KCV les 4

• Klassieke Culturele Vorming
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

KCV les 4

Lesdoel

Aan het eind van deze les ken je verschillende plekken waar de Grieken hun goden vereerden en hoe ze dat deden. Je kunt ook de drie Griekse bouwstijlen herkennen in plaatjes.

Sleep de afbeeldingen naar de juiste bouwstijl

Dorisch

Ionisch

Korintisch

Wat weet je nog? Sleep de namen van de onderdelen op de juiste plaats.

Timpaan = de driehoek in de gevel.

Zuilen = de hoge pilaren.

Kapiteel = de deksteen op een zuil.

Fries = in deze balk staan vaak teksten en afbeeldingen

Architraaf = deze balk zit onder de fries.

Voetstuk = op deze steen staat een zuil.

Trap = hierlangs ging je de tempel in.

Dit is de bestaande opdracht 8a

0

Olympia

• oude verering Gaia
• Pelops en Hippodameia
• elke vier jaar spelen, religieus
• tradities en programma
• belangrijke gebouwen:

4e eeuw voor Christus:

maand voor de spelen: trainen in Olympia

vooravond: spelers reinigen zich in de heilige bron

dag 1: registratie bij Bouleuterion met eed (bij Zeusbeeld) en offer. Processie van spelers ontvangen door priesteres van Demeter

dag 2: wagenrennen in Hippodromos (9km!), middag pentathlon (speerwerpen, discuswerpen, verspringen, stadionloop en worstelen) in stadion

dag 3: dag van processie voor Zeus, vol met offers. Asberg werd nooit verwijderd! middag: juniorwedstrijden

dag 4: ochtend hardloopnummers in het stadion, middag worstelen, boksen en pankration in het palaistra en als laatste de wapenwedloop

dag 5: processie voor de overwinnaars. Krijgen olijfkrans en een banketfeest.

Gymnasion: trainingsplaats voor de pentathlon en hardlopers. Heeft lange zuilengangen.

Palaistra: worstelschool, met groot open binnenhof omringd door Dorische zuilen. Binnen ook verschillende ruimten.

1

werkplaats van Phidias, de beroemde beeldhouwer. Hij maakte hier zijn beroemde Zeusbeeld (één van de zeven wereldwonderen). Werkplaats had dezelfde afmetingen en oriëntatie als de cella van de Zeustempel. Bewijs dat dit gebouw hiervoor gebruikt werd is door een gevonden aardwerken beker met het opschrift: Pheidiou eimi (ik ben van Phidias).

2

Bouleuterion: het huis van de juryleden van de spelen. Hier legden de spelers hun eed af bij het Zeusbeeld aan de vooravond van de spelen.

3

Zeustempel: Dorisch, metopen met de werken van Herakles. In de cella stond het grote Zeusbeeld. Er waren twee verdiepingen, zodat men een gebed in het oor van Zeus kon fluisteren.

Naast de tempel was het altaar voor de processie. Hier werden op de derde dag van de spelen de 100 stieren geofferd.

4

stadion:

Hier werden de hardloopwedstrijden gehouden. De baan was 192,27 meter lang. Er was een altaar voor de priesteres van Demeter, de enige vrouw aanwezig bij de Spelen.

5

Athene

• Propylaeën 
  
• Nikè tempeltje
• Athena Promachos
• Erechteion
• Parthenon
• Panathenaeën

Toegangspoort tot het heiligdom van Athene op de Akropolis

Eén van de oudste gebouwen op de Akropolis. Bestaat uit meerdere zalen: Karyatidenhal (graf van koning Kekrops), heiligdom van Athena en Poseidon-Erechtheus, noord-Ionische hal (zoutwaterbron van Poseidon) en het Pandrosion (binnenplaats met olijfboom van Athena). Ook stond hier het houten beeld van Athena die belangrijk was tijdens de Panathenaeïsche spelen.

Andere naam voor de Dorische Athenatempel op de Acropolis. Hier stond het grote Athenabeeld gehouwen door Phideas. Het Parthenon is omringd met rijkversierde friezen en metopen en heeft ook uitgebreide tympani.

Ionisch tempeltje aan de zijkant van de toegangspoort (propylaeën). Hier vereerden de oude Grieken Athena Nikè, één van de verschijningsvormen van Athena. Hier is ze de godin van de overwinning. 

Athenabeeld in de cella van het Parthenon. Ze heeft haar verschijningsvorm Nikè in haar hand, waarmee ze de overwinning aan de stad geeft. Gehouwen door Phidias omhuld met 1000 kg goud. Dit goud was afneembaar, zodat het in tijden van nood gebruikt kon worden.

Panathenaeën: religieuze spelen ter ere van Athena (elke vier jaar). Anders dan Olympia! Er was namelijk een combinatie van sportwedstrijden en creatieve wedstrijden. Het programma was als volgt:

Dag 1: Muziekwedstrijden

Dag 2: Atletiekwedstrijden voor jongeren

Dag 3: Atletiekwedstrijden voor volwassen mannen

Dag 4: Paardenwedstrijden

Dag 5: Ploegsporten per stam

Dag 6: Fakkelrace, processie en offerfeest

Dag 7: Apobates en bootrace

Dag 8: Prijsuitreiking en feestelijkheden

1

De processie op de zesde dag is vooral van belang. Deze processie stond ook afgebeeld op het fries van het Parthenon. Vier jaar lang weefden vrouwen de mooiste peplos voor Athena met purper en goud. Deze peplos werd in processie gebracht naar het houten, uit de lucht gevallen, beeld van de godin in het Erechteion. Heel het volk deed mee aan deze processie. In de avond werd er een grote stier geofferd en was er feest.

2

Delphi

• ontstaan van de locatie 
• orakels
• Tempel van Apollo 
• omphalos
• schathuis van Atheners
• Pythische spelen
• stadion
• theater

Er was hier een spleet in de aarde waaruit dampen opstegen die een zuiverende werking hadden op mens en dier. Mensen die deze dampen inademden, werden helderziend. Daardoor werd hier een orakel gevestigd voor Gaia. Later nam Apollo dit over.

De eersten die op een orakeldag om raad mochten vragen waren de inwoners van Delphi. Dan de personen of steden die promanteia (voorrang) hadden verkregen door geschenken of oorlogen. Daarna pas de rest. De volgorde per groep werd door het lot bepaald.

Als je een voorspelling wilde van de Pythia (de vrouw die de orakels gaf), moest je een ritueel doorgaan. Eerst moest men zich reinigen in een bron, daarna moest je een prijs betalen (die verschilde per geval) en een dier offeren op het altaar van Apollo. Voordat het dier geofferd werd, werd er koud water over hem heen gegoten. Als het dier begon te rillen, was het een teken dat het een gunstige dag was voor een orakel.

1

Als het offer gunstig was en de Pythia en de priesters zich ook gereinigd hadden, gingen zij de tempel binnen. De Pythia verbrandde laurier en gerstemeel in de haard en daalde dan af naar het adyton. De priesters en degene die om raad vroeg wachtten in de oikos. Daarvandaan stelde men de vraag. Vervolgens dronk de Pythia water uit de bron onder de tempel, kauwde op laurierbladen en klom op de heilige drievoet naast de omphalos. Als ze dan de dampen inademde uit de spleet, raakte ze in trance. Ze begon dan met spreken in gekke geluiden. De priesters interpreteerden dit en gaven het antwoord van Apollo in versvorm.

2

Een voorbeeld van een orakel is degene van Koning Kroisos. Hij was in oorlog tegen Kyros en vroeg om raad. Zijn antwoord was: "Als Kroisos de rivier de Halys overtrekt, zal hij een groot koninkrijk vernietigen". Hij was blij en trok ten strijde. Helaas was het grote koninkrijk dat hij daarmee vernietigde zijn eigen. Apollo had een dubbelzinnig antwoord gegeven.

3

De Pythische spelen zijn ook weer anders dan de Olympische, hoewel deze ook om de vier jaar plaatsvond. Het begon met festiviteiten ter ere van Apollo. Op de vierde dag van het feest waren er wedstrijden in voordracht en muziek gehouden in het theater. Hier stonden de Pythische spelen bekend om. Op de vijfde dag waren er atletische wedstrijden en op de zesde dag de ruiterspelen.

Hier werden de orakels gegeven door de Pythia. Het bevat ook de Omphalos.

Eén van de mooiste schathuizen langs de Heilige weg. Twee Dorische zuilen aan de voorkant, een tympanon met een scène van Theseus en metopen met Theseus en Herakles. Naast het schathuis waren wapens uit de slag bij Marathon neergezet die de Atheners hadden buitgemaakt.

Schathuizen bewaarden votiefgeschenken en bedankten de god voor zijn diensten.

Hier werden tijdens de Pythische spelen de atletiekwedstrijden gehouden. Het ligt op de heuvel net iets hoger dan het theater.

Hier werden tijdens de Pythische spelen de kunstwedstrijden gehouden. Het ligt na de Heilige weg een stukje verderop de heuvel. Er is een prachtig zicht op de tempel vanuit het theater.

De omphalos was volgens een mythe het exacte middelpunt van de wereld. Zeus wilde het midden van de wereld bepalen, dus liet hij twee adelaars in tegenovergestelde richting uit elkaar vliegen. Waar ze elkaar weer tegen kwamen, liet Zeus een steen vallen. Dit was in Delphi. Het werd het symbool van het gebied en van Apollo.

Welke onderdelen horen bij welke stad?

Athene

Olympia

Delphi

Zeustempel

Erechteion

Parthenon

Apollotempel

Gymnasion

Omphalos

huiswerk

Beantwoord de vragen op Google Classroom.

Lees je aantekeningen door en zorg dat de handout goed is ingeplakt in je schrift.

Stel hier je vraag over de les.