnen die door Jambi in de oorlog begraven waren, op te graven. Als deze niet opgedolven konden worden, een restitutie ervan te krijgen.
   

The European image as interpreted by the Javanese, in the form of a shadow puppet of Captain Tack

Verschillen tot nu toe: 

• De hofreis naar Mataram: geschenken, eerbied bewijzen, onderdanige rol naar de sultan toe. Maar wel respectvol van beide kanten. 
• De hofreis naar Jambi/Palembang: diplomatie, onderhandelen, economisch voordeel uithalen. Sultan luistert naar VOC. 
• VOC probeert indirect macht uit te oefenen. 

• Het aantal woorden.
• H3 wel of niet doen? Conclusie is dan een samenvatting van H3. 

Overwegingen: 

Zijn er vragen? :)