2.3: onrust in de Nederlanden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

2.3: onrust in de Nederlanden

Waardoor ontstond er in de 16e eeuw grote onrust in de Nederlanden?

Wat weten jullie nog van vorige les?

Wat weet je over de oorzaken van de onrust in de Nederlanden? (denk aan vorige les)

Wie was er aan het begin van de 16e eeuw heerser over de Nederlanden?

Waar was deze persoon o.a. nog meer heerser van?

De Nederlanden onder Karel V

1515: Karel V wordt landsheer van de Nederlanden

Karel V breidde zijn gebieden uit door gebieden te kopen en te veroveren.

Nederlanden vormden geen eenheid -> 17 gewesten met eigen regels en gewoonten.  Steden en gewesten hadden ook privileges = speciaal recht van persoon, stad of gewest dat ze kregen van de landheer.

Als de landheer geld nodig had moest deze onderhandelen over belastingen met de afzonderlijke staten, dit gebeurde in de gewestelijke staten.

Als de landsheer de oude privileges respecteerde of nieuwe gaf waren de staten bereid akkoord te gaan.

Karel V vanwege enorme gebied niet altijd in Nederlanden --> vertegenwoordigen door Landvoogd(es), binnen ieder gewest wees hij een Stadhouder aan als zijn plaatsvervanger.

Alle gewesten eigen regels/ privileges -> maakt besturen ingewikkeld -> oplossing: Centralisatie: Nederlanden  bestuurd vanuit Brussel door ambtenaren uit de burgerij die  gestudeerd hadden.

Wanneer Karel geld nodig had riep hij de Staten- Generaal bij elkaar: vergadering met vertegenwoordigers vanuit ieder gewest.

Centralisatie beperkte de zelfstandigheid, invloed, aanzien en privileges van zowel gewesten, steden en adel.

Bestond Nederland al als 1 staat? leg je antwoord uit.

Hoe noem je de vertegenwoordiger van van Karel V binnen de Nederlanden?

1. Landvoogd(es)
2. Stadhouder
3. Ambtenaar
4. Edelman

Hoe noem je de plaatsvervanger van Karel V binnen een gewest?

1. Landvoogd(es)
2. Stadhouder
3. Ambtenaar
4. Edelman

Was was een 'gewest'?

Waarom waren zowel adel, steden als gewesten niet blij met de centralisatie- politiek van Karel V?

De strijd tegen ketters

Karel overtuigd Katholiek, alle onderdanen moesten katholiek zijn.

Plakkaten tegen protestanten (Ketters = iemand die zich niet houdt aan de officiële leer en regels van het geloof) 

1550: Bloedplakkaat: Protestanten op brandstafel/ onthoofd/ levend begraven. 

Stadsbesturen vonden bloedplakkaat te streng en hielden zich er niet aan. 

Filips II

1555: Karel V treedt af, Filips II neemt het over. 

1559: Filips vertrekt naar Spanje, wijst halfzus Margaretha van Parma aan als landvoogdes. 

Filips II eiste dat bloedplakkaat werd gehandhaafd + verbood Margaretha de Staten Generaal bijeen te roepen.

Vervolging door Ketters door inquisitie riep grote verontwaardiging op.

=> ONRUST!

Smeekschrift der edelen

1566: Groep edelen komt in actie -> tocht naar Margaretha van Parma in Brussel.

Aanbieden smeekschrift: Verzoek om inquisitie te beperken, wanneer er niet werd gedaan: opstand van het volk.

Margaretha schrok, zou boodschap over brengen naar Filips II

Waardoor ontstond er in de 16e eeuw grote onrust in de Nederlanden?

Belangrijke gebeurtenissen

- 1515: Karel V landheer van de Nederlanden

- 1550: Bloedplakkaat

- 1555: Karel V treedt af, Filips II neemt het over

- 1559: Filips II verlaat Nederlanden, Margaretha van Parma wordt landvoogdes

- 1566: Smeekschrift der Edelen

Belangrijke personen

- Karel V

- Filips II

- Margaretha van Parma

- Johannes Calvijn

- Maarten Luther

Belangrijke begrippen

• Centralisatie
• Gewesten
• Privileges
• Gewestelijke staten
• Staten Generaal
• Landvoogd
• Stadhouder
• Ketters
• Inquisitie