18/10 4.2 Stimulerende Steden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

4.2 Stimulerende Steden

Leerdoelen

KA de opkomst van handel en ambacht legde de basis voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving

1. Ik kan uitleggen hoe de ontginning van land en nieuwe landbouwtechnieken bijdroegen aan de groei van de landbouwproductie.

2. Ik kan beschrijven hoe de specialisatie in landbouw en ambachten leidde tot de ontwikkeling van markten en steden.

3. Ik kan uitleggen hoe de toename van handel en ambacht de basis legde voor een samenleving waarin zowel landbouw als stedelijke activiteiten belangrijk waren.

4. Ik kan beschrijven hoe steden rechten en privileges kregen en welke impact dit had op de stedelijke bevolking.

5. Ik kan voorbeelden geven van hoe samenwerkingsverbanden zoals gildes en handelsnetwerken de economische groei en urbanisatie stimuleerden.

Wat was het leenstelsel?

1. Een stelsel waarbij een leenheer land uitleende aan horigen
2. Een stelsel waarbij de koning zijn land onder de geestelijkheid verdeelde
3. Een stelsel waarbij een leenman zijn land aan een leenheer uitleende
4. Een stelsel waarbij een koning zijn land uitleende aan zijn ridders

Het leenstel is een:

1. Politiek-bestuurlijk systeem
2. Economisch systeem
3. Sociaal systeem
4. Cultureel systeem

Wat is een verschil tussen het leenstelsel en het hofstelsel?

Bij het leenstelsel ...

1. heb je machtsverschillen en bij het hofstelsel niet.
2. gaat het over boeren en bij het hofstelsel gaat het over koningen, graven en hertogen.
3. gaat het over het bestuurlijk systeem, maar bij het hofstelsel is een economisch systeem.
4. zijn er horigen en domeinen en bij het hofstelsel zijn die er niet.

Landbouwverbeteringen

Hogere landbouw-opbrengstem

- Werktuigen/gereedschappen (halster, eg) veranderen

- Paard als trekdier

-Ontginnen woeste gronden 

- Drieslagstelsel

Mogelijkheden

- Meer oogst: ruimte voor handel 

- Landbouwspecialisatie

- Ambachtslieden

- Bevolking groeit

- Ambachtsnijverheid

Agrarisch-urbane samenleving

Steden

Lokaal ontstaan steden (stadsrechten)

Waar ontstaan ze?

- Eerder al steden (Rome, Parijs)

- Kruising belangrijke waterwegen

- Bescherming 

- Economische activiteit (kastelen, kloosters - Leiden)

Stadsrechten

Edelen geven steden speciale rechten: 

stadsrechten

(op het gebied van bestuur, rechtspraak en economie)

Voorrechten = privileges

Inwoners -= burgers (poorters)

Voordelen ...

Voordelen voor edelen 

- niet meer afhankelijk van landbouwopbrengst

- Belasting (versterking militaire macht)

- Vertegenwoordiger in stadsbestuur

Sommige 'horigen' mochten nu land verlaten

1 jaar in de stad: vrijheid

Stad

- economische ontmoetingsplaats

- privilege: markt, jaarmarkt

- bezoekers moeten tol betalen

Steden aan kust/rivieren ook handel met plaatsen verderop 

Belangrijke 

steden

Italiaanse steden

(Genua, Venetië, Florence)

- specerijen, zijde 

Hanze:

Internationale handelsvereniging van Noord-Duitse handelssteden waar steden uit de Lage Landen zich bij aansloten

Stadsmensen

Smeltkroes

- handelaren

- enkele boeren

- kerk (onderwijs, armenzorg)

- ambachtslieden

Gilden:

- afspraken over werk, kwaliteit en de prijs

- meesterproef

- Zorgen voor elkaar

Stank!

- Armoede

- Enorme sterfte (slechte woonomstandigheden, ziektes)

- Misdaad

- Geen elektriciteit, schoon water of riolering

- Afval op straat

- Dieren lopen op straat

- Ongedierte

Op 2 maart 1127 wordt de Vlaamse graaf Karel de Goede in Brugge vermoord. Galbert van Brugge schrijft dat het nieuws daarover zich snel verspreidde tot in Frankrijk en Engeland toe.
Verklaar met een economische ontwikkeling uit die periode de snellere verspreiding van nieuws in die tijd.

Examentrainer 2:
Uit deze bron kun je een verband afleiden tussen de opkomst van de steden en de achteruitgang van het hofstelsel.
Leg uit welk verband dat is.