4W3 De zintuigen

• AFP
• MBO
• Studiejaar 1

3

De zintuigen

Na deze les...

1 Leg je uit op welke prikkel het zintuigorgaan reageert en hoe de prikkel wordt omgezet in een impuls; voor het oog

2 Vertel je hoe de pupilreflex tot stand komt

6.7 De ogen

6.7 De ogen

De ogen liggen goed beschermd in de oogkassen...

• een oogkas bestaat uit verschillende schedelbotten  (voorhoofdsbeen, jukbeen en bovenkaakbeen)

oogkas

6.7 De ogen
uitwendige bouw van de ogen

Om het oog liggen...

• wenkbrauwen en wimpers, die vocht tegenhouden en zorgen voor mimiek
• een traanklier dat zorgt dat het oog vochtig, schoon blijft. De traanbuis voert het vocht af naar de neusholte.

wenkbrouw

wimpers

W

traanklier

T

traanbuis

B

6.7 De ogen
uitwendige bouw van de ogen

Het oog kan bewegen doordat  oogspieren vastzitten aan de schedelbasis...

• het brein zorgt ervoor dat beide ogen dezelfde beweging maken.

6.7 De ogen
uitwendige bouw van de ogen

Bloedvoorziening...

• het netvlies (binnenkant) krijgt bloed van de netvliesslagader
• de rest van het oog krijgt bloed van slagaders van het vaatvlies
• het hoornvlies haalt zuurstof uit de lucht

6.7 De ogen
uitwendige bouw van de ogen

Het oog is een orgaan dat licht opvangt om dit als impuls door te geven aan de hersenen. Het grootste deel van het oog ligt in de oogkas.

6.7 De ogen
uitwendige bouw van de ogen

Aan de voorkant is te zien...

• het hoornvlies (cornea) beschermt het oog
• het regenboogvlies (iris) bepaalt met spiertjes hoeveel licht in de oog komt
• de pupil is de opening van de iris, waar het licht in het oog valt

regenboogvlies

R

hoornvlies

H

pupil

P

6.7 De ogen
de inwendige bouw van het oog

De wand bestaat uit drie lagen...

• het harde oogvlies (sclera) is de witte en harde buitenlaag, het beschermt de oogbol
• aan de voorkant gaat het harde oogvlies (oogwit) over in het hoornvlies (doorzichtig), zodat het licht het oog in kan

harde oogvlies

H

6.7 De ogen
de inwendige bouw van het oog

De wand bestaat uit drie lagen...

• het vaatvlies (choroidea) is rijk aan bloedvaten en zorgt voor aan- en afvoer van stoffen
• aan de voorkant gaat het vaatvlies over in het regenboogvlies

vaatvlies

V

6.7 De ogen
de inwendige bouw van het oog

De wand bestaat uit drie lagen...

• het netvlies (retina) is de binnenste laag, hier liggen de oogzintuigen (kegels en staafjes)

netvlies

N

6.7 De ogen
de inwendige bouw van het oog

• op een centraal punt achterin het oog wordt de meeste kleur gezien, dat heet de gele vlek (macula)
• hier lopen geen bloedvaatjes

gele vlek

G

6.7 De ogen
de inwendige bouw van het oog

• in het midden van de gele vlek is het wat ingedeukt, het centrale groefje (fovea)
• hiermee worden de meeste details gezien

het centrale groefje

C

6.7 De ogen
de inwendige bouw van het oog

• waar het netvlies het oog verlaat, wordt de blinde vlek (papil) genoemd (want daar zijn geen zintuigcellen)
• de oogzenuw gaat naar de hersenen toe

blinde vlek

B

oogzenuw

Z

6.7 De ogen
de inwendige bouw van het oog

De ooglens is een kristalhelder en afgeplat bolletje, waardoor het licht valt

• het bestaat uit glasachtige dekcellen
• de lens kan boller of platter gemaakt worden door het straalvormig lichaam (corpus ciliare)

straalvormig

lichaam

S

lens

L

6.7 De ogen
de inwendige bouw van het oog

• dit straalvormig lichaam bestaat uit lensspiertjes  en lensbandjes
• de lens wordt hierdoor vastgehouden
• cellen van het straalvormig lichaam maken het vocht van de voorste en achterste oogkamer

lensspiertjes

S

lensbandjes

B

lens

L

6.7 De ogen
de inwendige bouw van het oog

• het glasachtig lichaam bevat glasvocht, dit bestaat uit water en eiwit (hyaluronzuur, dit kan veel water vasthouden)
• met het glasachtig lichaam houdt het oog zijn vorm en kan het licht op het netvlies komen

glasachtig lichaam

G

6.7 De ogen
de werking van het oog

In het netvlies zitten de zintuigorganen, gevoelig voor licht...

• staafje
• kegeltje

6.7 De ogen
de werking van het oog

Een staafje is bedoeld om scherpte en grijstinten mee te zien...

• ze zijn op het netvlies te vinden, maar niet in de gele vlek
• meerdere staafjes zijn met een zenuw verbonden
• wanneer licht op het staafje valt, wordt een eiwit omgezet. Dit zorgt voor een stroompje

staafje

S

6.7 De ogen
de werking van het oog

Een kegeltje is bedoeld om kleur mee te zien...

• ze zijn op het netvlies te vinden, maar vooral in de gele vlek.
• elk kegeltje is met één zenuw verbonden
• wanneer licht op het kegeltje valt, wordt een eiwit omgezet. Dit zorgt voor een stroompje

kegeltje

K

6.7 De ogen
de werking van het oog

1 het licht valt op het pigment van het netvlies, dat als reflector dient
2 de staafjes en kegeltjes ontvangen het weerkaatste licht en zetten het om in een impuls

netvlies (pigmentlaagje)

1

zintuigorganen
staafjes en kegeltjes

2

6.7 De ogen
de werking van het oog

3 de impuls gaat nu door een speciale zenuwcel (knoopcel), deze regelt de pupilgrootte en hoeveelheid slaaphormoon (melatonine) op basis van hoeveel licht hier doorheen gaat

4 de impuls gaat via de oogzenuw naar de hersenen

knoopcel

3

oogzenuw

4

6.7 De ogen
de werking van het oog

5 Een deel van de oogzenuw kruist in het brein (chiasma opticum)

6 In het achterste deel van de hersenen zit het gebied (visuele schors), dat de impulsen betekenis geeft

kruisende zenuwbanen

5

visuele hersenschors

6

6.7 De ogen
de werking van het oog

Pupilreflex

De iris regelt de hoeveelheid licht dat op het netvlies valt...

• kringspiertjes vernauwen
• straalvormige spiertjes verwijden

6.7 De ogen
de werking van het oog

Hoe meer licht het oog binnenvalt, hoe groter de iris (of: hoe kleiner de pupil).

6.7 De ogen
de werking van het oog

Scherpstelreflex

Scherp stellen (accommoderen) gebeurt door het boller of platter maken van de lens...

het straalvormig lichaam spant of ontspant

straalvormig

lichaam

S

6.7 De ogen
de werking van het oog

Scherpstelreflex

hierdoor worden de lensbandjes...

• slap (en wordt de lens boller)
• strak (en wordt de lens platter)

lensbandjes

B

6.7 De ogen
de werking van het oog

Als een voorwerp dichtbij komt (of je staart naar iets), gebruik je ook de pupilreflex.

Soms knijp je daarbij iets je oogleden dicht: iets minder licht geeft meer detail...

Na deze les...

1 Leg je uit op welke prikkel het zintuigorgaan reageert en hoe de prikkel wordt omgezet in een impuls; voor het oog

2 Vertel je hoe de pupilreflex tot stand komt

Na deze les...

1 noem je de organen van borst-, buik en bekkenholte

2 leg je uit welke oorzaak een aandoening kan hebben

3 leg je uit hoe groei en ontwikkeling plaatsvinden

1 Leg je uit op welke prikkel het zintuigorgaan reageert en hoe de prikkel wordt omgezet in een impuls; voor het oog

2 Vertel je hoe de pupilreflex tot stand komt

zelf maken

H6 De zintuigen

• Opdracht 12 t/m 14