Training - Formatief handelen

• Communicatie
• HBO
• Beroepsopleiding
• Studiejaar 1-4

Naam trainer

Formatief handelen

Training

datum

Tekst

Klik hier voor een poster voor het model Feed up, Feedback en Feed forward 

Even voorstellen

• Kahoot!
  
• Jullie
  
• Naam
  
• Naam van de school en aantal jaren werkzaam

Stel jezelf voor. Kies hiervoor een vorm die bij je past. Laat ook zien dat je uit het onderwijs komt en dat je expert bent op dit gebied. 

Ook docenten zich voor laten stellen. 

• Naam
  
• Vak
• Aantal jaren werkzaam op deze school
• Gebruikte digitale tool voor formatief evalueren 

Wat hoop je deze training te leren?

Doelen

Aan het einde van de training kun je:

1. Het verschil tussen formatief en summatief uitleggen
2. Uitleggen welke vijf fases bij een formatief proces terugkomen
3. Op cyclische wijze formatief handelen vormgeven in je les

Inhoud training

• Over formatief handelen
• Een model voor formatief handelen (FH)
• Pauze
• Vervolg - model FH
• Aan de slag
• Afronding

Disclaimer

Deze module is mede tot standgekomen in samenwerking met Stichting Leerplan Ontwikkeling. De hoor- en werkcolleges (PowerPoint) en de online toolkit zijn gebruikt bij de totstandkoming. Hierdoor kunnen deze gelijkenissen bevatten. 

Aanleiding

Waarom formatief handelen?

Gesprek met de groep. Waarom zou je formatief handelen? Wat hoop je dat het oplevert? 

Voorbeelden 

• Focus op langetermijnleren
• Meer werken vanuit leerdoelen (of loskomen van de methode)
• Toetsdruk verminderen
• Eigenaarschap van leerlingen vergroten

Pauze

Over formatief handelen

Formatief handelen heeft een positief effect op leren. En is gebaseerd op wat we weten over het leren vanuit de wetenschap. 

Leerlingen betrekken en actieve verwerking van het leren van leerlingen staat centraal. 

Wat is formatief handelen voor jou?
(geef een definitie)

"Alle activiteiten die leerlingen en docent uitvoeren om leerlingreacties te ontlokken, te interpreteren en te gebruiken om betere beslissingen te maken over vervolgstappen”

(Black & Wiliam, 2009)

Summatief vs. formatief

• Summatief: Beoordelen van het leren van de leerling bijv. Selecteren, classificeren, plaatsen of certificeren
• Is het eindpunt van het leren

• Formatief: Beoordelen van het leerproces bijv. voortgang bijhouden, ontwikkeling tav leerdoelen bijhouden, onderwijs aanpassen aan behoeftes
• Is het startpunt van het leren

Toetsrevolutie (Sluijsmans & Kneyber, 2016):

"[...] een toets kan van zichzelf niet formatief zijn; het is geen inherente eigenschap van een toets (p. 10).”

Formatief toetsen, evalueren of handelen?

Vragen, opmerkingen of onduidelijkheden?

Over formatief evalueren

• Docent en leerling: Continu feedback geven en ontvangen om het leren in de school te verbeteren
• Formatief handelen kán leiden tot meer motivatie, eigenaarschap en zelfregulatie bij leerlingen

Bronnen

(Stobart, 2008; Van der Ploeg & Van Engen, 2017).

Energizer

Looking around

Touch Blue energizer voor online meetings

https://www.sessionlab.com/blog/online-energizers/#fun-online-energizers

Pauze

Drie stellingen...

Laat deze eventueel achterwege. Bepaal aan de hand van de input, voorkennis en beginsituatie of het nodig is om misconcepten aan de kaak te stellen. Daarvoor zijn deze stellingen.

Wanneer je gebruikmaakt van rubrics noem je dit formatief handelen

1. Eens
2. Oneens

Een toets is formatief als hieraan geen cijfer verbonden is

1. Eens
2. Oneens

Formatief handelen staat gelijk aan feedback geven

1. Eens
2. Oneens

Wellicht is het je opgevallen: dit is al een vorm van formatief handelen. Ik inventariseer wat jullie al weten ten aanzien van het onderwerp. Zo kan ik het tempo en de inhoud aanpassen op jullie niveau. 

Een FE-model

Het FE-model

Het FE-model is er één van velen. Een bekend model is die van William (feedback, feed up en feed forward). Dit model is ook impliciet in het FE model van Gulikers en Baartmans zichtbaar. 

Indien enkele docenten dit model waarderen/kennen, kun je ervoor kiezen om dit model te koppelen aan het FE-model van Gulikers & Baartman (2017). 

Ken je al theoretische modellen?

Theoretische modellen zijn niet zaligmakend. Sterker nog: hoe verder je komt in FH, hoe minder je dit gebruikt.

Vooral aan het begin biedt het wel handvatten. Het helpt een gemeenschappelijke taal te creëren. Hierdoor kun je met collega's, schoolleider en externen makkelijker over leren praten. 

Animatie over Formatief handelen

Gulikers, J. T. M., & Baartman, L. (2017). Doelgericht professionaliseren. Formatief toetsen met effect! Wat DOET de docent in de klas?: Eindrapport NRO-PPO overzichtsstudie dossiernummer 405-15-722. NRO.

Enkele opmerkingen

• Het is één van de vele modellen
• Het model is gebaseerd op het handelen van de docent
• De samenhang tussen alle fases uit het model is belangrijk
  
• Het model is cyclisch 
  (geen 'rigide' stappenplan)



• De mini-cyclus: 2-3-5
• Snel schakelen tussen fases (2-3-2-3-5)
• Fase 1 en 5 worden het minst vaak toegepast. Vergeet deze dus niet... ;)  

Pauze

Pauze

1 uur!

1. Animatie over fase 1

In tijdnood kun je deze overslaan en als huiswerk meegeven. 

Je kunt ook alleen het filmpje laten zien en er zelf niet lang(er) bij stilstaan. 

Voorbeelden

• Niet per se begin van de les
• Leerdoelen
  (vormen de kern)
• Succescriteria bepalen
• Samen met de leerling

Rubric

Digitaal component >>> leerlingen in break-out rooms zelf succescriteria laten opstellen.

Nederlands: betogen laten vergelijken (slecht, matig en goed betoog)

Engels: voorbeeld van slechte, redelijke en goede uitspraak vergelijken en succescriteria bij laten maken.

Bij een vak als wiskunde is het niet altijd verstandig om de leerdoelen tijdens de eerste les al te verstrekken. Het is boeiender om eerst een opgave waarin verschillende bewerkingen zitten, door te nemen en leerlingen het juiste antwoord te laten ‘raden/bedenken’ en pas later in het proces de leerdoelen expliciet te maken.

Animatie over fase 2 + 3

In tijdnood kun je deze overslaan en als huiswerk meegeven. 

Je kunt ook alleen het filmpje laten zien en er zelf niet lang(er) bij stilstaan. 

Voorbeelden

• Meteen inzicht
  
• Vorm: Wisbordje
• Vorm: Digitale middelen
• Vorm: methode


• Voorbeeld Economie: 
  entrycards of exitcards

Voorbeeld Entrycard

Voorbeeld Exit-ticket

Jullie weten als leraar welke fouten leerlingen vaak maken. Houd dit in je achterhoofd en maak gebruik van je kennis.

Bijv. vergelijking oplossen met de balansmethode: antwoorden in a, b, c, d  óf antwoord laten opschrijven (open vraag). 

Verschillende uitwerkingen van een vergelijking geven (of van een ander complex wiskundig begrip). En leerlingen laten kiezen welke de beste is (door wisbordjes of online tool). 

Digi-voorbeelden

• Socrative (laten zien)
  
• Microsoft Forms
• Kahoot!
  
• LessonUp
  
• Exit-ticket (Exitticket.com)
  
• Whiteboard.fi
• (digitale) Methodetoets
  
• Klassikale vraag stellen, antwoord in chat...
  

Jullie weten als leraar welke fouten leerlingen vaak maken. Houd dit in je achterhoofd en maak gebruik van je kennis.

Bijv. vergelijking oplossen met de balansmethode: antwoorden in a, b, c, d  óf antwoord laten opschrijven (open vraag). 

Verschillende uitwerkingen van een vergelijking geven (of van een ander complex wiskundig begrip). En leerlingen laten kiezen welke de beste is (door wisbordjes of online tool). 

Wie kent nog meer voorbeelden?

Voorbeelden

• Welke misconcepten heb je gezien?
• Welke vaardigheden missen de leerlingen nog?
• Waar zitten de kennis-hiaten?
• Welke fouten had je wel én niet verwacht?
• Wat betekenen de fouten voor het vervolg?

Voorbeeld

Animatie over fase 4 + 5

In tijdnood kun je deze overslaan en als huiswerk meegeven. 

Je kunt ook alleen het filmpje laten zien en er zelf niet lang(er) bij stilstaan. 

Voorbeelden

• (onmiddellijke) Feedback
• Onverstandige strategie: (alleen) het antwoord geven
  


• Bijvoorbeeld: "Welke denkfout maakte je?"
• Voorbeeld: Nederlands
• Geef aan wat en hoe
• Geef gelegenheid om te verbeteren (!)

Feed-up, feedback, feed-forward

Nederlands

Een andere manier van feedback geven is je commentaar niet op het werk zelf schrijven, maar op losse strookjes. Je deelt de leerlingen in groepjes van vier in en geef de schrijfproducten en het commentaar terug. Leerlingen moeten het juiste commentaar bij ieder schrijfproduct vinden.

Voorbeelden

• Afwijken van het lesplan


• Vervolgstappen voor de volgende keer bepalen
• Differentiëren 
• Andere vormen (video's, mondelinge uitleg, animaties, betekenisvolle voorbeelden, werkvormen)

Of: leerlingen aan elkaar laten uitleggen 

In de ELO aanvullende instructiefilmpjes delen. YouTube-filmpjes of eigen materiaal bijv. 

Samenvatten

1 uur en 45 minuten

Zijn er vragen of onduidelijkheden?

Hoe zitten jullie er bij? Zin om aan de slag te gaan of juist murw geslagen?

Wie kan een samenvatting geven? Wat blijft bij je hangen?

Wat blijft hangen? Waar wil je mee aan de slag?

Een persoonlijk 'leerdoel' laten formuleren. Wat sprak je aan, en waar ga je mee aan de slag? Leg daar je focus op in de voorbereiding van je (formatieve) les. 

Of andere werkvorm

(Bijvoorbeeld, geef een samenvatting aan je buurman of buurvrouw, laat hem of haar aanvullen)

Welke docentactie hoort bij welke fase?

Fase 1

Fase 2

Fase 3

Fase 4

Fase 5

Laat leerlingen actief hun eigen werk en elkaars werk vergelijken

Stimuleert groepsdiscussies om zicht te krijgen op bijv. onbegrip of misconcepties

Durft af te wijken van voorgestructureerd curriculum of lesplan

Gebruikt concrete voorbeeldproducten

Laat leerlingen elkaar feedback geven en biedt hier een heldere structuur voor

Aan de slag

Doe de zelfscan

Klik hier 

Doe de zelfscan in de online leeromgeving. Bepaal je focuspunt. 

Eindopdracht

• Kies een leerdoel en één klas voor aankomende week
• Beschrijf de vijf fases voor deze les (of lessenreeks)
• Gebruik hiervoor het format 'Lesvoorbereidingsformulier' als je dit fijn vindt
• Geef de les voor de feedbacksessie

Klik hier om het format te downloaden.

X aantal minuten voor geven om een start te maken.

Met welk leer- of lesdoel ga je aan de slag?

Verder leren

• Podcast: LLEARN
• Podcast: Toetsen om van te leren
• Animatie: Formatief evalueren (SLO)

• Boek: Formatief handelen, van instrument naar ontwerp
• Boek: Feedback in de klas

Klik hier om het format te downloaden.

Link naar het evaluatieformulier

Evalueren

Ga naar dit webformulier en vul de evaluatie in. Alvast bedankt!