Paragraaf 1.2 Gesteente verandert

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Paragraaf 1.2 

Gesteente verandert

Leerdoelen 

1. Je weet het verschil tussen mechanische en chemische verwering 

2. Je begrijpt hoe het klimaat invloed heeft op chemische verwering

3. Je kunt uitleggen hoe kalksteengrotten onstaan. 

0

Exogene krachten

Krachten door: wind, water, ijs, zwaartekracht en temperatuur

Gevolgen:

verwering

erosie

sedimentatie

Mechanische verwering

Gesteente valt uiteen zonder dat de samenstelling van het gesteente verandert. 

Er zijn 3 soorten: 

Vorstverwering

Biologische verwering

Temperatuursverschillen 

Mechanische verwering

De plantenwortels groeien tussen de steen. Plantenwortels groeien en zetten uit. Daardoor drukken ze de steen uit elkaar.

Vorstverwering

Chemische verwering

Bij deze verwering verandert de samenstelling van de chemie tijdens het uiteenvallen van het gesteente. 

Voorbeeld: ijzerdeeltjes gaan roesten. 

Een puinhelling 

Chemische verwering

Chemische verwering

Kalksteen

1 Is ontstaan door samenpersen van resten van zeedieren

2 Kalksteen lost sneller op in zuren

3 Kalksteen is een zogenaamd 'zacht' gesteente.

4 De grotten in Zuid-Limburg bestaan uit kalksteen

Klimaat en chemische verwering 

In een warm en vochtig klimaat gaat chemische verwering sneller

In een koud en droog klimaat gaat chemische verwering langzaam

Karstgebieden

Gebieden van kalksteen worden ook wel karstgebieden genoemd. 

Door zuren zijn grotten ontstaan.

Aan de slag

Maak opdracht 2 - 3 - 5 - 8

Vraag 2A

Bekijk bron 11 en 12

Wat is het verschil tussen mechanische verwering en chemische verwering?

• Bij mechanische verwering verbrokkelt het gesteente en bij chemische verwering verandert ook de samenstelling.

Vraag 2B

Waarmee reageert het gesteente bij chemische verwering?

• Vocht en zuurstof.

Vraag 2C

Welke invloed heeft de temperatuur op de snelheid van chemische verwering?

• Hoe hoger de temperatuur, hoe sneller de chemische verwering.

Vraag 2D

Leg uit waarom grotten wel in kalksteen ontstaan en niet in graniet.

• Kalksteen kan wel oplossen met behulp van water en zuren, maar graniet niet.

Vraag 3A

Welke bronnen laten de gevolgen van chemische verwering zien?

• Bron 11 en 12.

Vraag 3B

Welke twee manieren van mechanische verwering hebben op de steen met de boom in bron 10 ingewerkt?

• Eerst is water in een spleet gaan bevriezen, waardoor de spleet steeds groter werd. Daarna hebben de wortels van de boom de steen verder uit elkaar gedrukt.

Vraag 3C

Stenen die opgewarmd worden door zon zetten uit / krimpen.

• zetten uit

Water dat bevriest zet uit / krimpt.

• zet uit

Vraag 3D

Wat hoort bij elkaar?

Vraag 3E

Bij welk gevolg is sprake van chemische verwering?

• Bij het oplossen van delen van het gesteente.

Opdracht 5

1. De bergtop bestaat uit zacht gesteente. Onjuist
2. Onder aan de helling ligt verweerd gesteente. Dit gesteente is hard. Juist.
   
3. Het gesteente is verbrokkeld door de werking van mechanische verwering. Juist.
   
4. Het verweerde gesteente is onder aan de helling terechtgekomen door wind en water. Onjuist.
   
5. Het verweerde gesteente is onder aan de helling terechtgekomen onder invloed van zwaartekracht. Juist.
   

Vraag 8A

Leg uit wat het verschil is tussen mechanische en chemische verwering.

• Bij verwering wordt het gesteente kapotgemaakt. Bij chemische verwering lost het gesteente op en verandert van samenstelling.

Vraag 8B

Wat zijn de gevolgen voor een gebergte als hier verwering plaatsvindt?

• Het gebergte wordt door de verwering afgebroken en wordt lager.

Vraag 8C

Verklaar waarom chemische verwering in een tropisch klimaat snel gaat.

• Daar is de temperatuur hoog en er is veel vocht.

Vraag 8D

Bekijk bron 12. Leg uit hoe de grotten hier ontstaan zijn.

• Water met het zuur van plantenwortels sijpelt door de spleten naar beneden. Het zure water lost het gesteente op, waardoor grotten ontstaan.