12. Literatuur 25 - deel 2

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Welkom V6A!

Programma van de les

• Terugblik
• Aan de slag (20 minuten)
• Bespreken (5 minuten)
• Literatuur 25, De tijden veranderen - deel 2 (15 minuten)
• Afsluiting en vooruitblik - 10 minuten

Lesdoelen:

Je kunt minstens drie eigenschappen van de literatuur tussen '40 en '60 noemen.

Je weet wie de Vijftigers zijn.

Hoe zat het ook alweer?

1. Vernietiging & vernietiging/De tijden veranderen/Vorm of vent
2. Vorm of vent/De tijden veranderen/Vernietiging & vernieuwing
3. Vorm of vent/Vernietiging & vernieuwing/De tijden veranderen
4. De tijden veranderen/Vorm of vent/Vernietiging & verandering

Wat droeg bij aan de immense populariteit van Jan Cremer?

Aan de slag

• Bekijk de literatuurlessen (9 t/m 11) en lees paragrafen 23 en 24. 
• Maak opd. 1 en 2 op blz. 194 (HB) + opd. 5 en 6 op blz. 198 (HB) 
• Je hebt hier vijftien minuten de tijd voor

1A Waarom vormt het interbellum de bakermat voor de vele vernieuwingen?

1B Waarom voldoen realisme en naturalisme niet meer?

1C Welke negatieve en positieve boodschappen gaan eruit van het nihilisme?

1D Het vooroorlogse impressionisme en symbolisme zijn te 'vlak' voor deze roerige periode. Welke nieuwe stroming is daar een reactie op?

2A Wat bedoelde Marsman met zijn uitspraak 'Grootsch en meeslepend wil ik leven'?

2B Wat zijn verschillen en overeenkomsten tussen vitalisme en de romantiek?

2C Waarom verklaart Marsman uiteindelijk het vitalisme dood?

1. De romantiek bleek toch krachtiger weer te geven wat hij voelde.
2. Hij voelde zichzelf niet meer zo levendig, aangezien hij last van jicht kreeg.
3. Er is na '29 steeds meer pessimisme + dreiging van Nazi-DLD
4. In '36 heerste er een donkere tijd, hij scheidde van zijn lerares Nederlands

5B Verklaar de titel

Zwerft over de wereldzeeën

Marsman

Slauerhoff

Walschap

Trekt Europa in

Zwerft over de wereldzeeën

Sticht een soort nieuwe samenleving

25 - Deel 2
Babyboomers aan het roer!

De na de oorlog geboren babyboomers vormen een brede protestbeweging die zich met een optimistische toekomstvisie op ludieke wijze afzet tegen de gevestigde orde, taboes doorbreekt en experimenteert met nieuwe levenswijzen.

'Love, peace and understanding' is het wereldwijde credo van de jeugd. Er is een sterk geloof in een betere toekomst en in de maakbaarheid van de samenleving. 

Babyboomers: de geboortegolf die in veel West-Europese landen en de Verenigde Staten optrad vlak na de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog.

Culturele revolutie

Belangrijke thema's van de protestgeneratie zijn: 

• democratisering van de macht
• seksuele vrijheid
• liberalisering van softdrugs
• gelijke kansen voor iedereen
• (internationale) solidariteit
•  minder milieuvervuiling
• antikapitalisme en antimilitarisme. 

Babyboomers: de geboortegolf die in veel West-Europese landen en de Verenigde Staten optrad vlak na de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog.

Democratisering en commercie 

• Goedkope pockets en paperbacks (i.p.v. luxe gebonden edities) 

• Het maakt literatuur betaalbaar en minder elitair. 

• Het succes van Ik, Jan Cremer is misschien vooral te danken aan deze verandering: niet een kostbare gebonden uitgave, maar een betaalbare paperback.
  

Democratisering en commercie 

Literatuur wordt een booming business: 

• door de welvaart
• het groeiende bevolkingsaantal
• een hoger opleidingsniveau 

Democratisering literatuur:

Radio en tv geven maar wat graag zendtijd aan excentrieke schrijvers die geen blad voor de mond nemen. De auteurs zien op hun beurt dat al die media-aandacht zorgt voor hoge verkoopcijfers.

Seksuele revolutie

De seksuele revolutie was een maatschappelijke omwenteling in de kijk op seksuele omgang en de seksuele moraal. Deze verandering greep plaats in de jaren '60 - '80 van de 20e eeuw. In het verlengde hiervan ligt de genderideologie.

• individuele beleving in plaats van op huwelijk en gezin
• seksuele omgang werd, mede door de introductie van de pil als effectief anticonceptiemiddel, losgemaakt van de voortplanting
• seksuele omgang werd losgemaakt van het huwelijk
• seksuele omgang bleef niet beperkt tot één partner

Vernietiging en vernieuwing

De tijden veranderen

Existentialisme

Seksuele revolutie

De Grote Drie

Paperbacks

Seksuele revolutie Literatuur

• MANNEN

• Jan Wolkers, Jan Cremer, Gerard Reve en Remco Campert

• Seksuele taboes

• Hun kijk op seksualiteit is expliciet mannelijk

• Vrouwen en mannen zijn NIET gelijk

 Pas in de jaren '8o, als er een nieuwe generatie jonge vrouwelijke auteurs aan

het woord komt, krijgt ook de vrouwelijke

seksualiteit een stem.

Emancipatie jeugdliteratuur 

Emancipatie in de jaren '60 en vooral '70 

• In 1965 krijgt Annie M.G. Schmidt de Staatsprijs Voor kinder- en jeugdliteratuur. 

• Het is de erkenning van de jeugdliteratuur als literair genre.

• Verbeelding, stijl en literaire techniek in de jeugdliteratuur doen niet langer onder voor die voor volwassenen.

Emancipatie jeugdliteratuur 

• Het Schrijverscollectief: (o.a. Willem Wilmink) schrijft voor allerlei kinderprogramma's vernieuwende liedjes en gedichten over seksualiteit, pesten, oorlog, discriminatie, echtscheiding en milieuvervuiling.

• Kortom, over het volle leven. 

• Het is gedaan met de betutteling. 

• Jongeren worden in het gezin en op school steeds meer benaderd als volwaardige en autonome personen.

Meerstromenland in de poëzie

Vanaf jaren '60 geen hoofdstroom, maar meerdere naast elkaar. 

- Autonomische poëzie: De Vijftigers gaan door met experimenteren            steeds abstracter en moeilijker te doorgronden (Kouwenaar en Favery)

- Daarnaast voortzetten symbolische poëzie van voor WOII, vraagt ook veel van de lezer (o.a. Gerlach en Jellema)

Haaks op deze twee stromingen: dichters die tegen de 'vage woordgoochelarij' van de Vijftigers zijn, doel            poëzie uit isolement halen en toegankelijker maken voor breed publiek

1. Neorealisme

• Eigen tijdschrift 'Barbarber' (Schippers en Bernlef)
• Radicaal realisme - wars van beeldspraak
• Inspirator is Duchamp: als bekende dingen hun vanzelfsprekendheid verliezen, dan ervaar je de werkelijkheid opnieuw

• Vroman neemt aparte plaats in, sluit zich niet aan bij Barbarber. Zij zien hem echter wel als hun 'peetvader', gedichten waarin aandacht voor het alledaagse gepaard gaat met droom en verbeelding
• Buddingh sluit zich later ook aan, ook hij zorgt dat je alledaagse zaken anders ervaart en je erover verwondert

2. Neoromantiek - overeenkomsten met neorealisten:

• Inspiratiebron de alledaagse werkelijkheid
• Voorkeur voor alledaagse taal
• Combinatie nuchtere waarneming van het gewone en verwondering

Neoromantiek - verschillen met neorealisten:

• Gevoel uitdrukken: melancholie, verlangen en ontroering
• Gevarieerder gebruik van stijlmiddelen: ironie, beeldspraak understatement + woordspelingen
• Bereiken wél een groot publiek

Auteurs: Rutger Kopland, Neeltje Maria Min, Dorresteijn

1. Neorealisme
2. Neoromantiek

neorealisme of neoromantiek en waarom?

Schrijvers

1. Jan Wolkers

        Was een Nederlands schrijver, beeldhouwer en schilder. (Terug naar Oegstgeest en Turks                fruit). Hij weigerde verscheidene prijzen. De holocaust en het oorlogsgeweld spelen dan 

        ook een prominente rol in zijn oeuvre.

1. De grote drie: 

• Harry Mulisch

       Naoorlogse schrijvers. Voelde zich zeer betrokken bij de grote veranderingen die de                           maatschappij doormaakte.

Schrijvers

2. De grote drie: 

• Gerard Reve

       Was een Nederlands schrijver en dichter. Zijn bekendste werken zijn De avonden. De auteur            raakte nogal eens in opspraak en gaf vaak aanleiding tot publieke debatten. Hoewel zijn                  literaire kwaliteiten altijd min of meer onomstreden zijn geweest, werd Reve juist om zijn                thematiek en provocaties door velen verguisd en door vele anderen bewonderd.

• Willem Frederik Hermans

       Is toch zeker de meest gevreesde schrijver geweest. Al snel na de Tweede Wereldoorlog                 vestigde Hermans zijn reputatie als ‘kwelgeest van de Nederlandse letteren’. In diverse                     kritieken (polemische essays) beschimpte hij de Nederlandse politiek, zijn collega-auteurs             en de Nederlandse literatuur, die in zijn ogen niets voorstelde.

Een essay is een beschouwende prozatekst of een artikel over een wetenschappelijk, cultureel of filosofisch onderwerp, waarin de schrijver zijn persoonlijke visie geeft op hedendaagse verschijnselen, problemen of ontwikkelingen. Het is afgeleid van het Franse woord 'essai', wat zoiets betekent als probeersel of proeve.

Tegenstroom

• Vanaf 1970 verschijnt er een stroom realistische romans en verhalen die heel toegankelijk zijn voor een groot publiek.

• In het Manifest voor de jaren zeventig (1970) verzet een groep jonge schrijvers zich tegen het verliteratuurde klimaat en de 'wartaal' van de experimentelen          de zeventigers          

• Dit type realisme : Simon Carmiggelt (Kronkels in Parool)

Tegenstroom

• De zeventigers willen rechttoe rechtaan hun sombere en soms ironische verhalen vertellen.

• Schrijvers: Mensje van Keulen, F.B. Hotz en vooral Heere Heeresma

Maarten 't Hart

• Belangrijkste pleitbezorger van leesbaar realistisch proza

• Literatuur is zelfexpressie, een manier om zich te verzoenen met zijn gereformeerde jeugd en met het menselijk tekort. 

groeit uit tot een van de populairste schrijvers van de jaren 80 en 90

Vergelijkbare schrijver is maarten Biesheuvel

Feministische romans 

Een sterk geëngageerde vorm van realisme vinden we in het werk van vrouwen die deel uitmaken van de tweede feministische golf.

Onderwerpen:

Al onze moeilijkheden met relaties, seks, jaloezie, eenzaamheid. Met een man leven of zonder. Meer relaties of juist niet. De mannen op ons werk. De mannen in de linkse beweging. Andere vrouwen. Onze moeders.

CHECK!
Drie taboedoorbrekende auteurs

CHECK!
Verschillen neorealisme en neoromantiek

Afsluiting en vooruitblik

Volgende les: woensdag 16 oktober 

• Huiswerk: LEER par. 23 t/m 25
• Meenemen: laptop en leesboek
• Programma: Literatuur 26