Van Huis en Haard - VO

• Wie Ben Ik, Wie Was Jij?
• Nationaal Archief
• +3
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-3

Introduction

Met de klas ga je binnenkort naar het Nationaal Archief om de tentoonstelling ‘Wie ben ik, wie was jij?’ te bezoeken. Deze les bereidt de leerlingen voor op het bezoek. Leerlingen leren over het archief, handel en slavernij en krijgen een eerste indruk van de historische personen uit de tentoonstelling.

Instructions

De les bestaat uit drie onderdelen:

1) Wat is een archief?

2) Migratie

3) Wie ben ik, wie was jij?

Het eerste deel van de les is een introductie op archieven.

Het tweede deel van de les haalt de voorkennis van leerlingen over migratie op en vult deze waar nodig aan. Ook oefenen leerlingen met het inleven in (historische) personen.

Het derde deel van de les introduceert de historische personen uit de tentoonstelling.

De verschillende onderdelen kunnen los van elkaar behandeld worden en of zo gewenst worden overgeslagen.

Van Huis en Haard

Voorbereiding

Voorbereiding:

Deze les is bedoeld ter voorbereiding op een bezoek aan het Nationaal Archief. De les kan echter ook als een algemene introductie op archieven gebruikt worden.

Achtergrond:
Foto van een VOC-Grootboek, tentoongesteld in 'De wereld van de VOC' in het Nationaal Archief in 2017. Foto: Anne Reitsma.

Afbeelding:

Aquasie Boachi door IJsfontein.

Extra informatie

Vraag/discussie

Afbeelding vergroten

Klik op afbeelding

Klik op hotspot

Notities

Klik op hotspot

Doel van deze slide:

Uitleg van de interactieve elementen.

Deel 1

Wat is een archief?

Doel van deze slide:

Introductie van het eerste deel van de les.

Achtergrond:

Het CABR-depot in het Nationaal Archief.

Wat weet je al?

Archief

Doel van de slide:

Ophalen voorkennis over archieven.

Wat weten leerlingen al over wat een archief is?

Een archief is een plek om spullen, veelal van papier, te bewaren. De spullen zijn een bewijs. Een archief bewaart objecten uit het verleden en het heden vóór de toekomst. Daardoor kunnen wij nu in het archief onderzoek doen naar het verleden.

Zo gewenst kan een timer gebruikt worden.

Doel van de slide:

Leerlingen leren meer over archieven in het algemeen en het Nationaal Archief in het bijzonder.

Wat wordt er allemaal in een archief bewaard?

Bronnen van Onafhankelijkheid, 1576-1581

Bronnen van Onafhankelijkheid, 1576-1581

Deel je kennis

Doel van de slide:

Ophalen (nieuwe) kennis uit de video.

O.a. brieven, boeken, tekeningen, foto's, wetten, verdragen, verslagen, dagboeken en kaarten.

Zo gewenst kan een timer gebruikt worden.

Archief

Een archief is een plek om informatie te bewaren, zoals documenten, kaarten en foto's.

Dankzij deze 'archiefstukken' kunnen we onderzoek doen naar wat er in het verleden is gebeurd.

Dit is een scan van het alleroudste document in het Nationaal Archief: een brief van de Paus uit 1179!

Wat zou jij willen onderzoeken in het archief?

Doel van de slide:

Samenvatting van wat een archief is en wat er wordt bewaard.

Afbeeldingen:

- Foto door Anne Reitsma.

- Pauselijke oorkonde (1179). Bronnenbox, Nationaal Archief.

Wat bewaar jij?

Doel van de slide:

Leerlingen betrekken hun nieuwe kennis over archieven op hun eigen leven.

Spin het wiel. Welke leerlingen bewaren het geselecteerde object? Het is niet nodig om alle opties te bespreken.

Leg uit dat leerlingen zelf eigenlijk ook archieven hebben. Door foto's en documenten te bewaren, kunnen ze in de toekomst herinneringen ophalen of informatie opzoeken.

Wat vind jij het belangrijkste om in een archief te bewaren?

Deel je mening

Doel van de slide:

Toetsen kennis over archieven.

Gebruik de antwoorden van de leerlingen om hun kennis te controleren. Waarom vinden zij een bepaald object belangrijk om te bewaren? Welke waarden spreken ze daarmee uit en laten ze zien dat ze het belang van archieven begrijpen?

Zo gewenst kan een timer gebruikt worden.

Deel 2

Van Huis en Haard

Doel van de slide:

Introductie van het tweede deel van de les.

See

Wat zie je?

Think

Wat denk je dat er aan de hand is?

Wonder

Wat vraag je nog meer af?

Doel van de slide:

Door middel van de kijkoefening See-Think-Wonder de term 'migratie' introduceren en dieper nadenken over wat migreren of vluchten betekent voor mensen.

1. See: wat zien de leerlingen? Laat ze dit zo neutraal mogelijk omschrijven, zonder te interpreteren. 

2. Think: wat denken leerlingen te zien? Hoe komen ze tot deze interpretatie? 

3. Wonder: wat vraag je je nog af? 

Achtergrondinformatie (om na de oefening te delen):

Een grote groep Molukse mannen vocht

aan de kant van het Nederlandse koloniale leger (KNIL) tijdens de Indonesische Dekolonisatieoorlog (1945-1949). Wanneer Nederland in 1949 de Indonesische onafhankelijkheid erkent, zijn deze Molukse militairen niet meer veilig in Indonesië. De Nederlandse staat haalt hen naar Nederland, met de belofte op terugkeer naar de Molukken. Deze belofte komt Nederland niet na.

Op de foto zien we een gezin op het schip Kota Inten in 1951. 

Op de foto zijn veel details te zien die aanleiding geven tot verder gesprek met leerlingen. Denk aan: de labels aan de kleding, het interieur van het schip, de kleding van de vrouw, de man in militair uniform. 

Waarom migreren mensen?

Waarom verlaten mensen huis en haard?

Doel van de slide:

Ophalen voorkennis over het thema van Van Huis en Haard: migratie. 

Redenen van migratie:

- (dreigen van) oorlog of conflict

- vervolging door regering (bijv. op basis van etniciteit, religie, geaardheid, etc.)

- werk (bijvoorbeeld slechte arbeidsomstandigheden in eigen land, krappe arbeidsmarkt, betere kansen elders, etc.).

- liefde

- medische hulp

- klimaatverandering / milieu / vervuiling / natuurrampen

Zo gewenst kan een timer gebruikt worden.

Heb jij familieleden die (lang of kort geleden) zijn gemigreerd?

Bronnen van Onafhankelijkheid, 1576-1581

Bronnen van Onafhankelijkheid, 1576-1581

Delen mag, maar hoeft niet!

Doel van de slide:

Blootleggen dat migratie vaker voorkomt dan veel mensen in eerste instantie denken. 

Migratie komt heel veel voor. Ook wanneer vrijwel alle leerlingen in Nederland zijn geboren, zitten er toch vaak migratieverhalen in de familie. Denk aan ouders, grootouders, ooms, tantes, aangetrouwde familie, etc. 

Het is belangrijk dat leerlingen zich niet verplicht voelen om iets te delen. Voor sommige leerlingen (denk aan adoptiekinderen of kinderen die zelf gevlucht zijn) kan het onderwerp immers heel gevoelig liggen.

Van alle tijden

Migratie is van alle tijden. 

Maak kennis met vier verschillende migranten.

Syrische man vlucht naar Europa (2015)

Turkse arbeidsmigrant (jaren '60)

Nederlandse vrouw migreert naar Batavia (17e eeuw)

Joodse vluchteling onderweg naar de VS (jaren '30)

Tussen 2011 en 2024 vluchten veel Syriërs. In het land woedt dan een burgeroorlog. Deze oorlog begon met een vreedzame burgeropstand tegen het regime van Assad. Tijdens de oorlog vallen veel doden. Syrische mannen zijn dienstplichtig en moeten in het leger van Assad werken. 

In de jaren '50 willen Nederlandse bedrijven goedkope arbeidskrachten. Met verschillende landen worden afspraken gemaakt over arbeidsmigranten (toen gastarbeiders). In 1964 tekent Nederland een verdrag met Turkije. Vanaf dat moment komen er duizenden Turkse arbeidsmigranten naar Nederland. 

Russische lesbische vrouw (2022)

In veel landen, waaronder Rusland, lopen LHBTI-ers gevaar. Velen vluchten naar landen waar wel sprake is van LHBTI-rechten. De vrouw op de foto is Lucy Shtein, een Russische activiste en lid van punkrockcollectief Pussy Riot. Zij vlucht in 2022 naar Letland.

Joden in Duitsland krijgen het na de machtsovername van Adolf Hitler in 1933 steeds zwaarder. Veel van hen vluchten naar (o.a.) de VS. De man op de foto is een beroemde Joodse vluchteling: Albert Einstein. In 1933 vlucht deze geboren Duitser naar de VS. 

De VOC roept in de 17e eeuw Nederlandse vrouwen op om naar Azië te komen. Er zijn vrouwen nodig om te trouwen met de VOC-mannen daar, zodat er kinderen komen die ook weer voor de VOC kunnen gaan werken.  

Doel van de slide:

Kennismaken met 5 personen over wie hierna een opdracht volgt. 

Afbeeldingen

• Rijke, Nederlandse vrouw: Een opperkoopman van de VOC met zijn vrouw en een tot slaaf gemaakte bediende. Aelbert Cuyp, ca. 1640–1660. Collectie Rijksmuseum.
• Syrische vluchteling: Danham Al Bilas met zijn 6 maanden oude zoon Mohammed, 2016. 
• Turkse gastarbeiders: Beatrix en Claus spreken met gastwerknemers. Rob Mieremet, 1972. Collectie Nationaal Archief, Anefo.
• Joodse vluchteling: Albert Einstein. 1932. Collectie Nationaal Archief.
• Russische lesbische vrouw: Lucy Shtein, 2024.

“Ik word vervolgd om wie ik ben."

Migratie

“Op de plek waar ik heen ga, vind ik beter werk dan in mijn thuisland.”

“In Batavia kan ik trouwen met een rijke man.”

"In mijn thuisland vrees ik voor mijn leven."

"De VOC biedt mij mooie kansen."

“Het geld dat ik verdien, stuur ik naar mijn familie.”

“Misschien keer ik ooit nog terug naar mijn geboorteland."

“In mijn thuisland werd ik gedwongen mee te werken aan oorlogsmisdaden. Dat wilde ik niet."

“Ik moet lang wachten om te mogen werken. Dat kan pas met een verblijfsvergunning."

“Ik heb alleen het meest waardevolle meegenomen op mijn vlucht."

"Ik hoop op een gelukkig leven."

1

8

6

5

4

3

2

10

12

11

"Nederlanders willen de baan niet die ik nu heb, omdat mijn baas geen hoge lonen wil betalen."

9

7

Doel van de slide:

Voorbereiding op de opdracht.

Lees de citaten met de leerlingen door. In de volgende opdracht gaan ze deze aan personen koppelen. Zijn alle citaten duidelijk?

Sleep naar de juiste persoon

Van Huis en Haard

Nederlandse vrouw migreert naar Batavia (17e eeuw)

Turkse gastarbeider (jaren '60)

Joodse vluchteling onderweg naar de VS (jaren '30)

Syrische man vlucht naar Europa (2015)

Russische lesbische vrouw (2022)

“Op de plek waar ik heen ga, vind ik beter werk dan in mijn thuisland.”

1

“In Batavia kan ik trouwen met een rijke man.”

2

"In mijn thuisland vrees ik voor mijn leven."

3

"De VOC biedt mij mooie kansen."

12

“Het geld dat ik verdien, stuur ik naar mijn familie.”

4

“Ik word vervolgd om wie ik ben."

5

“Misschien keer ik ooit nog terug naar mijn geboorteland."

6

“In mijn thuisland werd ik gedwongen mee te werken aan oorlogsmisdaden. Dat wilde ik niet."

11

"Nederlanders willen de baan niet die ik nu heb, omdat mijn baas geen hoge lonen wil betalen."

7

“Ik moet lang wachten om te mogen werken. Dat kan pas met een verblijfsvergunning."

8

“Ik heb alleen het meest waardevolle meegenomen op mijn vlucht."

9

"Ik hoop op een gelukkig leven."

10

Doel van de slide:

Leerlingen passen hun kennis over migratie toe door de citaten op de foto van de juiste persoon te slepen.

Sommige citaten passen bij meerdere personen.

De afbeeldingen dienen enkel ter illustratie. De citaten zijn dan ook niet afkomstig van de getoonde personen.

Alle foto's zijn rechtenvrij en/of komen van het Nationaal Archief.

Afbeeldingen

• Rijke, Nederlandse vrouw: Een opperkoopman van de VOC met zijn vrouw en een tot slaaf gemaakte bediende. Aelbert Cuyp, ca. 1640–1660. Collectie Rijksmuseum.
• Syrische vluchteling: Danham Al Bilas met zijn 6 maanden oude zoon Mohammed, 2016. 
• Turkse gastarbeiders: Beatrix en Claus spreken met gastwerknemers. Rob Mieremet, 1972. Collectie Nationaal Archief, Anefo.
• Joodse vluchteling: Albert Einstein. 1932. Collectie Nationaal Archief.
• Russische lesbische vrouw: Lucy Shtein, 2024.

Deel 3

Wie ben ik, wie was jij?

Doel van de slide:

Introductie van het derde deel van de les.

Achtergrond:

Foto van leerlingen in Wie ben ik, wie was jij? door Herman Zonderland.

Wie ben ik, wie was jij?

Welke vragen komen in je op bij het zien van deze 5 personen? 

Ontmoet de personen

Doel van de slide:

Leerlingen krijgen een eerste beeld van de personen waar zij in het archief meer over zullen leren.

Deze personen hebben echt bestaan. Tijdens de les zullen de leerlingen met hen 'in gesprek gaan' om zo meer te leren over hun leven en de keuzes die zij wel (of niet) hebben gemaakt.

Welke vragen komen in je op bij het zien van deze 5 personen? 

Stel je voor dat jij binnenkort huis en haard gaat verlaten. Wat heb je nodig om je thuis te voelen in je nieuwe land?

Bronnen van Onafhankelijkheid, 1576-1581

Bronnen van Onafhankelijkheid, 1576-1581

Doel van de slide:

Leerlingen proberen zich in te leven in de situatie van iemand die migreert.

Tot snel in het Nationaal Archief!

Doel van de slide:

Vooruitblik op het bezoek aan het Nationaal Archief.

Hebben leerlingen nog vragen over het archief, handel en slavernij of Wie ben ik, wie was jij?

Afbeelding:

Voorkant van het Nationaal Archief.