Mineralen en spoorelementen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 3

Mineralen

calcium                                                                        fosfaat

natrium                                                                        kalium

chloor                                                                            magnesium

ijzer                                                                                    koper

zink                                                                         mangaan

chroom                                                                           jodium

fluoride                                                                       seleen/selenium

Uitleg mineralen...

Mineralen zijn net als vitamines stoffen die in kleine hoeveelheden voorkomen in eten en drinken.

Ze zijn onmisbaar voor een goede gezondheid en normale groei en ontwikkeling.

Ze leveren geen energie.

De meeste mineralen krijg je binnen via eten en drinken.

In Nederland komen mineralentekorten bijna niet voor. 

Calcium:

Een mineraal dat nodig is voor de opbouw en het onderhoud van de botten en het gebit. Calcium helpt tegen botontkalking op latere leeftijd en is nodig voor een goede werking van de zenuwen en spieren, de bloedstolling en het transport van andere mineralen in het lichaam.

Calcium zit in melk, melkproducten, kaas, groente, noten en peulvruchten.

Vitamine D stimuleert de opname van calcium in het lichaam.

...vervolg calcium

• de behoefte aan calcium is verhoogd in perioden van groei, zwangerschap en lactatie
• calciumopname verschilt per land en toch weinig deficiëntieziekten -> aanpassingsvermogen lichaam, de genomen calcium wordt beter vastgehouden
• bij een vetresorptiestoornis is de opname van vit. D gestoord waardoor de calciumresorptie sterk afneemt
  

Fosfor of fosfaat:

Een mineraal, samen met calcium  geeft het stevigheid aan botten en tanden.

Ook beïnvloedt fosfor de energiestofwisseling in het lichaam.   

Fosfor komt voor in melk, melkproducten, kaas, vis, vlees, peulvruchten en volkoren producten.    

Een tekort of overschot aan fosfor in het lichaam komt niet voor bij mensen die gezond zijn en normaal eten.

Natrium:

Zout is de belangrijkste bron van natrium in onze voeding.

Natrium is belangrijk voor het regelen van de vochtbalans in het lichaam, het regelen van de bloeddruk en voor een goede werking van spier- en zenuwcellen.

Het komt zelden voor dat mensen te weinig zout binnenkrijgen.

Te veel zout eten kan leiden tot een hoge bloeddruk. Een hoge bloeddruk verhoogt de kans op hart- en vaatziekten. 

Chloride: 

Een mineraal dat een onderdeel is van keukenzout (natriumchloride).   1 gram keukenzout bestaat uit 0,4 gram natrium en 0,6 gram chloride.    Chloride zorgt samen met natrium en kalium voor de vochtbalans in het lichaam. Dit heeft weer effect op je bloeddruk.     Zout is een belangrijke bron van chloride in onze voeding.   Te veel zout kan leiden tot een hoge bloeddruk.   Een hoge bloeddruk verhoogt de kans op hart- en vaatziekten.  

  Kalium: 

Een mineraal dat helpt bij het regelen van de vochtbalans en bloeddruk in het lichaam.   Kalium heeft een gunstig effect op de bloeddruk omdat het het bloeddrukverhogende effect van natrium tegenwerkt. Kalium zorgt er samen met natrium voor dat zenuwprikkels goed geleid worden en spieren zich samentrekken.        Kalium komt in bijna alle voedingsmiddelen voor. Een kaliumtekort kan ontstaan na hevig braken, ernstige diarree en door het gebruik van plaspillen.   

...vervolg kalium

• hyperkaliëmie -> kalium in het bloed te hoog
• hypokaliëmie -> kan ontstaan door kaliumverlies via de urine en via het maag-darmkanaal
• kaliumtekort behandelen met kaliumrijke voeding, prepararten of kalium per infuus
• verhoogde behoefte bij warm weer, hoge sportprestaties en zware arbeid, ook bij hoge bloeddruk
  

Magnesium: 

Nodig voor de vorming van bot en spieren. Ook overdracht van zenuwprikkels en een goede werking van de spieren. Magnesium zit in brood en graanproducten, groente, noten, melk en melkproducten en vlees. Een tekort aan magnesium komt niet snel voor. Een te hoge inname aan magnesium ontstaat alleen bij gebruik van tabletten waarin magnesium zit, magnesiumzouten of mineraalwater waarin veel magnesium zit. 

Wist je dat...

...silicium, tin, nikkel, vanadium, borium en arsenicum mineralen zijn waar nog maar weinig van bekend is

...bij de afbraak van glucose en vetzuren komt water vrij, dit noemen we oxidatiewater

...het calciumgehalte in het bloed en de weefsels wordt op peil gehouden door calcium aan het botweefsel te onttrekken

Jodium

Jodium is een spoorelement ( een essentieel bestanddeel van thyroxine) dat belangrijk is voor de productie van schildklierhormonen.

Nodig voor een goede groei, de ontwikkeling van het zenuwstelsel en de stofwisseling.

Van nature komt jodium voor in zeevis, eieren, zuivelproducten en zeewier. Toegevoegd jodium zit in sommige vleeswaren, gejodeerd keukenzout en bakkerszout. Jodiumtekort -> schildklier trager en opzwellen (krop). Jodiumgebrek bij kinderen -> roeiachterstand en verminderd leervermogen 

...vervolg jodium

• een jodiumtekeort leidt niet direct tot een tekort aan thyroxine, de schildklier verhoogt oppervlakte zodat meer jodium uit het bloed kan worden opgenomen
• vergrote schildklier -> krop
• verschijnselen tekort aan thyroxine -> hypothyreoïdie: traagheid, slaperigheid, kouwelijkheid, chronische obstipatie, overgewicht
  

ijzer

IJzer is belangrijk voor de vorming van hemoglobine, een onderdeel van rode bloedcellen. Rode bloedcellen vervoeren zuurstof door ons lichaam.

IJzer komt in eten voor in 2 vormen: als heemijzer en als non-heemijzer. Heemijzer zit alleen in dierlijke producten. Non-heemijzer zit in dierlijke en plantaardige producten. 

Risicogroep ijzertekort -> vrouwen in de vruchtbare leeftijd, zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven. Ook voor jonge kinderen en vegetariërs is het van belang extra te letten op ijzer. Ijzertekort? -> vermoeidheid, bleke huid, rusteloze benen en snel buiten adem zijn. 

...vervolg ijzer

• Kleine voorraad ijzer in lichaam, in de lever, milt en beenmerg
• prelatent tekort: compensatie door verhoogde resorptie en ijzervoorraad aanspreken
• latent tekort: tekorten in weefsels, serumijzergehalte verlaagd, minder aanmaak rode bloedcellen
• ijzergebreksanemie: ijzervoorraad uitgeput, hemoglobine neemt af en er ontstaat anemie. zuursdtof tekort in cellen -> minder energie
  

Zink

Zink is een spoorelement dat onderdeel is van een groot aantal enzymen in het lichaam die betrokken zijn bij de stofwisseling. Zink is nodig bij de opbouw van eiwitten, de groei en ontwikkeling van weefsel, en een goede werking van het afweer-/immuunsysteem.    

Zink komt in kleine hoeveelheden voor in veel verschillende voedingsmiddelen, zoals vlees, kaas, graanproducten, noten en schaal- en schelpdieren zoals garnalen en mosselen. Voor zover bekend komt in Nederland geen zinktekort of zinkoverschot voor.

Seleen

Seleen of selenium is een spoorelement dat ook als antioxidant functioneert. Seleen zit in de lever en beschermt rode bloedlichaampjes en cellen tegen beschadiging. Seleen maakt zware metalen die door verontreiniging in voeding terechtkomen minder giftig. Seleen is ook belangrijk voor een goede werking van de schildklier. Seleen zit in veel voedingsmiddelen, zowel dierlijke (vis en vlees) als in plantaardige producten. Er zijn aanwijzingen dat jonge mannen en vrouwen, zwangere vrouwen en tienermeisjes mogelijk te weinig seleen binnenkrijgen.

Essentiele hypertensie

• gemiddelde systolische bloeddruk -> 140 mmHg en/of de diastolische bloeddruk -> 90 mmHg
• gevolg lange termijn: beroerte, hartinfarct, hartfalen, nierfunctiestoornissen, netvliesbeschadigingen.
• beperken natriuminname -> beperk gebruik zout