4. Manierisme & Barok

• Tekenen
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Maniërisme & Barok

Cimon en Pero: Peter Paul Rubens, ca. 1635

Maniërisme 1530-1600

Maniërisme 1530-1600

Maniërisme is de overgang van Renaissance naar de Barok

Maniërisme > Maniera = iets op een overdreven manier doen,

Ontstaan in Rome, verspreiding door gravureboeken en pestepidemieën.

Er wordt gebruik gemaakt van de klassieke elementen en van de eigen emotie.

Doel: laten zien hoe goed de techniek beheerst wordt.

De zondeval, Cornelis van Cornelisz, 1592

Maniërisme 1530-1600

Kenmerken van het Maniërisme:

• Ingewikkelde houdingen en constructies
• onrealistische verhoudingen
• bijbelse taferelen en mythologie
• pasteltinten 
• schrille kleurcontrasten
• gebruik van dure materialen

Kaïn en Abel, en het offer van Abraham, Adam van Vianen, 1621

Maniërisme 

Architectuur

Er wordt gebruik gemaakt van de klassieke vormentaal maar het wordt vernieuwend toegepast > levendiger en beweeglijker.

De klassieke elementen worden meer als versiering aangebracht dan als iets functioneels.

Palla del te Mantua, Giulio ROmano, 1526-1534

Maniërisme 

Architectuur

Begrippen:

• Triglief
• Timpaan
• Zuilen
• Consoles

Consoles: krulvormig, gebogen versieringen in de muur onder de zuil

Maniërisme 

Schilderkunst

Afbeeldingen van christelijke en mythische verhalen.

Voorstelling en compositie kloppen vaak niet met de werkelijkheid. > lichamen

Pasteltinten <> Groot licht-donkercontrast

De afbeeldingen worden dramatischer > meer spanning en zeggingskracht

Madonna met de lange hals: Parmagianino, 1534-1540

Maniërisme 

Schilderkunst

Begrippen:

• Compositie
• Pasteltinten
• Kleurcontrasten
• S-bocht
• Licht-Donkercontrast

De kindermoord in Bethlehem, Cornelis Cornelisz. van Haarlem, 1590

Als Herodes, de koning van Judea, hoort dat in Bethlehem een kind is geboren dat koning van de Joden zal worden, besluit hij alle jongetjes onder de twee jaar te laten doden. De schilder heeft de slachting weergegeven als een wilde nachtmerrie. Gruwel volgt op gruwel: links snijdt een soldaat een kind de hals door, daarachter krabt een vrouw een soldaat de ogen uit.

Maniërisme 

Beeldhouwkunst

Verbeelding van Mythische figuren.

Er wordt weer afgewkeen van de klassieke vormgevingsregels > lichamen vaak gerekt of overdreven contrapost houding = Figura Serpentina

Dure materialen als goud en emaille.

Doel: vaak ter versiering of statussymbool om de artistieke kwaliteiten te laten zien.

Peper en Zoutvat voor Frans I: Benvenuto Cellini, 1539-1543

Maniërisme 

Beeldhouwkunst

Begrippen:

• Contrapost
• Figura serpentina
• Emaille

Apollo: Giovanni van Bologna, 1573-1575

Barok 1600-1720

Barok 1600-1720

Barok = Barocco= Grillige parel

Klassieke elementen worden op eigen wijze toegepast.

Geïnspireerd door Michelangelo en de grote licht-donkercontrasten.

Paleis van Versailles, 1680

Barok 1600-1720

Barok is vooral groot in Frankrijk en Spanje > Katholieke geloof weer groot maken.

Het gevolg van de reformatie > contrareformatie

Ook het aanzien van koningen werd opgevijzeld.

Barok 1600-1720

In de Nederlanden > Gouden Eeuw

1568-1648- Oorlog met Spanje

Veel geld en macht > gevolg ook veel kunst.

Niet de Barok zoals we die zien in Zuidelijk Europa

Bartholomeus Jansz van Assendelft, Werner van den Valckert, 1617

Barok 

Architectuur

Kenmerken Barok Bouwkunst:

• Sterke dieptewerking
• rijk materiaalgebruik
• Symmetrie
• Ingewikkelde patronen
• veelvuldig gebruik van versieringen

Barok 

Architectuur

Bekende namen: Bernini en Borromini

Veel oog voor detail en complexe vormen.

Versierde gevels, assymetrie, reliefwerking en grote contrasten door lichtval.

Macht van de Rooms-Katholieke kerk tot uiting brengen.

San Carlo alle Quattro Fontane: Francesco Borromini, 1665

Barok 

Architectuur

In de Nederlanden ligt de macht bij de burgers. Hierdoor veel grote huizen en kantoren > Stadhuis op de Dam.

Op het fronton zie je een beeld van de Vrede > dragen van een olijftak en staf Mercurius.

Decoratie is bedoelt om het aanzien weer te geven.

Begrippen:

- Lichtval

- Gevel

Barok 

Schilderkunst

Kenmerken Barok Schilderkunst:

• Realistische weergave
• Dramatische effecten
• Clair-Obscur
• Emotie
• Dynamiek

The calling of Saint Matthew: Carvaggio

Barok 

Schilderkunst

Mythologische en religieuze taferelen.

Extreem realistisch en eigentijds > uit de historische context gehaald

Verbeelding is dramatisch en op het hoogtepunt van een gebeurtenis > benadrukt door diagonalen en clair-obscur contrast

Bijbelse voorstelling centraal > aanzien Katholieke kerk verbeteren.

Barok 

Schilderkunst

In de Nederlanden > Protestantisme > minder Barokke schilderkunst

Schilderijen in opdracht > nieuwe genres

Vaak wordt het dagelijks leven verbeeld > landschappen, stillevens, historiestuk, genrestuk.

Jan Steen: Sint Nicolaasfeest, 1663

Barok 

Schilderkunst

Begrippen:

• Historiestuk
• Genrestuk
• Clair-Obscur
• Ets
• Trompe l'oeil (bedrieglijk echt)

Barok 

Beeldhouwkunst

Bijbelse en Mythologische thema's

Veel ornamenten en onderwerpen uit de natuur. Licht speelt een belangrijke rol!

Door komst van welvaart was er meer vraag naar luxe gebruiksvoorwerpen

Veel emotie, beweeglijkheid en plasticiteit.

Diagonale lijnen die dynamiek versterken

Barok 

Textielkunst

Carton van Rubens > Dynamiek en clair-obscur

Begrippen:

• decoratie
• diagonale lijnen