Luxor - Hofstelsel en horigen

• Geschiedenis
• Middelbare school

3.2 Hofstelsel en horigen

kenmerkend aspect:

De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid

Wie waren de Franken?

1. De Fransen, maar dan in de middeleeuwen
2. Een stam uit huidige regio Parijs
3. Een Germaanse stam die in de BeNeLux kwam rondhangen.
4. De volgelingen van Karel de Grote

Frankische (west-germaanse) samenleving

1. koning
2. krijgslieden (ridders) --> mengt met restjes Gallo-Romeinse elite --> dit wordt adel
3.  vrijen / vrije boeren. recht: deelnemen aan rechtsprekende vergaderingen. plicht: dienstplicht
4. horigen. Mogen het land van heer niet af, doen herendiensten. Krijgen in ruil bescherming. 
5. lijfeigenen. Directe knechten in dienst van heer, werken op domein van heer.

Wat is het hofstelsel?

Verandering

• Romeinse structuur valt gedeeltelijk weg
• Landbouwproductie daalt
• Kleine boeren stellen zich onder bescherming van grootgrondbezitter, gaan werken op het domein, en geven vrijheid en eigen grond op.
• Domeinen waren grotendeels zelfvoorzienend
• Domeinen waren tweeledig: land van heer, en hoevenland.
• Lange termijn: toename horigheid, afname vrije boeren --> maatschappij wordt hierarchischer, 

Hoe verhouden het hofstelsel en het feodale stelsel zich tot elkaar?

1. Het feodale stelsel is macro, hofstelsel micro
2. Het feodale stelsel is micro, het hofstelsel macro
3. Het feodale stelsel is opgebouwd uit talloze hofstelsels.
4. Het hofstelsel is opgebouwd uit talloze feodale stelsels.

EXAMENVRAAG: Bij de Franken was het gewoonte dat alle vrije mannen zitting hadden in
de lokale rechtbanken. Omdat er te weinig vrije mannen beschikbaar
waren, werd vanaf de negende eeuw de rechtspraak steeds meer
overgelaten aan scabini, meestal adellijke mannen.
Leg een verband tussen deze ontwikkeling en:
 de uitbreiding van het hofstelsel in deze tijd en
 de feodalisering van het bestuur.

Antwoord

maximumscore 2

Kern van een juist antwoord is:

• De uitbreiding van het hofstelsel ging samen met een toename van de

horigheid / een afname van het aantal vrije mannen dat beschikbaar

was voor de rechtbank 1

• Door de feodalisering van het bestuur nam de invloed van de edelen

toe (waardoor zij ook in de rechtbanken meer plaatsen op konden

eisen) 1

Gebruik bron 3.
Volgens sommige historici blijkt uit de bron een oorzaak van de toename
van de horigheid in de vroege middeleeuwen in West-Europa.
Geef aan welke oorzaak dat is en leg vervolgens uit waardoor de koning
deze toename van de horigheid zorgwekkend vindt. (3)

Antwoord

maximumscore 3

Kern van een juist antwoord is:

• Mannen die grond in eigendom hebben, worden bewust verarmd (door

oneerlijke maatregelen) zodat zij hun grond moeten afstaan (waardoor

ze horigen worden) 1

• De koning vindt dit zorgwekkend, omdat hierdoor het aantal vrije

mannen die dienstplicht kunnen vervullen afneemt / hierdoor minder

mannen hun militaire verplichting aan de koning nakomen, zodat de

macht van de koning onder druk komt te staan 2

Examenvragen uit het verleden

	I	II
2016	feodaal stelsel	islam
2017	feodalisme, betrouwbaarheid bron	hofstelsel, feodalisering
2018	bruikbaarheid bron	kenmerken middeleeuwen
2019	KA noemen uit vroege en late middeleeuwen	hofstelsel, horigheid

Heb je een vraag? Typ het hier