§3.3 Geloven en weten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Goden en Mensen

De Grieken hadden Polytheistische godsdienst. Net als de Egyptenaren geloofden de Grieken in meerdere goden. 

Voor elk (natuurs)verschijnsel was een god

Poseidon --> God van de zee

Aphrodite --> Godin van de liefde 

Goden en Mensen

In de Griekse Mythen (goden verhalen)  lijken goden op mensen met eigen karakters en tekortkomingen. Ze maken ruzie, worden verliefd of zijn juist heel vrolijk of boos. 

Om goden te eren werden er tempels gebouwt en sportwedstrijden gehouden. 

In de tempels staat een Altaar: een speciale offersteen. 

Verhalen in het Grieks

De Grieken zagen zichzelf als een hoog ontwikkelde beschaving. Andere culturen die geen Griekse kenden noemden ze barbaren.

Iedere beschaving heeft zo zijn eigen mythen (godenverhalen), sagen (heldenverhalen) en legenden (wonderlijke verhalen). 

Griekse mythen

• Mythen: verhalen over goden, helden en wezens.  

• Mythen hadden altijd een boodschap. 
  
  
• Griekse mythologie: alle godenverhalen bij elkaar.
  
  
• Verhalen werden generatie op generatie doorverteld en waren lessen voor het leven. 

Sagen

• Heldenverhalen.
• De held doet onmogelijke opgaven.
• Het lukt hem vaak met behulp van de goden, geliefde of een slimme list.

• Theseus en het labyrinth van Knossos.
• Kabouters

Legenden

• Wonderlijke verhalen
• Verklaren het ontstaan van alles
• Geeft ook wijze lessen

• Doos van Pandora 

• Nieuwsgierigheid kan gevaarlijk zijn

• Nicolaas van Myra

Orakel van Delphi

Veel Grieken vroegen raad bij een orakel
Een orakel stond in contact met de goden en kon vaak de toekomst voorspellen.

Croesus vroeg raad aan het orakel van Delphi, dat voorspelde er een groot rijk zou vallen wanneer hij ten oorlog trok naar Perzië. Echter viel niet het Perzische, maar zijn eigen rijk.

Aantekening

Alle Grieken vereerden dezelfde goden. De belangrijkste waren: Zeus, Poseidon, Hades en Hera. 

De Grieken wilden de goden gunstig stemmen. Daarom waren er tempels gebouwd en brachten ze offers. Als ze raad nodig hadden gingen ze naar een orakel. Bijvoorbeeld in Delphi. 

Maak vraag 3 

Antwoorden vraag 3

3A) 

1. Zeus

2. Hades

3. Poseidon

4. Aphrodite

B) 

1. Hera, huwelijk

2. Dionysus

3. Athena, wijsheid

4. Apollo 

C) Een mythe, want het is een dodenverhaal

D) Om te laten zien dat de naam Europa uit een oud- Grieks verhaal komt. 

Onderzoekers en Denkers

Door logisch nadenken en onderzoek te doen proberen de Grieken natuursverschijnselen te verklaren. 

De Grieken noemen deze wetenschappers Filosofen, mensen die streven naar wijsheden. 

Filosofie: alle wetenschappen in de tijd van de Grieken

Liefhebber van de wijsheid

In de 6e eeuw voor Chr. kwamen er steeds meer Grieken die niet in de mythen geloofden.

Ze wilden door logisch na te denken tot verklaring komen i.p.v. in mythes te geloven.

Deze wetenschappers werden filosofen genoemd.

Wetenschap (1)

• Mythen gaven verklaringen over ontstaan mens en natuur.
  
  
• Bliksem,ziektes,  hongersnood.
  
  
• Verklaringen zoeken in de natuur.
  
  
• Wetenschap: het verzamelen van kennis door een verschijnsel nauwkeurig te bestuderen. 

Wetenschap (2) 

• Grieken hebben hun kennis van het oude Egypte. 
  
  
• Ontstaan van wiskunde, natuurkunde en geneeskunde. 
  
  
• Maar nog geen echte bewijzen. 

Aantekening

De Griekse mythen gaven verklaringen voor verschijnselen in de natuur. Vanaf de 6e eeuw v. Chr. namen Griekse filosofen hier geen genoegen meer mee. Ze wilden met hun verstand (ratio) begrijpen hoe dingen in elkaar zaten. 

Maak vraag 4

Antwoorden vraag 4

4A) Apollo gaf er via priesters antwoorden op vragen. 

B) Filosofen namen geen genoegen meer met bovennatuurlijke verklaringen. Ze gingen de natuur met hun verstand onderzoeken. Het wetenschappelijk denken ontstond. 

C 1. juist.  2. onjuist. 3.juist.

D) Volgens Hippocrates hadden ziektes een biologische oorzaak. Dat vinden artsen nu ook. 

Filosofie

• Denken over levensvragen: 
  'Wat is waar?'
  'Wat is schoonheid?'
  'Wat is goed of fout?'
  
  
• Filosofen: iemand die zoekt naar wijsheid en kennis om de wereld en de mens beter te begrijpen
  
  
• Sofisten: leraren die les gaven in welsprekendheid. 

voorbeeld van filosofisch denken:

Hippocrates

• Grondlegger medische wetenschap
  
  
• Hippocrates: gezond eten, veel bewegen
  
  
• Heeft basis gelegd voor aspirine. 
  
  
• Lichaam bestond uit humoren: bloed, slijm, gele gal, zwarte gal. 
  
• De eed van Hippocrates
  
  

Aristoteles

• Leerling van Plato
  
• Filosoof én natuurkundige

Herodotus

• Geschiedenis
• Belangrijkste werk: Historiën
• Beschrijft onder andere de Perzische Oorlogen

Archimedes

• Natuurkunde/Wiskunde/Sterrenkunde
• Wet van Archimedes

Filosofen Socrates en Plato

Socrates: Filosofie is een zoektocht naar de waarheid. 

Elk antwoord dat hij vond leidde tot nieuwe vragen. 

Plato: Hoe kom je het beste tot waarheid? Denken of toch kijken?  

• Plato stichtte een acedemie, soort van universiteit. Veel van zijn boeken zijn bewaard gebleven. 
  

Socrates

• Schreef niets op papier maar voerde gesprekken: stellen van vragen. 
  
  
• In gesprek deed hij alsof hij niets wist. 
  
  
• Alleen door veel kennis kon je goede besluiten maken. 
  
  
• Doodstraf voor 'het misleiden van de jeugd': gifbeker.  
  

Aantekening

Enkele Griekse filosofen: 

Hippocrates -> arts

Herodotus -> historicus 

Pythagoras -> wiskundige wetten

Achimedes -> natuurkundige wetten

Plato -> kennis door die nadenken 

Aristoteles -> kennis door goed kijken

Maak vraag 7 en 8 

Antwoorden vraag 7

7A) Hij deed zelf onderzoek in Egypte, hij beschreef wat hij zag en probeerde dingen te verklaren. 

B) Hij onderzocht de feiten nauwkeurig. 

Antwoorden vraag 8 

8A) Conclusie: Socrates is sterfelijk. 

B) In werkelijkheid zal Achilles de schildpad vlug inhalen, omdat hij sneller gaat. 

C) Niet

D) Het is leerzaam om je af te vragen of dingen die vanzelfsprekend lijken, ook logisch zijn om te kloppen. 

3.5: Griekse kunst

Tempels

• Grieken besteedden veel aandacht aan de bouw van mooie tempels
  
  
• Een Griekse tempel bestond uit een rij zuilen met daar bovenop een mooi versierde fries en fronton

fronton

Fries

Zuilen

De bewondering voor de Griekse (en later ook de Romeinse) kunst is altijd blijven bestaan en ging soms erg ver. De gevel van het Paleis op de Dam in Amsterdam is bijna een kopie van het Parthenon in Athene.

Zuilen

De Grieken ondersteunden de daken van tempels met zuilen

Er waren drie zuilen met drie soorten kapitelen (DIK):

Dorische zuilen

Eenvoudig met rechte lijnen

D

Ionische zuilen

Twee krullen bovenaan

I

Korintische zuilen

Versierd met gekrulde bladeren

K

D

I

K

Griekse beelden

Grieken namen hun beeldhouwkunst over van de Egyptenaren

Daarom leken de beelden erg stijf

Maar Grieken wilden beelden "echt" laten lijken

Een techniek om beelden echt te laten lijken was contrapost

Voorbeeld

Een Egyptisch beeld (links) en een Grieks beeld (rechts)

Voorbeeld

Een discuswerper. Je kan de beweging van de worp zien

contrapost

• Het ene been werd gestrekt weergeven, het andere gebogen
  
  
• Het figuur neemt daarmee een meer natuurlijkere pose aan, waardoor het beeld realistischer lijkt

Perfectie

De beelden leken op mensen, maar moesten goden voorstellen

Daarom moest het lichaam perfect zijn

Dus aantrekkelijk, gespierd en fel gekleurd

Voorbeeld

Klein en groot schilderwerk

• Schilders hadden in Griekenland veel aanzien
  
  
• Grieks aardewerk werd ook vaak beschilderd
  
  
• De Grieken tekenden al in perspectief

Griekse vazen waren meestal zwart en oranje/bruin gekleurd

Tragedies en komedies

• De Grieken hielden van toneelspel
  
  
• Zo waren er tragedies, drama toneelstukken
  
  
• En er waren komedies, humoristische toneelstukken

Ionisch

Dorisch

Korintisch

Welke zuil is dit?

1. Dorische zuil
2. Ionische zuil
3. Korinthische zuil

Welke zuil is dit?

1. Dorische zuil
2. Ionische zuil
3. Korinthische zuil

Welke zuil is dit?

1. Dorische zuil
2. Ionische zuil
3. Korinthische zuil

Waarin verschilden Griekse beelden van Egyptische beelden?

1. Ze waren groter
2. Ze waren van ander materiaal
3. Er zat meer 'beweging' in de beelden
4. Er werden vooral goden afgebeeld in plaats van gewone mensen

Tempels en beelden waren bij de oude Grieken vaak felgekleurd.

1. Goed
2. Fout

Een tragedie is een soort musical met dans en zang.

1. Goed
2. Fout