vertering en afweer

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

vertering en afweer

Vertering

Vertering gebeurt in het maagdarmkanaal.

Verteringsklieren voegen veteringssappen toe met daarin enzymen.

Mechanisch en chemisch

Een appel in zijn geheel is moeilijk doorslikken. Speeksel helpt, maar kauwen is nodig.  

Bij verkleinen van voedingsmiddelen wordt oppervlak groter. Enzymen kunnen zo beter binden aan het substraat. 

Verteren kan ook chemisch: gal en maagzuur. Enzymen vallen ook onder chemische vertering.

Maagsap

Maagsap heeft pH van 1,5-3,5

Maag maakt pepsinogeen.

Inactief pro-enzym

wordt actief door maagzuur

Door positieve terugkoppeling wordt pepsine gevormd.

slijm voorkomt afbreken maagwand

Maag

Maagportier opent af en toe om voedsel door te laten.

Wordt geregeld door pH.

> Dicht bij lage pH in 12-vingerige darm

> Open bij hoge pH in 12-vingerige darm

Darmen

12-vingerige darm

gal en alvleessap word hieraan toegevoegd.

Darmen

Dunne darm

Laatste ronde vertering

Opname van stoffen

Dikke darm

Opname van water (met name van verteringssappen)

Vertering door darmbacteriën

Endeldarm

Opname water en verzamelen onverteerde resten

Enzymen

Enzymen zijn substraatspecifiek.

Enzymen zijn eiwitten

aan active side bindt het substraat

Enzym + substraat

Enzymsubstraatcomplex (ESC)

Enzym + product

Enzymen

Enzymen doen hun taak het best bij bepaalde omstandigheden: optimum.

Er is een optimum voor pH en voor temperatuur.

Problemen die ontstaan:

- lage pH: enzymen vervormen (=tijdelijk)

- hoge temperaturen: enzymen denatureren (= blijvend onwerkzaam).

- lage temperaturen: minder bindingen tussen enzym en substraat.

voedingsvezels zijn goed voor darmperistalstiek

poortader

bloedvat van dunne darm naar lever

lever is het enige orgaan met 3 bloedvaten

poortader, leverslagader en de leverader

Resorptie

Opname van stoffen via darmwand.

monosachariden, aminozuren, vitamines, mineralen, water, medicijnen en (via  lymfe:) vetzuren.

kleine moleculen kunnen door het membraan

Bijzonderheden

Vetten lost niet op in water.

Vertering en opname moeilijker.

Na darmcellen niet direct in bloed maar in lymfe opgenomen.

Huid

De huid beschermt tegen ziekteverwekkers, tegen kou/ warmte en tegen UV straling.

Vacht, vetlaagje onder de huid (in het onderhuids bindweefsel), zweetklieren, pigment.

Huid: kou/ hitte

Bij kou: minder doorbloeding van de huid -> minder warmteverlies

Bij hitte: meer doorbloeding van de huid -> meer warmteverlies + verdamping van zweet.

Kiemlaag

UV-licht stimuleert pigmentvormende cellen (melanocyten) om pigmentkorrels (melaninen) te maken. Dit worden verdeeld over cellen in de opperhuid. 

Pigmentkorrels houden UV straling tegen, voorkomt DNA schade. 

Andere epitheelcellen

Op plekken waar geen huid zit produceren epitheelcellen:

• Traanvocht (met anti-bacterie-enzymen)
• Slijm (vangt ziekteverwekkers en stof) -> slijmvliezen
• Zoutzuur (in de maag - doodt ziekteverwekkers)

Ook hebben deze epitheelcellen soms trilharen die het slijm naar buiten werken. Bijvoorbeeld in de luchtpijp.

2e beschermende barriere tegen pathogenen

           Actieve bescherming: witte bloedcellen komen in actie

Fagocytose

Door een fagocyt, meestal macrofaag  (een bepaalde witte bloedcel)

Niet-specifieke afweer:  

het maakt niet uit welke ziekteverwekker / toxine het is

antibiotica

Werken alleen tegen een bacteriële infectie!!!!

Verschillende soorten antibiotica, verschillende werkings mechanismen

1: niet specifieke afweer

immuniteit

kunstmatig/natuurlijk

actief/passief

bloedgroepen     A     AB    B   nul

Naast A, AB, B en nul is er ook nog de rhesusfactor + of -

Rhesusfactor = extra type antigen

De antistoffen tegen Rhesus zitten normaal niet al in je bloed.

Pas na contact met Rhesus + ga je antistoffen maken

                            Rhesus baby

Rhesus antistoffen kunnen door de placenta

AB antistoffen niet

examenvragen die je kunt oefenen over dit onderwerp: 2021 2de tijdvak opdrachten: 3,4,5,6,7,13,15 en 18