Thema 2: Centrum-Periferie

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Startklaar:

• Plattegrond
• Schrift + pen op tafel
• Telefoon / laptop weg

Raam

Deur

Centrum-Periferie

Les 1

Programma

Deel 1

• Terugblik landen indicatoren 
• Uitleg thema 2
• 15 minuten zelfstandigwerken

Deel 2:

• Examentraining 

Praktische opdracht:
 - Na de meivakantie Go/No Go feedback
- Wil je in de vakantie eraan werken,
vandaag voor 12:00 sturen

Lesdoel(en)

Aan het einde van de week kan ik: 

• uitleggen hoe de basis van de mondiale centrum-periferie verhouding is gelegd
• de veranderingen omschrijven in de mondiale centrum-periferie verhoudingen door de verschuivingen in de internationale arbeidsverdeling
• voor een aantal landen de positie in het centrum-periferiemodel bepalen en de effecten van globalisering herkennen en verklaren

Terugblik: Landen indicatoren

Het vergelijken en categoriseren van landen is mogelijk door gebruik te maken van indicatoren. Aan de hand van verschillende indicatoren kun je tot een verschillende indeling komen.

Opdracht: 
Maak de algemene regels correct. Kies uit de dikgedrukte woorden: hoger of lager? 2 minuten de tijd. 

Hoe hoger... Hoe lager? 

• Hoe hoger het economisch ontwikkelingspeil van een land is, des te <hoger/lager> zijn de geboorte- en sterftecijfers
• Naarmate het economisch ontwikkelingspeil van een land hoger is, werkt een <groter/kleiner> deel van de beroepsbevolking in de landbouw en een <groter/kleiner> deel in de formele dienstensector.
• Hoe hoger het economische ontwikkelingspeil van een land, hoe <hoger/lager> de verstedelijlkingsgraad en hoe <hoger/lager> het verstedelijkingstempo. 

Algemene regels

• Hoe hoger het economisch ontwikkelingspeil van een land is, des te lager zijn de geboorte- en sterftecijfers
• Naarmate het economisch ontwikkelingspeil van een land hoger is, werkt een kleiner deel van de beroepsbevolking in de landbouw en een groter deel in de formele dienstensector.
• Hoe hoger het economische ontwikkelingspeil van een land, hoe hoger de verstedelijlkingsgraad en hoe lager het verstedelijkingstempo. 

Schrijf de algemene regels over in je schrift

Wereldsysteem 

• Op basis van  
• kan je de wereld indelen in een systeem
  met centrum, periferie en semi-periferie. 

economische indicatoren

BNP / BBP

Indeling eroepsbevolking in sectoren

Opdracht: 
Schrijf voor jezelf een definitie van 
centrum - periferie - semi-periferie 

Wereldsysteem

Centrum	Semi-periferie	Periferie
- rijker - grote dienstensector - veel vraag naar goedkope producten en voedsel	- opkomende landen (economie) - aandeel landbouw neemt af, groeiende industrie - kenmerken van zowel centrum als periferie	- armere landen - leveren grondstoffen en voedsel aan semi-p en centrum. - vaak afhankelijk van 1 product
Nederland	India	Sudan

Wereldsysteem: hoe ontstaan?

• Koloniale periode: kolonieën (periferie) leverde grondstoffen voor het moederland (centrum). Centrum had economische en politieke macht. 
  
  
• MAAR: de verhoudingen veranderen
  door de veranderingen in de 

Internationale arbeidsverdeling

De verdeling van werk over de verschillende landen

Verstedelijking

• Periferie en Semi-P groeien snel --> ontstaan megasteden
  
  
• Hoe meer ontwikkeling = hoger urbanisatiegraad, lager tempo
  
  
• Dus:
  Centrumlanden = hoge urbanisatiegraad, lager tempo
  Periferie = lagere urbanisatiegraad, hoger tempo 

Waarom groeien die steden zo snel?

1. Natuurlijke bevolkingsgroei
2. Hoog vestiginsgoverschot (mensen migreren op zoek naar beter werk)

Zelfstandig aan het werk

• Examenopstelling: tafels uit elkaar
• In stilte, zelfstandig werken.
• Heb je een vraag, steek je hand op 

- Lees samenvatting p.9 en 10

- Maak opdrachten p.11

- Klaar: oefen quizlet

Quizlet

  Schuif je tafeltje terug en check je antwoorden 

1	Centrum = rijke, kapitalistische landen. Deze hebben veel vraag naar goedkope producten en voedsel. Periferie = achtergestelde arme landen. Deze leveren grodnstoffen en voedsel aan de semi-periferie en centrumlanden in ruil voor geld en goederen. Veel periferielanden zijn afhankelijk van de export van één/enkele grondstoffen/producten. Semi-periferie = opkomende landen op economisch gebied. Hier neemt aandeeel van de ladnbouw af en van de industrie toe. Ze hebben kenmerken van centrum en periferie.
2	Exploitatiekolonie = kolonie die vooral diende om grondstoffen en materialen te leveren aan het overheersende land
3	Vestigingskolonie = gebied overzee dat als doel had om als vestigingsgebied voor Europeanen te functioneren.

  Schuif je tafeltje terug en check je antwoorden 

4	Hoe beter een land is ontwikkeld, des te hoger is de urbanisatiegraad en des te lager is het urbanisatietempo
5	Voorbeelden : - Arme landen hebben een hoge natuurlijke bevolkingsgroei, daarom groeien steden. Dit komt door een geboorteoverschot. - Steden in arme landen hebben een hoog vestigingsoverschot. Migranten gaan op zoek naar beter werk en betere leefomstandigheden. Dit gebeurt vaak vanaf het platteland naar de steden toe.
6	Voorbeelden : Overvolle wegen, slechte riolering, tekort aan onderijws, tekort aan gezondheidszorg, onvoldoende woningen

5 minuten pauze

Examentraining

1. Filmpje en invullen tabel 
2. Examenvragen maken 

Neem dit over in je schrift

Indicatoren	Centrum	Semi-Periferie	Periferie
BNP per hoofd
HDI
% landbouw
% diensten
Levensverwachting
Leeftijdsopbouw
Demografische transitie fase

BNP, levensverwachting, analfabetisme

Examentraining

• Maak de vragen (p.12)  alleen of met je buurman/vrouw
• Schrijf je antwoord op 

Globalisering van Nike

Semi-periferie

1p

De lonen zijn (relatief) laag in deze landen.

1p

Voorbeelden:

• Steeds meer plattelandsbewoners zullen voor werk naar de steden trekken en in de dichtbebouwde (krotten)wijken terechtkomen.
• In de steden vindt door de (hoge) natuurlijke bevolkingsgroeiverdichting plaats / neemt de bewoningsgraad in huizen toe.

1p

Voorbeeld:

• Mensen worden rijker. De rijkere middenklasse zal verhuizen / suburbaniseren (naar deruimer opgezette wijken aan de randen van de steden). 

1p

De bevolkingsdichtheid in stedelijke gebieden zal in semi-perifere landen de komende decennia toenemen.

Argument voor:                                     Argument tegen: 

Lesdoel(en) check

Aan het einde van de week kan ik: 

• uitleggen hoe de basis van de mondiale centrum-periferie verhouding is gelegd
• de veranderingen omschrijven in de mondiale centrum-periferie verhoudingen door de verschuivingen in de internationale arbeidsverdeling
• voor een aantal landen de positie in het centrum-periferiemodel bepalen en de effecten van globalisering herkennen en verklaren

Fijne vakantie!