H1 §1 jagers en verzamelaars

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 1

• Herhaling vorige les
• Kennen en kunnen
• Start 1.1 uitleg
• Zelfstandig werken
• Terugblik

Waar gaat dit hoofstuk over?

1. Economie
2. Arm en Rijk
3. Geloof
4. Groei van steden

• Tijd van jagers en boeren
• Jagers en verzamelaars
• Middel van bestaan
• Nomaden
• Zelfvoorzienend

• Uitleggen hoe jagers -verzamelaars leefden.
• Voorbeeld geven van een middel van bestaan van jagers- verzamelaars.
• Uitleggen wat zelfvoorzienend betekent.
• Voorbeelden geven van werktuigen uit de tijd van jagers-verzamelaars

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Tijd voor geschiedenis

Jan-Wolter Smit

Tijd van jagers en boeren

Tot 3000 v. Chr.

Prehistorie

0

Jager-verzamelaars

• Leven van de natuur

• Mannen: jagen (ook: vissen)

• Vrouwen: verzamelen van bessen, noten enz.

• Middel van bestaan: manier om aan voedsel te komen

Jager-verzamelaars

• Leven in kleine groepen (ongeveer 30-50 mensen)

• Geen vaste woonplaats: nomaden

• Trekken achter hun eten aan
  
• Eenvoudige woningen: hutten/grotten

• Weinig bezittingen

Jager-verzamelaars

Ongeveer 10 000 jaar geleden kwamen de eerste jager-verzamelaars naar Nederland.

Nomaden

De jager-verzamelaars hadden geen vaste woonplaats. Ze woonden een tijdje op plaatsen waar genoeg te eten was en daarna trokken ze weer verder. 

Middel van bestaan

Jager-verzamalaars leven van:

• de jacht op wilde dieren
• het verzamelen van eetbare planten, noten en vruchten
• vissen

• Wat: Maak opdracht 2 en 3 van 1.1 op blz. 13. Neem de theorie op blz. 12 goed door. 
• Hoe: alleen
• Hulp: lesboek en mevrouw de Vries
• Tijd: 7 min.
• Uitkomst: klassikaal bespreken
• Klaar: Lees de leerstof op blz. 14 en ga door met opdrachten 4 en 5

Zelfvoorzienend

Jagers-verzamelaars zorgden voor zichzelf en waren van niemand afhankelijk noemen we dat: zelfvoorzienend.

Jager-verzamelaar haalden voedsel uit de natuur en maakten ook zelf alle werktuigen en wapens van bijv. steen, bot, hout maar gebruikten ook de huiden, spieren en ingewanden.

Werktuigen en wapens

Van scherpe stenen maakten ze:

pijlpunten, stenen messen en krabbers

Kleding en tenten maakten ze van:

botten, spieren en dierenhuiden

Van hout maakten ze:

handvatten, manden en visfuiken

0

• Wat: Maak opdracht 4 en 5 op blz. 14
• Hoe: alleen
• Hulp: leerstof blz. 14 en mevrouw de Vries
• Tijd: 7 min.
• Uitkomst: klassikaal bespreken
• Klaar: Lees de leerstof op blz. 14 en ga door met opdrachten 6 en 7

Hoe heet dit tijdvak?

1. Jagers en verzamelaars
2. Jagers en boeren
3. Boeren en Grieken
4. Jagers en vissers

Wat is het middel van bestaan van jagers en verzamelaars?

1. Handelen
2. Jagen en verzamelen
3. Alleen jagen
4. De landbouw

Waarom hadden de jagers - verzamelaars geen vaste woonplek?

Welke omschrijving past bij het begrip: nomaden?

1. Mensen met een vaste woonplaats
2. Mensen die in hutten wonen
3. Mensen die rondtrekken zonder vaste verblijfplaats
4. Mensen die alleen tijdens de vakanties rondtrekken

Welke omschrijving past bij het begrip: zelfvoorzienend?

1. Genoeg geld verdienen om alles wat nodig is in het leven te kunnen kopen.
2. Genoeg werk voor iedereen, zodat iedereen genoeg spullen heeft om te ruilen.
3. Niet alleen ervoor zorgen dat je zelf genoeg spullen hebt, maar ook veel verkopen.
4. Zelf zorgen voor alles wat nodig is om te leven.

Noem twee voorbeelden van werktuigen en wapens die de jagers-verzamelaars zelf maakten.

• Herhaling vorige les
• Kennen en kunnen
• Start 1.1 uitleg
• Zelfstandig werken
• Terugblik

Hoe heet dit tijdvak?

1. Jagers en verzamelaars
2. Jagers en boeren
3. Boeren en Grieken
4. Jagers en vissers

Wat is het middel van bestaan van jagers en verzamelaars?

1. Handelen
2. Jagen en verzamelen
3. Alleen jagen
4. De landbouw

Waarom hadden de jagers - verzamelaars geen vaste woonplek?

Welke omschrijving past bij het begrip: nomaden?

1. Mensen met een vaste woonplaats
2. Mensen die in hutten wonen
3. Mensen die rondtrekken zonder vaste verblijfplaats
4. Mensen die alleen tijdens de vakanties rondtrekken

Welke omschrijving past bij het begrip: zelfvoorzienend?

1. Genoeg geld verdienen om alles wat nodig is in het leven te kunnen kopen.
2. Genoeg werk voor iedereen, zodat iedereen genoeg spullen heeft om te ruilen.
3. Niet alleen ervoor zorgen dat je zelf genoeg spullen hebt, maar ook veel verkopen.
4. Zelf zorgen voor alles wat nodig is om te leven.

Noem twee voorbeelden van werktuigen en wapens die de jagers-verzamelaars zelf maakten.

•  Jagers en verzamelaars
• Samenleving
• Archeoloog
• Geschreven en ongeschreven bronnen

• Uitleggen wat een samenleving is.
• Uitleggen wat een archeoloog is en wat hij doet.
• Benoemen wat het verschil is tussen een geschreven bron en een ongeschreven bron.

Kennis van het verleden

Alles wat wij weten over het verleden komt van bronnen. 

twee soorten bronnen:

• geschreven bronnen

(bijv. dagboeken en kranten)

• ongeschreven bronnen

(bijv. werktuigen en grotschilderingen)

Prehistorie

In de prehistorie konden de mensen nog niet lezen en schrijven.  

De jagers-verzamelaars maakten grotschilderingen om hun verhalen te vertellen.

Duizenden jaren later hebben we de grotschilderingen ontdekt. Op deze manier weten wij ongeveer hoe zij leefden.

Archeologie

Wetenschappers die ongeschreven bronnen vinden, opgraven en bestuderen noemen we archeologen.

• Wat: Maak opdracht 6 t/m 9 op blz. 15 en 16
• Hoe: alleen
• Hulp: leerstof blz. 15 en mevrouw de Vries
• Tijd: 10 min.
• Uitkomst: klassikaal bespreken
• Klaar: Maak de herhaling van 1.1 op blz. 17 of de verdieping op blz. 18

Hoe noemen we de manier waarop mensen in een grote groep samenleven?

1. Zelfvoorzienend
2. Samenleving
3. Nomaden
4. Prehistorie

Wat doet een archeoloog?

Is dit een geschreven of
ongeschreven bron?

1. Geschreven bron
2. Ongeschreven bron

Hoe noemen we de periode waarvan geen geschreven bronnen zijn?

1. Prehistorie
2. Historie
3. Samenleving
4. Oudheid

Leg uit waarom er geen verschil tussen arm en rijk was in deze tijd?