V2 Taalverzorging 13: samenstellingen (koppelteken)

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Welkom v2at!

Taalverzorging 13

Programma

1. 10 minuten lezen
   
2. Huiswerkopdrachten nakijken
3. Taalverzorging 13: samenstellingen --> koppelteken
4. Afsluiting en vooruitblik
   

10 minuten lezen

Taalverzorging 13

Doel: Je leert op welke manier samenstellingen geschreven worden in het Nederlands.

Bekijk de woorden. Wat valt op?
autoonderdelen - logoontwerp - gftafval - wcdeur - studieuren - yas

Het koppelteken (liggend streepje)

Bij sommige samenstellingen wordt een koppelteken (liggend streepje) gebruikt.

1 Bij klinkerbotsing.

2 Bij de achternamen van getrouwde mensen.

3 Tussen twee gelijkwaardige delen die omwisselbaar zijn.

4 In samenstellingen met cijfers, letters of symbolen.

5 In samenstellingen met St. of Sint.

6 Bij sommige voor- en achtervoegsels (raadpleeg woordenlijst.org).

7 Bij vaste uitdrukkingen die één geheel vormen.

Klinkerbotsing

Je kunt het woord verkeerd uitspreken. Om dat te voorkomen, gebruiken we een koppelteken.

Radio + omroep = radio-omroep (radioomroep)

Milieu + inspectie = milieu-inspectie (milieuinspectie)

Politie + agent = politie-agent (politieagent)

Afkortingen

• Als je de afkorting letter voor letter uitspreekt óf de afkorting heeft één of meer hoofdletters, dan gebruik je een koppelteken
• Bijvoorbeeld: BMW-dealer, ov-kaart, vmbo-leerling

• Als je de afkorting uitspreekt als één woord, dan gebruik je geen koppelteken
• Bijvoorbeeld: pincode, mavoleerling

*LET OP: uitspraakprobleem? Gebruik wél een koppelteken!

Bijvoorbeeld: mavo-examen

Gelijkwaardige delen

pianiste-componiste

 hotel-restaurant

zwart-wit

cultureel-maatschappelijk

Nog meer?  Ja.....

In woorden met de volgende voorvoegsels: 

adjunct, aspirant, assistent, bijna, chef, collega, ex, interim, kandidaat, leerling, meester, niet, non, oud

ex-minister

kandidaat-notaris

oud-burgemeester

En de laatste...

Tussen meer dan twee woorden die samen één woord vormen (samenkoppeling) vaste uitdrukkingen die een geheel vormen

een staakt-het-vuren

een kant-en-klare maaltijd

Waarom heeft het woord
een koppelteken?
DNA-onderzoek

1. Het woord is een aardrijkskundige aanduiding of afleiding hiervan
2. Het woord is een samenstelling die je anders verkeerd zou uitspreken
3. Het woord is een samenstelling waarin een cijfer, symbool of afkorting voorkomt
4. Het woord is geen samenstelling en anders zou je het verkeerd uitspreken

Waarom heeft het woord
een koppelteken?
domino-effect

1. Het woord is een aardrijkskundige aanduiding of afleiding hiervan
2. Het woord is een samenstelling die je anders verkeerd zou uitspreken
3. Het woord is een samenstelling waarin een cijfer, symbool of afkorting voorkomt
4. Het woord is geen samenstelling en anders zou je het verkeerd uitspreken

Waarom heeft het woord
een koppelteken?
elite-eenheid

1. Het woord is een aardrijkskundige aanduiding of afleiding hiervan
2. Het woord is een samenstelling die je anders verkeerd zou uitspreken
3. Het woord is een samenstelling waarin een cijfer, symbool of afkorting voorkomt
4. Het woord is geen samenstelling en anders zou je het verkeerd uitspreken

Waarom heeft het woord
een koppelteken?
e-mailen

1. Het woord is een aardrijkskundige aanduiding of afleiding hiervan
2. Het woord is een samenstelling die je anders verkeerd zou uitspreken
3. Het woord is een samenstelling waarin een cijfer, symbool of afkorting voorkomt
4. Het woord is geen samenstelling en anders zou je het verkeerd uitspreken

Waarom heeft het woord
een koppelteken?
mini-jurk

1. Het woord is een aardrijkskundige aanduiding of afleiding hiervan
2. Het woord is een samenstelling die je anders verkeerd zou uitspreken
3. Het woord is een samenstelling waarin een cijfer, symbool of afkorting voorkomt
4. Het woord is geen samenstelling en anders zou je het verkeerd uitspreken

Waarom heeft het woord
een koppelteken?
Oost-Indisch

1. Het woord is een aardrijkskundige aanduiding of afleiding hiervan
2. Het woord is een samenstelling die je anders verkeerd zou uitspreken
3. Het woord is een samenstelling waarin een cijfer, symbool of afkorting voorkomt
4. Het woord is geen samenstelling en anders zou je het verkeerd uitspreken

Waarom heeft het woord
een koppelteken?
thema-avond

1. Het woord is een aardrijkskundige aanduiding of afleiding hiervan
2. Het woord is een samenstelling die je anders verkeerd zou uitspreken
3. Het woord is een samenstelling waarin een cijfer, symbool of afkorting voorkomt
4. Het woord is geen samenstelling en anders zou je het verkeerd uitspreken

Waarom heeft het woord
een koppelteken?
%-teken

1. Het woord is een aardrijkskundige aanduiding of afleiding hiervan
2. Het woord is een samenstelling die je anders verkeerd zou uitspreken
3. Het woord is een samenstelling waarin een cijfer, symbool of afkorting voorkomt
4. Het woord is geen samenstelling en anders zou je het verkeerd uitspreken

Waarom heeft het woord
een koppelteken?
Zuid-Europa

1. Het woord is een aardrijkskundige aanduiding of afleiding hiervan
2. Het woord is een samenstelling die je anders verkeerd zou uitspreken
3. Het woord is een samenstelling waarin een cijfer, symbool of afkorting voorkomt
4. Het woord is geen samenstelling en anders zou je het verkeerd uitspreken

Waarom heeft het woord
een koppelteken?
Etten-Leur

1. Het woord is een aardrijkskundige aanduiding of afleiding hiervan
2. Het woord is een samenstelling die je anders verkeerd zou uitspreken
3. Het woord is een samenstelling waarin een cijfer, symbool of afkorting voorkomt
4. Het woord is geen samenstelling en anders zou je het verkeerd uitspreken

Koppelteken?

1. politieauto
2. politie-auto
3. politie auto

Koppelteken?

1. Zuid-Holland
2. Zuid Holland
3. ZuidHolland

Koppelteken?

1. camera opstelling
2. camera-opstelling
3. cameraopstelling

Koppelteken?

1. hotel restaurant
2. hotel-restaurant

Koppelteken?

1. stage uren
2. stage-uren
3. stageuren

Koppelteken?

1. havo leerling
2. havo-leerling
3. havoleerling

Koppelteken?

1. €-teken
2. € teken

Koppelteken?

1. niet roker
2. niet-roker

Koppelteken?

1. minijurk
2. mini-jurk

Koppelteken?

1. hbo-student
2. hbostudent

Koppelteken?

1. non-stop
2. non stop

Koppelteken?

1. vice-president
2. vice president
3. vieze-president
4. vieze president

Lesdoelcheck!
Leg aan de hand van onderstaand voorbeeld uit waarom hier wel of geen koppelteken gebruikt moet worden.
Voorbeeld: vanille + ijs

Afsluiting en vooruitblik

Volgende les: woensdag 15 november

• Huiswerk: maken opdr. 6 t/m 9 (p. 57) + leren p. 50, 54 en 56
• Meenemen: laptop, leesboek, boek, schrift en pen
• Programma: taalverzorging 12 (bijvoeglijk naamwoord)