Verlichting en Romantiek deel 2

• Nederlands
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerroute H
• Leerroute V
• Leerjaar 3,4

Verlichting en Romantiek deel 2

DE ACHTTIENDE EEUW

DE VERLICHTING

John Locke

1632 - 1704

De Verlichting begint in Engeland met John Locke

Opdracht 6

Maak een samenvatting van het filmpje en schrijf deze op in je periodeschrift

Titel: samenvatting John Locke grondlegger van het liberalisme en initiator begin Verlichting

DE VERLICHTING

• geeft de literatuur weer een nieuwe impuls
• ook wel rationalisme genoemd
• vrijheid, gelijkheid en broederschap
• ratio brengt verlichting in de duisternis van 
   maatschappelijke wantoestanden

Hoe werden verlichte ideeën verspreid?

• Door persoonlijke contacten
• Intensieve correspondentie
• Boeken (encyclopedie) en pamfletten
• En tijdschriften (zie dia hierna)

DE VERLICHTING

• In Nederland trekt
   vooral Justus van Effen
   de aandacht met zijn
   tijdschrift
  "De Hollandsche Spectator"

• Doel: invloed uitoefeningen op de publieke opinie én een democratische levenshouding propageren.  

DE VERLICHTING

Opdracht:

Maak van het filmpje aantekeningen

Schrijf dan daarna een samenvatting

Lees ook de tekst van Justus van Effen

Je krijgt voor het schrijven en

lezen vd tekst tien minuten

Opdracht

Maak ook van het volgende filmpje aantekeningen

Schrijf daarna een samenvatting

literaire uitingen in de 18e eeuw, het spectatoriaal tijdschrift

Het spectatoriaal tijdschrift behandelt allerlei vraagstukken op het gebied van godsdienst, politiek, literatuur etc.

Het is bedoeld voor een breed publiek / burgerij 

Van Effen had vooruitstrevende standpunten 

Een spectatoriaal tijdschrift is een tijdschrift waarin een spectator (=toeschouwer) commentaar geeft op van alles en nog wat, maar voornamelijk op het toenmalige heden (ontwikkelingen, politiek, nieuws) 

literaire uitingen in de 18e eeuw, het satirische tijdschrift

Over van alles en nog wat worden er grappen gemaakt, maar voornamelijk op het toenmalige heden (ontwikkelingen, politiek, nieuws)

literaire uitingen in de 18e eeuw, de encyclopedie

Doelen van de encyclopedie:

- de kennis bijeen te brengen die verspreid is over de wereld;

- er het algemene systeem van te laten zien aan onze tijdgenoten en dat door te geven aan de mensen die na ons komen;

- opdat de werken uit voorbije eeuwen niet nutteloos geweest zullen zijn voor de komende eeuwen;

- en opdat onze nakomelingen, beter onderlegd, tevens deugdzamer en gelukkiger worden;

De inhoud van de Encyclopédie kenmerkte zich door 

wetenschappelijke artikelen, die bedoeld waren om

 de mensen zélf te laten nadenken. 

De inslag van de Encyclopédie was rationalistisch, 

atheïstisch, sceptisch en materialistisch.

Waarom werd het lezerspubliek steeds groter?

• Door het openbaar onderwijs dat voor iedereen vanaf 1730 werd opengesteld
• Meer welvaart = meer geld voor boeken en scholing + meer tijd om te lezen
• Mensen vonden de wereld en nieuwe ideeën interessant 

Wat is het belangrijkste doel van de teksten in de tijd van de Verlichting?

• informeren, voorlichten
• kennis overbrengen 

literaire uitingen in de 18e eeuw

• zedenblijspel (toneelstuk) 
  
• essay of betoog
• spectatoriaal geschrift
• kindergedicht
• briefwisselingsroman

DE VERLICHTING

• de opvoeding van het kind is belangrijk
• geen onderdanigheid maar vrijheid
• in navolging van Jean-Jacques Rousseau
• zijn Betje Wolff en Aagje Deken pleitbezorgers
• en zeker Hiëronymus van Alphen

Overgang Verlichting naar romantiek

• Rond 1770 begint het gevoel weer een belangrijke plaats 
   in te nemen naar de buitenlandse voorbeelden van
• Goethe en Rousseau (filosoof, pedagoog en componist) 
• Nederlands: Betje Wolff en Aagje Deken belangrijk
• een vroege uiting van de romantiek

Bekijk het filmpje

https://www.literatuurgeschiedenis.org/schrijvers/wolff-en-deken

Durf het nieuwe (1880-1890)

Vanaf 1780 engageren schrijvers zich steeds meer: Wolff en Deken schrijven hun briefroman Sara Burgerhart, Rhijnvis Feith komt met 'Julia'.

www.literatuurgeschiedenis.org

Opdracht 8

Wat vind jij van Casanova?

Lees daarna kopie over opvoeding achttiende en negentiende eeuw

Wat vind jij van de opvoeding in de 18e eeuw?

Hoe verschilt deze van de opvoeding van nu?

Zou jij met je kinderen over de dood praten?

Je krijgt hier tien minuten voor en je schrijft minimaal tien regels in je schrift

Hiëronymus van Alphen

"Proeve van kleine gedigten voor kinderen"

moderne opvoeding

het kind moet zelf inzien wat het doen en laten kan

geen dwang

vrijere opvattingen over de opvoeding in brede kring

Het bekendste versje is "De Pruimenboom".

Hieronymus van Alphen

Opdracht 9

Proeve van kleine Gedigten voor Kinderen

Lees de kindergedichten

Wat valt je op?

Wat vind je van de gedichten?

Schrijf op in je periodeschrift en plak de plaatjes in

Je krijgt hier tien minuten voor

Waarom was kinderliteratuur populair?

- In het algemeen: vanwege de verlichtingsthema's

Proeve van kleine Gedigten voor Kinderen (Hieronymus van Alpen, 1747-1803)

Dit was populair omdat: 

-de les of het moraal dat het kind (de ik-figuur) zelf verwoordt

- eenvoudig taalgebruik

-makkelijke herkenbaarheid van  kinderlijke gevoelens, deugden en gebreken

- het aansluiten van de onderwerpen bij voor kinderen herkenbare zaken en gevoelens (studie-ijver, oprechtheid, gehoorzaamheid)

Welke deugden en karaktereigenschappen vond men in de 18e eeuw belangrijk voor kinderen

• gehoorzaamheid
• geloof in God
• eerlijkheid, oprechtheid
• braaf zijn; vlijtig zijn, je taken afmaken
• netjes eten; niet gulzig zijn, goede manieren 

Betje Wolff

Ze is een domineesvrouw.

Ze voelt zich aangesproken door
Rousseau die de vrijheid hoog in
het vaandel heeft staan en gaat schrijven.

Ze heeft hele andere ideeën dan van

een domineesvrouw wordt verwacht. 

Betje Wolff en Aagje Deken

Ze schrijven samen de

"Historie van mejuffrouw

Sara Burgerhart",

een briefwisselingsroman.

Het accent ligt op de vrijheid.

Geschreven met humor.

Samenvatting van "De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart"

Het is een briefroman geschreven door Betje Wolff en Aagje Deken, gepubliceerd in 1782. Het verhaal volgt de avonturen van Sara Burgerhart, een jonge vrouw uit de hogere klasse in het achttiende-eeuwse Nederland. Door middel van brieven tussen verschillende personages wordt het leven van Sara, haar familie en vrienden, en de sociale normen van die tijd verkend.

Het boek is een belangrijk werk in de Nederlandse literatuurgeschiedenis vanwege zijn kritiek op de hypocrisie en starheid van de maatschappij, en wordt beschouwd als een vroeg feministisch werk.