H2.1 Het ontstaan van de polis, Athene als voorbeeld

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 2 - De Grieks-Romeinse wereld

Periode: oudheid, tijd: 3000 v.C. - 500 n.C.

Kenmerkende Aspecten 

• (4) De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaten. 
• (5) De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur
• (6) De groei van het Romeins imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
• (7) De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest-Europa. 
• (8) De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten. 
• (19) Het veranderende wereldbeeld van de Renaissance en het begin van nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
• (20) Hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de Klassieke Oudheid

• (4) De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaten.
  
• (5) De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur
  
• (6) De groei van het Romeins imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
  
• (7) De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest-Europa.
  
• (8) De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten.
  
• (19) Het veranderende wereldbeeld van de Renaissance en het begin van nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
  
• (20) Hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de Klassieke Oudheid

Kenmerkende Aspecten 

2.1 Het ontstaan van de polis, Athene als voorbeeld

Kenmerkend aspect 

(4) De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaten. 

Politieke organisatie in het Oude Griekenland 

Het oude Griekenland bestond uit ongeveer 200 aparte stadstaten. 

Elke stadsstaat een eigen bestuur (en was een onafhankelijke staat). 

De 'Griekse regering' bestond niet. 

Stadstaten: ontstaan

De vele stadsstaten ontstonden
als gevolg van natuurlijke omstandigheden:
Veel gebieden waren gescheiden door
bergen of zee. 

Stadstaten: kenmerken 

• Het middelpunt is en versterkte heuvel
   >> acropolis. Dit voor veiligheid
• De acropolis is het godsdienstig centrum
  (tempels)
• Agora (plein) waar burgers elkaar ontmoeten,
  handel dreven en bestuur bespraken
• Rondom acropolis en agora ontstonden echte steden 

Stadstaten: soorten bestuur

• Autocratie: door alleenheersers 
• Oligarchie: door aanzienlijke burgers
• Democratie: door alle burgers (direct)  

Wat is het Griekse woord voor stadstaat?

1. Aristocratie
2. Polis
3. Tirannie
4. Demagogie

Aanvankelijk adel de macht 

• Bestond uit een groep rijke families 
• Rijkdom is gebaseerd op grondbezit 
• Raad van edelen nam beslissingen 
• Vaak ook een volksvertegenwoordiging > geen echte stem, adel volgt eigen pad  

Handelaren worden belangrijker 

• Steden kregen te maken met overbevolking en zoeken nieuw land >> kolonisatie .
• Kolonies hielden handelscontacten met moederstad.
• In stadstaten groeit het aantal handelaren sterk en dus ook hun rijkdom  .

Gevolgen: 

Handelaren willen ook een deel van de macht 

Adel verzet zich (opstanden) of vrijwillige overgave 

>> ontstaan democratieën in stadsstaten. 

Echte democratie was het niet, alleen mannen stemrecht.
Geen vrouwen, vreemdelingen en slaven. 

Maak combinaties van de bestuursvorm en de uitleg

Monarchie 

Democratie

Autocratie

Oligarchie

Bestuur van de aanzienlijkste burgers

Bestuur door een alleenheerser

Een koning regeert

Het volk regeert

Athene als voorbeeld 

Kenmerken directe democratie (1)

1. De volksvergadering nam de belangrijke beslissingen. 
2. Alle mannen vanaf 18 jaar hadden stemrecht 
3. De vergaderingen werden voorbereid door de Raad van Vijfhonderd. 

Athene als voorbeeld 

Kenmerken directe democratie  (2)

4. De Raad van Vijfhonderd werd voor een jaar door loting aangewezen uit een grotere groep, gekozen door de volksvergadering 

5. Dagelijks bestuur in handen van een wisselende groep van vijftig leden van de Vijfhonderd 

6. De volksvergadering koos tien leiders van leger en vloot. 

Ostracisme - het Schervengericht

Waarin leek Griekenland wel op een staat?

1. Gezamenlijke belasting
2. Gezamenlijke leider
3. Gezamenlijke cultuur
4. Gezamenlijke filosofie

Wie hadden beslissingsrecht in
Athene ?

1. Mannen
2. Vrouwen
3. Vreemdelingen
4. Slaven

Wat is een directe democratie?

1. Je moet aanwezig zijn bij een stemming
2. Je kan iemand anders voor je laten stemmen.
3. Je kiest 1x per jaar een vertegenwoordiger.
4. Je wordt bestuurd door edelen.

Kenmerkend aspect 

(4) De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaten. 

Huiswerk: 

§2.1 Het ontstaan van de polis, Athene als voorbeeld

Opdrachten 1 t/m 6

Waarom bestaat "de Griekse regering" niet?

1. Omdat de Grieken helemaal geen bestuur hadden
2. Omdat de Grieken verschillende vormen van bestuur kenden
3. Omdat de Grieken alleen alleenheersers kenden
4. Omdat de Grieken onderworpen waren aan de Perzen, dus het gaat om de Perzische regering.

Monarchie, Democratie, Oligarchie of Autocratie?
In Nederland mogen de burgers iedere vier jaar stemmen tijdens de Tweede Kamer verkiezingen

1. Monarchie
2. Democratie
3. Oligarchie
4. Autocratie

Monarchie, Democratie, Oligarchie of Autocratie?
Een Raad van Oudsten met 28 leden, allen ouder dan zestig jaar, besturen de polis

1. Monarchie
2. Democratie
3. Oligarchie
4. Autocratie

Wie mochten wel en wie mochten niet meebeslissen in de Atheense democratie 

wel meebeslissen

Niet meebelissen

rijke mensen

arbeiders

slaven

vrouwen

bejaarden

vreemdelingen

Wat is ostracisme?

1. Het verbannen van criminelen
2. Het verbannen van mensen die de democratie bedreigden
3. Het stemmen via scherven
4. Het voorkomen van machtsmisbruik

Atheense democratie

Moderne democratie

11. Slepen

direct

indirect

politieke partijen

parlement

aanwezigheidsplicht

vrouwen

Huiswerk: 

§2.1 Het ontstaan van de polis, Athene als voorbeeld

Opdrachten 1 t/m 6