10.1 en 10.2 Voeding en vertering VWO 5 Nectar 4e ed.

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

10.1 - 10.2: Voeding en vertering

Je lichaam en je voedsel

Verteringsstelsel

Nectar, 4e editie

10.1 Je lichaam en je voedsel 

Voedingsmiddelen: alles wat je eet of drinkt.

Voedingsstoffen: de bruikbare bestanddelen van  voedings-middelen. Ze kunnen dienen als bouwstof of brandstof

Darmflora

- 1 a 2 kilogram aan nuttige bacteriën

- Helpen bij afbraak (bv. kraakbeen)

- Vitamine K maken

- Concurrenten voor schadelijke bacteriën

- Poeptransplantatie?! Zometeen een filmpje daarover.

Bacteriën in je voedsel

Probiotica: nuttige bacteriën die je binnenkrijgt met je voedsel

(bv. in yoghurt en karnemelk).

niet te verwarren met:

Prebiotica: onverteerbare plantendelen waar nuttige bacteriën van leven.

De 6 groepen voedingsstoffen

Koolhydraten
Vetten
Eiwitten

Vitaminen
Mineralen
Water

De 6 groepen voedingsstoffen

Koolhydraten:  vooral brandstof maar ook bouwstof
Vetten:                vooral brandstof maar ook bouwstof
Eiwitten:             vooral bouwstof maar ook brandstof

Vitaminen:        bouwstof
Mineralen:         bouwstof
Water:                  bouwstof

Koolhydraten

Koolhydraten

- Vooral brandstof maar ook bouwstof (DNA en celmembranen)

Koolhydraten (zie BINAS 67F)

- Monosachariden: enkelvoudige suikers

(bv: glucose (druivensuiker), desoxyribose (in DNA))

- Disachariden: dubbele suikers
(bv: sacharose (biet-, rietsuiker) of lactose:

- Polysachariden: meervoudige suikers
(bv: amylose (zetmeel)

Vetten

- Vooral brandstof, ook bouwstof:
                          (hormonen, fosfolipiden)

- Glycerol, met daaraan drie vetzuren:

Verzadigd/onverzadigd vet

Verzadigd vet:
- Ongezond; kans op 'dichtslibben' aders. Vooral bij dierlijke vetten. Hebben geen dubbele bindingen.

Onverzadigd vet:
- Gezond. Zorgen voor daling cholesterol. Hebben één of meer dubbele bindingen.

Eiwitten

- Vooral bouwstof, in mindere mate ook brandstof

- Aan elkaar geschakelde 

aminozuren

- Er zijn 20 soorten aminozuren, 

waarvan 9 'essentiëel'

Vitaminen en mineralen

Vitaminen en mineralen

Zoeken op 'vitaminen en mineralen' in Ecosia leverde dit plaatje op.

Vitaminen en mineralen

Echt waar...

Vitaminen

- Bouwstoffen (o.a. als bestanddeel van enzymen).

- Nodig om gezond te blijven.

- Tekort? Gebreksziekten.

- Teveel? Kan schadelijk zijn
voor de lever.

- Zie BINAS 82A

Engelse ziekte: Rachitis

Kromme botten

door gebrek aan

Vitamine D

Kwam veel voor in Engeland

aan begin Industriële revolutie

Vandaar: Engels ziekte

Engelse ziekte: Rachitis

Je kan zélf vitamine D aanmaken

in de huid onder invloed van

zonlicht

Engelse ziekte: Rachitis

Mineralen

- Bouwstoffen (bv Ca²⁺ in tussencelstof van beenweefsel, Fe²⁺

voor opbouw hemoglobine).

- Nodig voor diverse processen, bv impulsoverdracht in zenuwcellen (Na⁺, K⁺, Ca²⁺)

- Weinig van nodig: spoorelementen ('er hoeft slechts een spoortje aanwezig te zijn in je voedsel')

- Vaak bestanddeel van enzymen of hormonen

Speciaal polysacharide: Voedingsvezels

- Voedingsvezels worden niet verteerd.

- Voornamelijk polysachariden (bv cellulose en pectine)

- Komt uit celwanden van plantaardige voedingsmiddelen

- Bevorderen darmwerking/stoelgang

- Geven gevoel van verzadiging

- Maar 3% krijgt genoeg voedingsvezel binnen

- Sterke link met kanker: hoe meer vezel, des te beter.

Vooral brandstof

Vooral bouwstof

Alleen brandstof

Alleen bouwstof

Eiwit

Koolhydraat

Vet

Water

Mineralen

Vitaminen

Niet door elkaar halen!

ADH = Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid

Voor stoffen die je binnen moet krijgen: voedingsstoffen.

ADI = Aanvaardbare Dagelijkse Inname
Voor stoffen die je niet nodig hebt (additieven) of zelfs schadelijk zijn voor je (contaminanten).

Additieven

Stoffen die zijn toegevoegd om voedingsmiddel langer houdbaar te maken of aantrekkelijker.

Zijn vaak:

'E-nummers'.

Zie 82E, BINAS:

E-120: Karmijnzuur

Rode kleurstof in voedingsmiddelen (bv. 'winegums')
en cosmetica (bv. lippenstift).

Gemaakt van geplette bladluizen...

Wel eerst mengen met koningswater
(mengsel van zoutzuur en salpeterzuur), tin en aluin.

Contaminanten (verontreiniging)

Tussendoortje

Poeptransplantatie

10.2 

Verterings-stelsel

Achtereenvolgens...

Mondholte

slokdarm

maag

12-vingerige darm

dunne darm

dikke darm

endeldarm

anus

Mondholte

                                              - Mechanische verkleining door kauwen

          - Toevoeging speeksel:

                                                               - glijbaar, lysozymen, amylase

                                               8 = huig (gaat naar boven, sluit neusholte)
                                          9 = strotklepje (naar beneden, sluit luchtpijp)

                          13 = luchtpijp, 12 = slokdarm

            

                                       

Maag

Maag maakt:

1 slijm

2 zoutzuur

3 pepsinogeen

peptase: '2-componenten-enzym'

12-Vingerige darm

Dunne darm

Dikke darm

Voedingsvezels zijn meestal

1. Eiwitten
2. Vetten
3. Koolhydraten
4. Mineralen

Van groot naar klein, de drie vormen van oppervlakvergroting in de darm:

1. darmvlokken, darmplooien, microvilli
2. microvilli, darmvlokken, darmplooien
3. darmplooien, darmvlokken, microvilli
4. val mij niet lastig met dit soort vragen

Wat is pepsinogeen? Zie 82 F.

Waarom is het nuttig dat er pas actief peptase ontstaat ín de maag?

Okee, klaar...

sorry... duurde even...