M1: 5,1 Werken in de stad

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, t, mavo
• Leerjaar 1

Welkom in de geschiedenisles!

Binnenkomst opdracht:

Maak de gegeven opdrachten in stilte, klaar? Lees blz. 90.

Wat gaan we doen vandaag?

• Lesdoelen
• Herhaling 
• Werken in de stad
• Opdrachten
• Afsluiting  
  

Lesdoelen

Aan het eind van deze les:

• Kun je uitleggen en verklaren waar en waarom er nieuwe steden ontstonden in de middeleeuwen.

• Kun je uitleggen waarvan men in de stad leefden.

• Kun je uitleggen hoe je een meester van een gilde kon worden.

• Kun je uitleggen welke voordelen het samenwerken in de Hanze met zich meebracht.

Benoem één reden om op kruistocht te gaan.

Tijd van Grieken en Romeinen

(500 v. Chr. - 500 n. Chr.)

Tijd van Monniken en Ridders

(500-1000)

(Vroege Middeleeuwen)

Tijd van Steden en Staten

(1000-1500)

(Late Middeleeuwen)

1492: Columbus 'ontdekt' Amerika

(Einde van de Middeleeuwen)

⚓️

476: Val van het West-Romeinse Rijk

(Begin van de Middeleeuwen)

🔥

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

(1500-1600)

Tijd van Regenten en Vorsten

(1600-1700)

Tijd van Pruiken en Revoluties

(1700-1800)

1000: Vanaf het jaar duizend ontstaan er grotere steden in Europa, dit gebeurt langs handelsknooppunten!

Waar ontstaan nieuwe steden vooral?

1. Op plekken waar veel klei is, dit is nodig om huizen te bouwen
2. In de buurt van kastelen of kloosters voor bescherming
3. In grote weiden, daar is immers genoeg ruimte
4. Bij kruispunten en rivieren

Leg in je eigen woorden uit waarom nieuwe steden in de nieuwe middeleeuwen ontstaan.

Noem een aantal voorbeelden van ambachten in de middeleeuwen

Steden ontstaan

• Wat valt je op als je naar de steden kijkt?

Schrijf op wat je nog weet over het woord gilde

De Nederlanden

• Nederland als één land bestond nog niet in de Middeleeuwen
  

• Er waren veel kleine gebieden, die bij elkaar 'De Nederlanden' heetten.

• In die gebieden was een heer, edelman, (bijv. graaf of hertog) de baas

De Nederlanden maakten deel uit van het Rooms-Duitse Rijk. De graven en hertogen in Nederland waren officieel leenmannen van de Duitse keizer, maar die had meestal niet meer veel macht over zijn leenmannen. In 1018 werden de legers van de Duitse keizer zelfs verslagen door te troepen van de graaf van Holland.

Late Middeleeuwen

• Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

• Het is 'veiliger' en 'rustiger'
• Er komt meer handel
• Geld komt weer terug
• Bevolking groeit

• Er ontstaan steden

• Macht van de steden neemt toe
• De adel krijgt (soms) minder macht

Dit is een plattegrond van Zwolle in de Middeleeuwen. Je ziet dat de kerk een centrale plek heeft in de stad en dat er dankzij de muur en de gracht veel bescherming is.

Verbeteringen in de landbouw

Rond het jaar 1000

• Drieslagstelsel
  
• IJzeren ploeg
• Halsjuk

Welke beroepen bestonden er in de middeleeuwen?

Stel de vraag: welke beroepen bestonden er in de middeleeuwen?

Nabespreken werkblad 

Werkblad

• Beantwoord de vragen van het werkblad
• Sla deze opdracht op in de documenten.
• Upload deze in je LOB-paspoort. 

Werken in een gilde

• Omdat de oogst groter wordt, hoeft niet iedereen meer boer te zijn: er ontstaan andere beroepen: ambachten
• Mensen met hetzelfde ambacht zitten in een gilde.
• De gilde maakten afspraken: 

1. Het gilde controleerde ook de kwaliteit van de producten
   
2. Ze stelde samen een verkoopprijs vast.
3. Bij ziekte en overlijden kreeg het gezin hulp van het gilde.
4. Maakten samen afspraken over de opleiding van leerlingen en gezellen

De meeste gilden hadden een prachtig gildehuis. Hier werden, behalve vergaderingen, ook feesten gehouden. Heel het leven draaide om het gilde.

Voorbeelden van ambachten in een middeleeuwse stad:

- smid

- bakker

- timmerman

- meubelmaker

- brouwer

- kleermaker

Van leerling 

tot meester

• Je mag alleen een eigen bedrijf hebben, als je lid van een gilde bent.
  

• Hiervoor moet je eerst meester worden:

1. Je begon al erg jong als leerling;
2. Daarna werd je gezel;
3. En pas als je meesterproef had gedaan kon je meester worden. Je was dan vaak al ver boven de 30 jaar!

Middeleeuwse ambachtslieden aan het werk.

Een voorbeeld van een meesterproef.

Om meester te worden moest een poort worden gemetseld.

Wanneer mag iemand zelf een bedrijfje starten in een stad gedurende de middeleeuwen?

1. Als diegene van adel is.
2. Als deze lid is van de gilde in de stad.
3. Alleen de burgermeester mag een bedrijf beginnen.
4. Als er genoeg handel is in de stad.

Leg in je eigen woorden uit wat een gilde is.

De Hanze

• De meeste steden hadden een plein, waarop markten werden gehouden.
• De belangrijkste markt was de jaarmarkt, die een paar weken duurde.
• Veel handelaren reisden van jaarmarkt naar jaarmarkt.

• Hanze: Een groep steden in Europa die samen werkte om meer handel te krijgen. 

Dit is een plattegrond van Deventer, een van de Hanze-steden.

Verbondsbrief uit 1418 tussen steden en ridders van het Kwartier van Nijmegen: een dergelijk document ontbreekt voor het ontstaan van de Hanze.

Bron: Regionaal Archief Nijmegen, Stadsbestuur Nijmegen, inv. nr. 3974.

Jaarmarkt in Parijs begin 15e eeuw

https://www.hanzesteden.org/wat-was-de-hanze/

Kaart waarop alle Hanze-steden te zien zijn. De steden van de Hanze lagen vooral in Duitsland. Hier in Nederland waren onder andere de IJsselsteden Kampen en Deventer lid van de Hanze. 

Handelaren van Hanzesteden hadden allerlei voordeeltjes als ze handelden in elkaars steden. Ze betaalden bijvoorbeeld minder tol en belasting. 

Welke voordelen had het samenwerken in de Hanze?

Blij met de stad!

• Alle inwoners van een graafschap moesten gehoorzaam zijn aan de heer.
  
• Ook de inwoners van steden, maar die wilden liever eigen baas zijn

• De heer vond een machtige en rijke stad helemaal niet erg: al die rijkdom!
• Stadsrechten = Afspraken die gemaakt zijn tussen de inwoners van de stad en de heer 

De stad Dordrecht kreeg in 1220 stadsrechten van graaf Willem I van Holland. Daarmee is het één van de oudste steden van Nederland

Stadsrechten

1. Een stad met stadsrechten mag een stadsmuur bouwen
2. De stad mag zelf rechtspreken, maar een ambtenaar (de schout) van de heer moet wel aanwezig zijn en een deel van de boetes is voor de heer
3. De stad mag zijn eigen munt slaan
4. De inwoners van een stad waren vrije poorters (geen bezit van de heer, hiervoor moest wel eerst een geldbedrag worden betaald)

• In ruil voor deze rechten moet de stad belasting betalen

In het jaar 1220 kreeg de stad Dordrecht stadsrechten. 

Dit is wat we over hebben gehouden van dat document. 

https://haagsgemeentearchief.nl/ontdek-de-stad/verhalen-van-de-stad/stad-of-dorp

Controle

Paragraaf 5,5 - Op kruistocht 
Opdrachten: 1, 2, 5, 6, 8, 10
LB blz. 92 en 93
WB blz. 177 t/m 182

Opdrachten

Paragraaf 5,1 - Werken in de stad
Opdrachten: 2, 3, 5, 6, 7
LB blz. 84 en 85
WB blz. 158 t/m 163

Klaar? laat dit weten aan je docent

Schrijf deze opdrachten in agenda.

Leg in je eigen woorden uit waarom nieuwe steden in de late middeleeuwen ontstaan. (2)

Gildenopdracht 

• In groepjes
  
• Op een A4
• Online kun je de opdracht vinden in het geschiedenis uur, magister

• Wat moet je doen? (lees de opdracht goed door!)

1. Naam van je gilde
2. Logo van je gilde
3. Regels van je gilde

Afsluiting

Aan het eind van deze les:

• Kun je uitleggen en verklaren waar en waarom er nieuwe steden ontstonden in de middeleeuwen.

• Kun je uitleggen waarvan men in de stad leefden.

• Kun je uitleggen hoe je een meester van een gilde kon worden.

• Kun je uitleggen welke voordelen het samenwerken in de Hanze met zich meebracht.

Fijne dag!

Rond het jaar 1000 groeiden de oogsten snel. Welke oorzaak had dat?

1. De boeren hadden geleerd het land te bemesten.
2. De boeren lieten hun kinderen meehelpen op het land.
3. Er kwamen steeds meer boeren, omdat de mensen in steden ook moesten eten
4. De boeren gebruikten betere werktuigen.

Het gilde controleert de kwaliteit en de prijs van de producten die de gildeleden maken.

1. Waar
2. Niet waar

Als een gildelid ziek is, zorgen de andere leden voor hem en zijn gezin.

1. Waar
2. Niet waar

Een boer is een ambachtsman

1. Waar
2. Niet waar

Een timmerman is een ambachtsman

1. Waar
2. Niet waar

Een marktkoopman is een ambachtsman

1. Waar
2. Niet waar

Een zilversmid is een ambachtsman

1. Waar
2. Niet waar

Als je goed genoeg was, moest je de ????
afleggen. Dat was een soort examen. Als je slaagde, mocht je lid worden van het gilde.

Welk woord moet er op de vraagtekens staan?

1. gilde
2. meester
3. meesterproef
4. leerling

Video

Canonclips: De Hanze

00:21-00:26