Bi-3H-13.1 en 13.2 Eten en Ademhalen (Paulien 2021)

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

13.1 Eten

13.1 Eten

Leerdoelen:

* Hoe dieren en planten eten 

* Hoe insecten, vissen en planten ademen

* Hoe insecten, vissen en planten stoffen vervoeren in hun lichaam

*Hoe dieren en planten zich beschermen tegen kou en hitte 

begrippenlijst 13.1:

planteneters-plooikiezen-herkauwen- lang spijsverteringskanaal

vleeseters-knipkiezen-grote hoektanden- kort spijsverteringskanaal

alleseters-knobbelkiezen-"normaal" spijsverteringskanaal

E= B+T+P+U / Bewegen+Temperatuur-lichaam+Produceren cellen+Uitscheiding

Fotosynthese

Predatoren (roofdier)

Camouflage

Mimicry

Endocytose en exocytose

Hoe kauwen dieren?

Planteneters - bijv. koeien

 - Plooikiezen malen het plantaardigvoedsel fijn

Alleseters - bijv. mensen en varkens.
 - Snijtanden en hoektanden om het eten los te knippen
- Knobbelkiezen om het eten goed te malen

Vleeseters - bijv. honden

 - Grotere scherpere hoektanden

- Knipkiezen zo verscheuren ze hun prooi.

Waardoor zijn honden slanker dan koeien?

Plantencellen hebben een celwand --> moeilijk verteren

Bacteriën helpen, maar hebben veel tijd nodig: daarom hebben planteneters een lange darm die opgepropt zit in de buik.

Ook herkauwen helpt.

Dierlijke cellen hebben geen celwand --> makkelijk verteerbaar!

Doordat er geen celwand aanwezig is is het vlees makkelijker te verteren en is het verteringsstelsel korter. Hond: 

dierlijke cel

(geen celwand)

plantaardige cel

(celwand)

planteneters

vleeseters

alleseters

lange darmen

korte darmen

middellange darmen

knip kiezen

plooi kiezen

knobbel kiezen

De darmen van een potvis zijn 600 meter lang.
Wat weet je van zijn voeding?

1. Vleeseter / carnivoor
2. Planteneter / herbivoor
3. Alleseter / omnivoor
4. kan je niet weten

Planteneter of herbivoor, want de vertering van plantencellen kost veel tijd door de celwanden om de cellen, dus daarom een lang darmstelsel

energie balans

E = energie in eten (kJ)

B =energie om te bewegen

T = energie om warm te blijven

U = energie in uitwerpselen

P = energie nodig voor nieuwe cellen

Energiebalans

13.1: Wat verandert er in de energiebalans wanneer ik snel ren

1. U
2. B
3. T
4. P

13.1: In de energiebalans is de U bij vleeseters kleiner dan bij planteneters

1. fout
2. goed

13.1: Wat verandert er in de energiebalans wanneer ik koorts heb

1. U
2. B
3. T
4. P

Hoe eet een plant?

fotosynthese

Hoe 'eten' planten

Fotosynthese: Koolstofdioxide+Water --> Glucose+Zuurstof

Energiebron: zonlicht

Glucose --> voedingstoffen zoals zetmeel, vetten en eiwitten.

Daarvoor zijn mineralen nodig, die zuigt de plant op met de wortels. 

Van de eiwitten groeit de plant,  vetten en zetmeel zijn reservestoffen.

Waardoor worden organismen niet gegeten

Hoe voorkomen organismen dat ze worden opgegeten?

Camouflage --> door niet op te vallen in hun omgeving

Mimicry --> lijken op een ander gevaarlijk dier

Bittere stoffen --> smaakt vies (soms giftig!)

Stekels --> zoals de roos of brandnetels

Verdediging door goede zintuigen en vluchten

packaged-media.redd.it

*hoe eet een eencellige

endocytose (instulping)       exocytose (uitstulping)

13.1: In welke andere energie rijke stof(fen) kan glucose worden omgezet?

1. koolhydraten
2. eiwit
3. vet
4. zowel A,B,C

Hoe krijgen eencellige voedsel binnen?

1. via de huidmondjes
2. via een klein bekje
3. via endocytose
4. via exocystose

Aan dûh slag!

10-15 minuten rustig werken aan de paragraaf

Maken en nakijken 13.1: Opdr. 3, 4, 5, 7, 8, 10,11, 12, 13, 15, 16, 17, 20 t/m 23 24,26 ,28

Daarna: uitleg 13.2

 13.2 Ademhalen

Leerdoelen 13.2

-Je leert hoe insecten adem halen

-Je leert hoe vissen zuurstof uit het water halen

-Je leert hoe planten aan zuurstof komen

-Je leert hoe sommige organismen overleven zonder zuurstof

Begrippenlijst 13.2:

*insecten-stigma-tracheen-diffusie

*vissen-kieuwen-kieuwboog-kieuwplaatjes-lamellen-gaswisseling-tegenstroomprincipe

*Planten-fotosynthese-gaswisseling-huidmondjes

*darmflora-rottingsbacterien-alcoholische gist-melkzuurbacterie-melkzuurgisting

13.2 Ademhaling

Bekijk filmpje Ademhaling (4.34 min)

diffusie

Tegenstroom principe: Meer zuurstof

geen

tegen-

stroom

tegen-

stroom

gaswisseling plant

fotosynthese?

verbranding?

Huidmondjes

https:

13.1 Eten en 13.2 Ademhalen

Maken en nakijken 13.1 : Opdr. 3, 4, 5, 8, 10,11, 12, 14, 15, 16, 17,
20 t/m 23, 26 t/m 28

 Maken en nakijken 13.2 Opdr. 3, 4, 6, 7, 9, 10, 12, 14a, 16 ,18, 19