Instructieuur over leessmaak - week 2 les 1

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Mooi Nederland(s)

Smaak is vaak een voorkeur die je hebt voor iets. Die voorkeur kun je eigenlijk niet bediscussiëren. Je kunt wel in discussie gaan over de redenen waarom iemand tot een oordeel komt. 

Ik vind het schilderij...

1. ...prachtig.
2. ...niet zo mooi.

Achtergrond: 

Het schilderij is gemaakt door Chagall, een van de belangrijkste schilders van de laatste honderd jaar. Veel andere schilders zijn geïnspireerd door dit werk en tevens is het een voorzichtige wending richting het kubisme. 

Het schilderij verbeeldt een gevoel van nostalgie van de schilder naar het dorp waarin hij is geboren en dat hij heeft verlaten om een groot schilder te worden in Parijs.  Ook lijkt hij iets te zeggen over de onderdrukking van Joden (zie figuren op achtergrond). De violist lijkt vrolijkheid te brengen, maar de dame op de achtergond lijkt te vallen, dus zo vrolijk is het allemaal niet.

Ook is het spel met het perspectief heel bijzonder, kijk maar eens naar de voeten van de violist. Mooi ook is de verdeling van kleur: zwart-bruin-goud en de vlakverdeling van kleur.

Ook bijzonder: de schilder was arm, en dus heeft hij uit nood dit schilderij op een geblokt tafellaken geschilderd. Het lijkt alsof hij dat grid gebruikt heeft voor het patroon van de daken en de kleur in de jas.

Ik vind het schilderij nu

1. ...iets mooier dan hiervoor
2. ...minder mooi dan hiervoor
3. ... onveranderd mooi
4. ...nog steeds niet mooi

Ik vind de foto...

1. ...bijzonder.
2. ...heel vreemd.

Deze foto is een zelfportret van Erwin Olaf, dat hij maakte om uitdrukking te geven aan het beklemmende gevoel dat de lockdowns (quarantaine) hem gaven. 

De foto toont vooral leegte, wat een verbeelding moet zijn van de leegte van de fotograaf. 

De fotograaf heeft niemand in zijn studio, hij is zijn enige object geworden om vast te leggen. Je ziet in de foto dat hij wordt vastgelegd door een camera: een foto van iemand die een foto van zichzelf maakt. Maar wie maakt dan deze foto?

De persoon lijkt duidelijk aangeslagen door de leegte, getuige zijn houding.

Bijzonder is ook dat schaduw en de persoon een cirkel vormen. Dat is bewust, zo ontstaat een soort versmelting van de persoon en de muur. Ook de hoed en de muur hebben dezelfde kleur aangenomen, het gezicht ook.

De muur waar de persoon tegenaan staat is overduidelijk neergezet. Dat geldt ook voor de achterwand. Het zijn geen muren die er altijd hebben gestaan. Bedoelt de fotograaf daarmee uit te drukken dat corona muren heeft opgetrokken die je isoleren? 

Met deze kennis vind ik de foto...

1. ...bijzonderder.
2. ...nog steeds heel vreemd.

Weten maakt waarderen soms beter

Als je weet waarop je kunt letten om tot waardering te komen, is het makkelijk om een oordeel te geven. Daarom leer je bij Nederlands verschillende soorten waarderingsargumenten kennen:

- over taal

- over opbouw

- over gevoel tijdens het lezen

- over normen en waarden 

- over personages

- over gebeurtenissen

- over spanning

- over de werkelijkheid in het boek versus de werkelijkheid

- over originaliteit

"Ik vind dit dus echt een heel stom boek. Het is zo lastig geschreven, alsof de schrijver steeds op zoek is gegaan naar moeilijke woorden om te gebruiken:  'Gelijkmatig als ruimteschepen bewogen de cabines vol toeristen zich over de lange brede weg naar het zuiden.' Waarom zegt de schrijver niet gewoon: 'Het was druk op de Route du Soleil'.?"

"Wat is echt leuk vond was om te lezen vanuit de moordenaar. Dat zie je niet zo vaak. Lemorne  was echt knettergek met al zijn testjes en pogingen om vrouwen te ontvoeren. Vooral het moment waarop hij zichzelf drogeert met Chloroform is bijzonder. Dan wil je wel echt graag iemand doden." 

"Steeds dat heen en weer gespring van de ene persoon naar de andere vond ik lastig. Ook vlieg je steeds door de tijd heen. Heb je net gelezen dar Saskia ontvoerd is, ben je in het volgende hoofdstuk ineens acht jaar verder in de tijd en in het hoofdstuk daarna ben je zestien jaar eerder, bij de jeugd van Lemorne. Vreselijk onrustig." 

Beoordelingswoorden

Luister en kijk in stilte, geen oogcontact met klasgenoten maken.

Je hoeft iets niet mooi te vinden om toch de kwaliteit te kunnen zien. 

"Muziek is knap gespeeld, het muziekstuk is goed gecomponeerd, de zangeres zingt geweldig, maar toch raakt het geheel mij niet. Ik houd niet zo van klassieke muziek."

"Muziek is knap gespeeld, het muziekstuk is goed gecomponeerd, de zangeres zingt geweldig, maar toch raakt het geheel mij niet."

Het omgekeerde is ook waar:

"Iets hoeft geen kwaliteit te hebben om het toch te waarderen."

Conclusie

- Voor het beoordelen (en waarderen) van verhalen hoef je niet per se een groot lezer te zijn.

- Je kijkt naar de verschillende aspecten van een verhaal om tot een oordeel te komen: vorm, taal, spanning, realiteit, personages, de verhaallijn, etc.

Verborgen doelen deze les

- Je weet wat persoonlijke smaak is en je kunt beoordelingswoorden gebruiken om die te duiden.

- Je weet dat je kunstuitingen op verschillende niveaus kunt beoordelen en waarderen.

- Je weet dat kennis over technieken en achtergronden de waardering van een kunstwerk kunnen veranderen

Werk aan opdracht 1 t/m 6 uit het ibook 'Het debuut van het jaar'. 

Lees alle uitleg en theorie die je in het eerste hoofdstuk tegenkomt.